×

جستجو

تاریخ سبک‌شناسی در مغرب‌زمین - ۱ (مفهوم سبک)

سبک طیف وسیعی از معانی را در بر دارد. این واژه اصالتاً یونانی است و از «stylus» گرفته شده است که زمانی بر نوشتۀ دست‌ساخته (کتیبه) دلالت می‌کرد. گومبریش آن را مشتق از «stilus» می‌داند که واژه‌ای رومی است و ابزاری است برای نوشتن و از سیسرو جمله‌ای نقل کرده که از کاربرد اولیۀ آن در ادبیات حکایت می‌کند: «آن [سبک] می‌تواند برای سجیه‌پردازی روش نوشتن یک نویسنده به کار رود». بنابراین کاربرد اولیه سبک در ادبیات آن هم برای توصیف سبک فردی بوده و بعداً در هنر به کار رفته است.

هر کس سبک را جوری تعریف کرده است. برخی مدعی‌اند تعابیر مختلف از سبک به اندازۀ طرفداران آن متنوع است و هرچه در طی سال‌ها پیش رویم خواهیم دید معنی آن نیز گسترش یافته است. ما‌یر شاپیرو سبک را همچون شکل ثابت و گاهیِ عناصر و کیفیت‌ها و تأثیرات ثابت در هنر فردی یا جمعی دانسته است. گومبریش سبک را هر چیز متمایز، قابل تشخیص، یا روشی برای انجام عملی خاص یا تولید اثری دست‌ساخته به روشی که باید اجرا یا تولید شود می‌داند و معتقد است گسترۀ وسیع کاربردهایی که بر این واژه دلالت می‌کند بازتاب تنوع کاربرد این اصطلاح در زبان انگلیسی است. او کاربردهای مختلف واژۀ سبک را دو گروه اصلی می‌داند: توصیفی و هنجاری. توصیفی‌ها روش‌های گوناگون تولید یا ساخت بر اساس روش‌های رایج یا عادات مردمان گروه‌ها، کشورها، یا دوره‌هایی خاص است. مثل موسیقی سبک جیپسی، آشپزی به سبک فرانسوی، یا لباس سبک قرن هجدهم. اما کاربرد هنجاری آن ویژگی تمجیدگرانه و عاری از سجایای قابل تشخیص اما پیوسته و آشکاری است که اجرا یا اثر را متمایز از دیگر انواع می‌کند. مثلاً می‌گویند این بندباز سبک دارد؛ این ساختمان بدون سبک است.

روی‌هم رفته اولاً ما سبک را فقط برای ساخته‌های دست بشر و خاصه آثار هنری به کار می‌بریم. ثانیاً هرچند تعاریف مختلفی از سبک در میان است به نظر نمی‌رسد در مفهوم آن اختلاف نظری اساسی در میان باشد. هر یک از تعاریف بالا را می‌توان وجهی از مفهوم سبک به شمار آورد. اگر بخواهیم به بیانی ساده سبک را در عام‌ترین معنا تعریف کنیم می‌توان آن را الگوها یا صفات متمایز و مشخص چیز یا مجموعه‌ای از چیزها دانست. این الگوها یا صفات مشخص را مشخصات یا صفات سبک می‌خوانیم. حال این صفات اگر در یک اثر هنری باشد می‌شود سبک آن اثر، اگر در آثار یک هنرمند باشد می‌شود سبک هنرمند، اگر در آثار یک منطقه یا یک دوره باشد می‌شود سبک آن منطقه یا دوره.

مسالۀ مورخان در سبک‌شناسی یکی ماهیت و چگونگی یافتن صفات سبک است که هر کس بر اساس رویکرد یا روشی مخصوص می‌کوشد صفات سبک‌ها را بیابد یا الگویی برای یافتن آن‌ها عرضه کند. دیگر چگونگی تغییر سبک است؛ این‌که چه عامل یا عواملی باعث تغییر سبک می‌شود و این تغییر چگونه صورت می‌گیرد.

اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط

وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر