نامه به نشریۀ تالار، ۱۳۹۱، در پاسخ به خواست گردانندگانِ مجله
عزیزان هیئت تحریریۀ نشریۀ دانشجویی تالار
سلام
پیرو نامۀ شما، برای دانشجویان معماری در نخستین ماه‌های تحصیل چند نکتۀ کوچک به نظرم می‌رسد، که آنها را در قالب چند جمله و چند پرسش ساده بیان می‌کنم. به لطف خدا، در سنین میان‌سالی و پیری همچنان دانشجویم. بنا بر این، اینها دردها و پرسش‌های خود بنده نیز هست:
۱. عزیزان، به همۀ کارها در این دنیا می‌شود به دو نحو پرداخت: یکی اینکه آنها را ابزار یا «راه» فهم بشماریم؛ دیگر اینکه آنها را ابزار یا راه فهم نشماریم.
۲. به این فکر کنیم: آیا اگر چیزی یا کاری ابزار یا راه یا واسطۀ فهم نباشد فایده‌ای دارد؟ چرا باید به کاری پرداخت که بر فهم ما از این جهان نیفزاید؟
۳. به این فکر کنیم: «معماری چون راه فهم» با معماری در نگرش‌های جز این چه تفاوتی دارد؟
۴. کسی که به «معماری چون راه فهم» می‌پردازد، در درون و بیرونش چه تفاوتی با کسی دارد که به معماری چون راه فهم نمی‌پردازد؟
۵. آیا معماری جز «راه فهم»، ممکن است «راه خدمت» هم باشد؛ یعنی آیا معماری این امکان را به ما می‌دهد که در همان حال که آن را می‌پیماییم تا به فهم بهتر و بیشتر و عمیق‌تری از جهان دست یابیم، به انسان‌ها نیز خدمت کنیم؟
۶. به این فکر کنیم که خدمت به انسان‌ها یعنی چه و چه صورت‌ها و حالاتی دارد. مثلاً آیا کمک به انسان‌ها
ـ برای اینکه در امان باشند،
ـ برای اینکه کارهایشان بهتر و آسان‌تر و درست‌تر انجام بگیرد،
ـ برای اینکه زندگی‌ای آرام‌تر داشته باشند،
ـ برای اینکه با هم پیوندهای درست‌تری داشته باشند، با هم مهربان‌تر باشند،
ـ برای اینکه منسجم‌تر باشند، کمتر دچار پریشانی بشوند،
ـ برای اینکه از زیبایی‌ها بهره ببرند،
ـ برای اینکه اگر بخواهند، بتوانند در خود و جهان تأمل کنند،
ـ برای اینکه بهتر بندگی کنند،
۷. آیا اینها خدمت به انسان‌هاست؟ آیا اینها خدمت‌های کوچکی است؟
۸. آیا قرار است معمار بشویم تا چنین خدمت‌هایی به انسان‌ها بکنیم؟
۹. آیا می‌شود این خدمت‌ها را در قالب صورت‌های زیبای معمارانه انجام داد؟
۱۰. اگر آری، آیا معمارانی که این‌چنین به معماری می‌پردازند معمارانی بهترند، یا معمارانی که به معماری چون «راه عرضۀ خود» می‌نگرند؟
۱۱. آیا معمارانی بهترند که از توانایی‌ها، از بینش و دانش و مهارت معمارانه، و از هنر خود بهره می‌گیرند تا بیشتر و بهتر به انسان‌ها خدمت کنند؛ یا آنان که نخست در پی عرضۀ توانایی‌های خود برمی‌آیند و آن‌گاه خدمت به انسان‌ها؟
۵ آبان ۱۳۹۱
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
