ایرانیان برای اولین بار در دورۀ صفویه با پدیدۀ تئاتر مواجه شدند. سیاق فرهنگی آن دوران سبب شد که مردم از تئاتر و بازیگری تلقی مثبتی نداشته باشند. به همین علت ظهور تئاتر در ایران با اقبال عمومی همراه نشد. با گذشت بیش از یک قرن تئاتر به منزلۀ پدیده‌ای مدرن در ایران پذیرفته و برگزار شد. مکان برگزاری تئاتر در ابتدا طراحی شده و مختص به اجرای تئاتر نبود؛ اما به تدریج آیین برگزاری تئاتر در معماری صورت کالبدی یافت.
در این تحقیق، فائزه پناهنده، در پی فهم چگونگی بروز و ظهور پدیدۀ تئاتر در فضاهای شهری و معماری ایران است. بدین منظور می‌کوشد، با تحلیل و تفسیر منابع متنی و تصویری آن دوره به هدف تحقیق دست یابد. این تحقیق سه فصل دارد. در فصل اول، «زمینه‌های ورود و حضور تئاتر در ایران»، مقدمات لازم و انگیزه‌های احتمالی ورود تئاتر به ایران را بررسی می‌کند. در فصل دوم، «شاکلۀ مکان‌های تئاتر در غرب و مکان‌های نمایش در ایران»، کالبد و زندگی جاری در تماشاخانه‌هایی را توصیف می‌کند که ایرانیان در اولین مواجهۀ خود با پدیدۀ تئاتر در غرب دیده بودند. سپس مکان‌های نمایشی ایرانی را معرفی می‌کند و علت‌های شکل‌گیری فضای کالبدی آنها را در ارتباط با تفاوت‌های ماهوی تئاتر و انواع نمایش ایرانی بررسی می‌کند. در فصل سوم، «شاکلۀ اولین مکان‌های تئاتر در ایران»، مکان‌های اولیۀ تئاتر در ایران را می‌شناسد و سیر شکل‌گیری و تحول تئاتر‌های دائمی را شرح می‌دهد.
فائزه پناهنده. «روایت سرآغاز معماری تئاتر در ایران: بررسی مکان‌های اولیۀ تئاتر در تهران». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر زهره تفضلی. استاد مشاور: دکتر زهرا اهری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، شهریور۱۳۹۷.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
