خیابان‌سازی از مهم‌ترین اصلاحات شهری در دورۀ پهلوی اول بود که گرگان نیز از آن بی‌نصیب نماند. احداث خیابان پهلوی در شهر گرگان موجب آغاز تحولات در کالبد و زندگی جاری در شهر شد. ساخت خیابان در شهر رویدادهایی را رقم زد که مردم برای اولین بار شاهدش بودند. خیابان با خود نیازهایی را به همراه آورد که خودش پاسخگویِ آنها شد. تا پیش از احداث خیابان دور از انتظار بود که فضایی به غیر از بازار محل اجتماع و مبادلۀ کالا باشد. با ساخت خیابان، انتقال دکان‌ها از بازار کهنه به لبۀ خیابان و از بین رفتن بازار قدیمی، خیابان پهلویْ بازار اصلی شهر و جایگاه برگزاری مراسم گوناگون شد.
در این تحقیق، فائزه کاویان تلوری، در پی شناخت کالبد خیابان پهلوی گرگان، تصور مردم از آن و رویدادهای جدید جاری در آن است. بدین منظور می‌کوشد، با استفاده از منابع شفاهی و تکمیل اطلاعات حاصل از آن با رجوع به منابع متنی و تصویری به ذهنیت مردم از کالبد و رویدادهای جاری در خیابان دست یابد. این پژوهش سه فصل دارد. فصل اول، «خیابان در شهر»، خیابان پهلوی گرگان را در بستر تاریخی شهر و در نسبت با آن معرفی می‌کند. در فصل دوم، «کالبد خیابان»، اجزای خرد و کلان خیابان، بناهای موجود در آن و نمای خیابان و جزئیات معماریِ آن را شرح می‌دهد. در فصل سوم، «احداث و تطور حیات خیابان»، بانیان خیابان و انگیزه‌های آنها در ساخت خیابان را بررسی می‌کند. سپس سیر تکامل و تحول خیابان و رویدادهای جاری در آن را روشن می‌کند.
کاویان تلوری، فائزه. «تاریخ شفاهی خیابان امام خمینی (پهلوی) گرگان از زمان احداث تا انقلاب سفید». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی. استاد مشاور: مهندس حمیدرضا پیشوایی و مهندس سیده میترا هاشمی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دی۱۳۹۵.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
