×

جستجو

مفهوم و جایگاه سیاق (کانتکست) در تاریخ معماری| محمد غلامعلی فلاح.

کانتکست به معنای عالمی است که هر چیز را در بر گرفته؛ عالمی که از زمان تکوین آن چیز همراه آن است؛ روزگاری آن را پدید می‌آورد و روزگاری فهم آن را ممکن می‌سازد؛ جهانی مملو از اندیشه‌ها، رویدادها، و اموری که زمانی در تکوین آن چیز دخیل است و در زمانی دیگر به آن معنا می‌بخشد. در فارسی کانتکست را به زمینه، بستر، یا سیاق برگردانده‌اند. ترکیب‌هایی که با این واژه در زبان انگلیسی می‌سازند ترکیب‌هایی وصفی است که پرکاربردترین آنها سیاق اجتماعی، سیاق فرهنگی، سیاق اقتصادی، سیاق مکانی، سیاق زمانی، سیاق تاریخی، و سیاق ذهنی است و در آنها سیاق همواره موصوف است. این ترکیب‌ها معرّف انواع عام سیاق است.

مقصود از سیاق در معماری همۀ چیزهایی است که معماری را در برگرفته و در پیدایی آن و در فهم ما از آن اثر می‌کند؛ چیزهایی که معماری و معنای معماری را از خود متأثر از می‌کند. معمولاً بحث دربارۀ نقش و اهمیت سیاق‌های مادّی در تکوین و فهم معماری، نظیر سیاق‌های مکانی و جغرافیایی‌، کمتر محل مجادله است؛ اما به محض اینکه بحث در سیاق‌های غیرمادّی معماری درمی‌گیرد، تقابل و تعارض آراء آغاز می‌شود و بحث‌ به اموری نظیر معنا و مفهوم معماری، تاریخ معماری، چرایی تاریخ معماری و وظایف آن می‌انجامد. کافی است از علل برپایی و تخریب‌های عامدانۀ بناها، اهداف بانیان بناها از برپایی آنها، کارکرد و مفهوم اجتماعی و سیاسی معماری در طول زمان بپرسیم تا به وادی بی‌پایان بحث وارد شویم. اهل نظر حوزۀ معماری و تاریخ آن، در مواجهه با چنین پرسش‌هایی واکنش‌های مختلفی نشان می‌دهند‌. آنها از خود می‌پرسند آیا این پرسش‌ها در حوزۀ تاریخ معماری رواست؟ آیا مورخ معماری برای پاسخ گفتن به چنین پرسش‌هایی صلاحیت دارد؟ آیا معماری می‌تواند معنایی داشته باشد؟ ممکن است گروهی از اهل تاریخ معماری  چنین پرسش‌هایی را بپذیرند؛ اما گروهی دیگر طرح آنها را ناروا بدانند‌. ممکن است مواضع دیگری هم در برابر چنین پرسش‌هایی پدید آید. به هر حال تفاوت در نوع واکنش هر گروه ریشه در تلقی متفاوت ایشان از معماری، تاریخ معماری، وظایف تاریخ معماری و اهداف آن، وظیفه مورخ معماری، و کیفیت معناداری معماری دارد. 

محمد فلاح در این تحقیق نشان داده است که سیاق مفهومی اعتباری است و در تقابل با متن معنا می‌یابد. او پس از توضیح اجمالی مفهوم سیاق، دربارۀ اهمیت تلقی از معماری در تعیین حدود سیاق معماری بحث می‌کند و با نشان دادن ابعاد گستردۀ معماری، حدود متعارف سیاق آن را به پرسش می‌کشد. سپس به بحث دربارۀ چیستی سیاق در تاریخ معماری می‌پردازد و نسبت آن را با تفسیر و معنا نشان می‌دهد. در این راه او چهار مرتبه از سیاق را از دل بحث‌های حوزۀ فلسفۀ تاریخ بیرون می‌کشد و تمایز این چهار مرتبه را نشان می‌دهد: سیاق گذشته، سیاق مدرکی، سیاق تفسیری، و سیاق مورخ. او در پایان نیز با نظر کردن از دریچه‌ای که از سیاق ساخته است، طرز پیدایی و وجه تمایز انواع تاریخ‌های معماری را توضیح می‌دهد.

 

محمد غلامعلی فلاح. «جان معماری، جهان معماری: جایگاه و مفهوم سیاق در تاریخ معماری». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن ۱۳۹۰.

اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط

وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر