در جنوب‌شرقیِ قزوین، در محلۀ راهْ‌ری بنایی وجود دارد که امروز موسوم به «مسجد سنجیده» است. بخش قدیمیِ این بنا یک گنبدخانۀ منفردِ ساده است. با آنکه بنا به مسجد شهرت دارد، اما صورت ظاهری و ویژگی‌های کالبدی‌اش «مسجد» بودنِ آن را با تردید مواجه کرده است. ابعاد تقریبیِ این گنبدخانه ۹/۵ در ۹/۵ متر است و هر کدام از ضلع‌های جنوب‌غربی و جنوب‌شرقیِ آن دارای سه ورودی است و در کنجِ غربیِ آن منارۀ کوتاهی جای گرفته است. محراب کنار یکی از ورودی‌هاست و گنبد از داخل به‌طور کامل با مقرنس پوشانده شده است. بر روی دو تخت هشت لنگه از قطار اول مقرنس دو کتیبه وجود دارد که بر آنها دو مصرع از مناجات منسوب به امام علی (ع) به خط ثلث نقش بسته است. این دو کتیبه و نام‌های مبارک الله، محمد و علی تنها کتیبه‌های گنبدخانه هستند و گنبدخانه فاقد کتیبۀ تاریخ‌دار است. کشفِ توده‌ای سنگ‌چین در زیرِ کفِ گنبدخانه که چیستی و تاریخِ ساختِ آن نامشخص است بر ابهامات این بنا افزوده است. در کتابِ مسجد سنجیده قزوین تلاش کرده‌ایم تا با بررسی میراث مکتوب، روایت‌های شفاهی، منابع مصور و شواهد کالبدی، نقاط مبهم دربارۀ کارکرد اصیل و تاریخ ساختِ مسجد «سنجیده» را مشخص کنیم و روایتِ دیگری از این بنا را بیان کنیم.
فهرست مطالب کتاب:
تقریظ دکتر زهره تفضلی پیش‌گفتار
فصل اول ۱. تحولات تاریخی شهر قزوین ۱- ۱- قزوین تا سدۀ هفتم هجری ۲-۱- قزوین از قرن هفتم هجری تا دورۀ قاجاریه نتیجه
فصل دوم: بررسی تحولات معماری بنای سنجیده ۱-۲- موقعیت مکانی بنای سنجیده در شهر قزوین ۲-۲- بررسی مسألۀ نام بنای سنجیده ۳-۲ - بررسیِ روایاتِ شفاهیِ مربوط به بنا ۴-۲-پیشینۀ پژوهش بنا ۵-۲- توصیف کلی و وضیعت کنونی بنا ۶-۲- بررسی مداخلات مرمتی و تغییرات ایجاد شده در بنا (از سال ۱۳۵۵تا سال ۱۳۷۵ش) نتیجه
فصل سوم ۳. بنیان و کارکرد بنا ۱-۳- شهر و دلالت‌های آن ۲-۳- بنا و دلالت‌های آن ۳-۳- طرح مسئلۀ تاریخ‌گذاری بنا
سخن پایانی پیوست ۱ پیوست ۲ کتاب‌نامه فهرست تصاویر
مشخصات کتاب:
لیلا قاسمی. مسجد سنجیدهٔ قزوین. تهران: متن (فرهنگستان هنر)، ۱۴۰۱. اطلاعات بیشتر:
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
