«مسجد سنجیده‌ی قزوین: کارکرد و زمان ساخت» لیلا قاسمی، زهره تفضلی

Sanjīda Mosque of Qazvīn: Function and Date of Construction

در محله‌ی کهن راه‌ری در شهر قزوین، بنایی تاریخی با نام «مسجد سنجیده» وجود دارد. تاریخِ ساختِ این بنا و بانی آن نامشخص است. با در نظر گرفتن برخی شواهد کالبدی در بنا و برخی شواهد در گزارش‌های مرمتیِ بنا و نظر به اینکه برخی محققان پیشین با توجه به شباهت فرم بنا به مقابر، احتمال تغییر کارکرد این بنا را مطرح کرده‌اند، به نظر می‌رسد کارکرد اصیل بنا چیزی غیر از مسجد بوده و در دوره‌ای کارکرد آن تغییر یافته است. درباره‌ی کارکرد اصیل آن نظراتِ مختلفی وجود دارد. از جمله گفته‌اند که روزگاری آن‌جا آتشکده‌ای برپا بوده و بعدها به «مسجد» تبدیل شده است. شایعه‌ی وجود قبرِ حسن صباح، رهبر اسماعیلیان نزاری ایران، در گنبدخانه‌ی سنجیده از جمله روایات مشهور درباره‌ی این بنا بوده است. عده‌ای نیز آن را مدفن یکی از نوادگان امام موسی کاظم (هفتمین امام شیعیان) می‌دانند. بدین ترتیب با بنایی روبرو هستیم که تا حدودی ابهام و پیچیدگی دارد. ابهاماتی که موجب طرح مسائلی درباره‌ی صورت و کارکردِ اصیل بنا و یا وجود عناصر هم‌پیوند با آن و علت و زمان تغییر کارکرد آن شده است. در این پژوهش تلاش کرده‌ایم که از طریق بررسی انواع شواهد کالبدی و تاریخی، احتمال‌هایی را درباره‌ی کارکردِ اصیل بنای سنجیده مطرح کنیم و درباره‌ی آن بحث کنیم. بنا به شواهد واضح کالبدی، شواهدی از منابع مکتوب‌ و شواهد سیاقی نتیجه‌ی تفصیلی این است که یکی از فرضیه‌های مطرح، یعنی کارکردِ مقبره درباره‌ی این بنا محتمل‌تر است.

مشخصات مقاله:

Ghasemi, Leila and Zohreh Tafazzoli. "Sanjīda Mosque of Qazvīn: Function and Date of Construction", In Journal of Islamic Architecture, Vol 8, No 1 (2024), pp. 172-183.

اطلاعات بیشتر درباره‌ی مقاله:

https://ejournal.uin-malang.ac.id/index.php/JIA/article/view/23419