۵. کانت، هنر، و تاریخ هنر: مواقع مهم رشته
(پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر)
مشخصات کتاب
Cheetham, Mark A. (2001). Kant, Art, and Art History: Moments of Discipline. Cambridge: Cambridge University, 222 pages.
چیتم، مارک. کانت، هنر، و تاریخ هنر: مواقع مهم رشته.
بررسی کتاب
کانت، هنر و تاریخ هنر نتیجه‌ی مطالعات چیتم درباره‌ی کانت و هنرهای بصری است. کانت به‌تفصیل به مباحث هنری نپرداخته؛ اما چیتم، استاد مباحث نظری هنر در دانشگاه تورنتو، نظرهای او را درباره‌ی هنرهای بصری، تاریخ هنر، فلسفه‌ی هنر، و داوری‌های زیبایی‌شناختی از آثار گوناگون او استخراج و عرضه کرده است. هدف او از نوشتن این کتاب تدوین بنیادهای نظری کانت برای تبیین نظریه‌های مربوط به تاریخ‌نگاشت هنر، نقد هنری و زیبایی‌شناسی بوده است. نویسنده برای رسیدن به این هدف به ویژگی‌های شخصیتی، افکار، نظم ذهنی و فلسفی کانت توجه کرده است. چیتم معتقد است بسیاری از نظرهای کانت در تاریخ‌نگاشت هنر کاربرد دارد؛ اما از آنجا که کانت به حوزه‌ای غیر از هنر تعلق دارد، در رشته‌ی تاریخ هنر به او و آرائش کم‌توجهی شده است. کانت شخصیتی جذاب در میان هنرمندان و مورخان هنر نیست و لازم است آراء و نظریه‌های او بازشناسی و در مباحث هنر و تاریخ هنر قابل استفاده شود. نویسنده قصد نداشته است میراث کانت را بررسی جامع کند؛ بلکه هدف او نشان دادن قابلیت‌های اندیشه‌های کانت در نظریه‌ی هنر و تاریخ هنر است.
نویسنده بخشی از کتاب را به بررسی پژوهش‌های دیگر محققان و منتقدان هنر درباره‌ی افکار کانت اختصاص داده است؛ از جمله آثار پانوفسکی و گرین‌برگ، که در این کتاب به‌تفصیل معرفی و بررسی شده است. به عقیده‌ی نویسنده، بیش از همه‌ی متفکران، دریدا به بازخوانی افکار کانت و تشریح آنها در زمینه‌ی هنر پرداخته و نام و آراء کانت را وارد تاریخ هنر کرده است. چیتم از راه بررسی آثار دریدا به تبیین نظرهای کانت در هنر و تاریخ هنر پرداخته است. نویسنده جایگاه نظرهای کانت در هنر و تاریخ هنر را در بنیادهای فلسفی تاریخ هنر می‌داند. فرض نویسنده این است که فلسفه و هنر و تاریخ رشته‌هایی یکسره مجزا از هم نیستند؛ از این رو، برای تقویت بنیادهای نظری رشته‌ی هنر می‌توان از افکار و نظریه‌های مطرح‌شده در حوزه‌های دیگر بهره گرفت.
برداشت چیتم از نظرهای کانت درباره‌ی هنر و زیبایی‌شناسی گاه مستقیم است، یعنی گزارش و توضیح آنچه کانت خود درباره‌ی این موضوعات گفته است؛ و گاه غیرمستقیم، مثلاً در جایی که از سخنان کانت درباره‌ی طبیعت، نظر او را درباره‌ی هنر و زیبایی استنباط کرده است. در نزد کانت، داوری با شمّ زیبایی‌شناسی انسان مرتبط است. به عقیده‌ی نویسنده، از میان موضوعات مختلف مباحث نظری هنر، خلاقیت و شمّ هنری اهمیت بیشتری در نزد کانت دارد.
نویسنده کوشیده است با استفاده از نظرهای کانت مدلی برای هنرهای بصری و تاریخ هنر بسازد. او این مدل را نظام پلاسمایی نامیده است. واژه‌ی پلاسمایی برای نشان دادن پویایی و اندام‌وارگی و فراگیری مدل انتخاب شده است. در این مدل، هر فرد اثر هنری را به گونه‌ای متفاوت با دیگران می‌بیند؛ همچنین هر اثر هنری در زمان‌های مختلف به گونه‌ای ادراک می‌شود که خاص آن زمان است. از این رو، فهم آثار هنری در فضایی پلاسمایی رخ می‌دهد. بر این اساس، تأمل دقیق سبب از دست رفتن نگاه پلاسمایی می‌شود.
بخش مهمی از مطالعات درباره‌ی کانت پس از مرگ او انجام گرفت، که منجر به ظهور کانت در هنر شد. نظریه‌ای در چهره‌شناسی سبب شد جسد کانت مورد توجه محققان و هنرمندان قرارگیرد. طرح‌ها و چهره‌نگاره‌های متعددی از جمجمه‌ی کانت کشیدند و در اختیار دانشمندان چهره‌شناسی نهادند. از این راه، با توجه به آراء و افکار کانت، تصاویر متعددی از چهره‌ی احتمالی او در سنین مختلف تهیه شد. بعدها محققان این نظریه را با کشف ارتباط احوال درونی هر کس با اوضاع ظاهری‌اش دنبال کردند. نویسنده با پیش کشیدن این مباحث در فصل آخر کتاب، تصاویر تهیه‌شده از کانت را بخشی از تاریخ هنر شمرده است.
فهرست کتاب
Acknowledgments
1 Introduction: Bo(a)rders
2 Place and Time: Kant in Rome, c.1800
3 The Genealogy of Authority: Kant and Art’s History
4 The Sublime Is Now (Again): French Theory / International Art
5 Kant’s Skull: Portraits and the Image of Philosophy, C.1790-1990
Notes
Selected Bibliography
Index
ترجمه‌ی فهرست کتاب
قدردانی
۱. مقدمه: مرزها (و ساکنانشان)
چرا کانت؟
مواقع و مکان‌های رشته
نظام پلاسمایی
۲. مکان و زمان: کانت در رم، ح ۱۸۰۰
کانت در رم
هم‌زمانی دریافت
سیاست‌های زیبایی
۳. نسب‌شناسی اعتبار: کانت و تاریخ هنر در سده‌ی بیستم
«معنای ماندگار» و تاریخیت هنر: پانوفسکی و کانت
کانت و بازنگری کوبیسم
صورت‌مداری راهبردی کلمنت گرین‌برگ
۴. امر متعالی اکنون است (بار دیگر): نظریه‌ی فرانسوی/ هنر بین‌المللی
امر متعالی دریدا
امر متعالی اکنون است (بار دیگر)
فضاها
محدودیت‌های تأمل دقیق
علامت‌های یک ضدمتعالی
۵. جمجمه‌ی کانت: تمثال و خیال فلسفه، ۱۷۹۰- ۱۹۹۰
عکس‌های امانوئل کانت
سَرِ کانت: چهره‌نگاشت‌های اولیه
سرهای سخن‌گو
نتیجه: رؤیای مک‌اویلی، کابوس دانتو
پی‌نوشت‌ها
کتاب‌شناسی گزیده
نمایه
مشخصات منبع:
مهرداد قیومی بیدهندی و دیگران، کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴، فصل۳.
مشاهده‌ی نسخه‌ای از کتاب کانت، هنر، و تاریخ هنر: مواقع مهم رشته :
https://archive.org/details/kantartarthistor0000chee/mode/2up
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
