مطالعه و پژوهش در اوضاع و تاریخ قلم‌های کوفی در سده‌های نسخت جهان اسلم به طور عام و قلم‌های کوفی ایرانی به طور خاص، به دلیل فقدان آثار و منابع، با دشواری‌های بسیاری همراه است. با این حال، سرگذشت خط عربی و قلم کوفی و طبقه‌بندی شیوه‌های کتابت قرآن، سال‌ها موضوع بحث محافل علمی شرق‌شناسان و محققانی همچون آدلر، فلوگل، آمری، ویلن، لینگز، بلر، دروش، راکسبرا، جورج، شیمل و طبّاع بوده است. در ایران نیز تلاش‌هایی پراکنده برای تبیین و تحلیل دوره‌بندی خطوط اسلامی از سوی محققانی نظیر فضائلی و بیانی و مایل‌هروی صورت گرفته است که اطلاعات ارزشمندی در اختیار محققان قرار می‌دهد.
کتاب سطر مستور: تاریخ و سبک‌شناسی کوفی شرقی حاصل پژوهشی است که در سال ۱۳۹۲ از سوی مؤلف به فرهنگستان هنر پیشنهاد شد که با وجود کمبود اسناد و فقدان پاره‌ای تصاویر و دشواری در دسترسی به نسخه‌ها، مراحل تحقیق و گردآوری اسناد و تصاویر سامان یافت و نتایج در این کتاب به ثمر نشست.
کتاب در پنج فصل و ذیل دو بخش اصلی تدوین شده است؛ بخش اول شامل درآمد، طبقه‌بندی اقلام مسطح، سبک‌شناسی کوفی‌شرفی، تذهیب است و بخش دوم، ذیل عنوان آثار، نسخه‌های مهم معرفی می‌شود.
در قدم اول، برای فهم بهتر سرگذشت خطاطی قرون نخست اسلامی، مقدمه‌ای در باب شکل‌گیری خوشنویسی اسلمی و بیان ویژگی‌ها و عرضۀ حدسیاتی دربارۀ چگونگی تبدیل اقلام حجازی به کوفی عرضه شده است. این بخش حاصل جمع‌بندی آرای محققان پیشین و حاوی تحلیل‌هایی تازه بر برخی شواهد است. پس از آن تاریخ قلم کوفی بر اساس خصوصیات بنیادین به دو دوره تقسیم می‌شود: دورۀ اول از سدۀ نخست تا اواخر سدۀ چهارم و دورۀ دوم از سدۀ چهارم تا اوایل سدۀ هفتم هجری. فصل دوم این بخش به جنبه‌های مختلف آثار و صفاتی کوفی شرقی اختصاص دارد: جنبه‌هایی چون سجایای کلی کوفی شرفی در مقایسه با کوفی نخستین، پیداش و پالایش و تثبیت این سبک، شکل‌گیری سبک‌های منطقه‌ای و ماهیت آثار. ادامۀ بحث به بیان مؤلفه‌های سبک‌شناسی و توضیح اصول کتاب در سبک‌شناسی اختصاص دارد.
به بیان نویسنده، استفاده از سبک‌شناسی در سامان دادن به نسخه‌های پراکندۀ کوفی شرقی دربارۀ برخی از سبک‌ها بسیار راهگشا بود. سبک غزنوی مهم‌ترین سبک شناخته‌شده در این کتاب است و نامش به سبب تقارن با زمان و مکان تحت سلطۀ غزنویان بر شرق ایران برگزیده شده است؛ نیز به این سبب که تمام هنرمندانش لقب غزنوی دارند.
سبک مهم دیگر که تا کنون سخنی از آن در میان نبوده، سبک اصفهان است. این سبک که در اصفهان و احتمالاً بخش‌هایی از عراق عجم رواج داشت، در کهن‌ترین قرآن کاغذی جهان اسلام، قرآن کشود بن املاس مورخ به ۳۲۷ق شکل یافت.
– دریافت صفحات نخست کتاب و اطلاعات بیشتر:
آیا تاریخ هنرْ جهانی است؟ | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
قرائت تاریخ معماری | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
در باب تصور کنونی از تاریخ اجتماعی هنر| رابرت اسلیفکین و انتونی ای. گرودین (و.)
تئاتر شهر: بحثی در نسبت داوری آثار معماری و اصالت
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
