رویدادهای واقع شده در عالم، تاریخ۱، ثابت است؛ اما تفسیر این رویدادها در هر تاریخ‌نامه بنا بر دیدگاه و رویکرد مورخ در تاریخ‌نگاری متفاوت است. به همین دلیل تاریخ‌نامه‌ها متنوع و متکثرند. در هر تاریخ‌نامه دیدگاه مورخ بر گزینش رویدادها و تفسیر آنها مؤثر است. در تاریخ‌نامه‌های معماری نیز چنین است. مورخ معماری بنا بر دیدگاه خود در هر برهۀ زمانی نشان می‌دهد که معماری چرا چنان شده است. آنچه او در پاسخ به پرسشِ «چرا معماری چنان است که هست» روایت می‌کند گذشتۀ معماری است. در هر تاریخ‌نامه با شناخت مفهوم گذشته نزد مورخ و دیدگاه او در تاریخ‌نامه می‌توانیم نسبت میان این دو و تأثیر آن بر نگارش تاریخ‌نامه را شرح دهیم.
در این پژوهش، فاطمه توانایی مروی، در پی فهم مفهوم گذشته نزد مورخان معماری است تا بتواند چگونگی روایت گذشته از دیدگاه هر کدام و تفاوت‌ها و شباهت‌های میان روایت‌های آنها را شرح دهد. بدین منظور می‌کوشد، با انتخاب چهار تاریخ‌نامۀ معتبر معماری غرب تاریخ معماری به روش تطبیقی، امهات معماری اروپا، تاریخ معماری: صحنه‌ها، صحنه‌آرایی‌ها و آیین‌ها، و تاریخ جهانی معماری- در نسبت میان دیدگاه تاریخی و گذشتۀ روایت‌شده در تاریخ‌نامه‌ها تأمل کند. این تحقیق سه فصل دارد. در فصل اول، «گذشتۀ چیزها»، چیستی گذشته در تاریخ‌نامه‌ها را بررسی می‌کند. در فصل دوم، «منظر روایت گذشته: معرفی دیدگاه تاریخی تاریخ‌نامه‌ها»، دیدگاه تاریخی را در چهار تاریخ‌نامۀ معماری منتخب شرح می‌دهد. در فصل سوم، «روایت گذشته: اثرپذیری سه موضع گذشتۀ روایت‌شده در تاریخ‌نامه‌ها از دیدگاه تاریخی»، بروز مفاهیم اصلی این پژوهش‌های تاریخی و پیوند آنها از دیدگاه تاریخی و همچنین کیفیت اثرپذیری بیان وقت و چیستی دوره و چگونگی ظهور آن بر مبنای دیدگاه تاریخی هر تاریخ‌نامه را توضیح می‌دهد.
توانایی مروی، فاطمه. «مفهوم گذشته در تاریخ‌نامه‌های معماری در مغرب زمین». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر محمدرضا رحیم‌زاده، استاد مشاور: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
