این همایش هفتۀ پیش به همت پروفسور مارکوس ریتر [۱] (استاد تاریخ هنر اسلامی) و دستیارانشان (دکتر متیا گوئیدتی [۲]، دکتر ماکسیمیلیان هارتموت [۳] و دکتر صفا محمودیان) در دانشگاه وین برگزار شد.
همایش در گروه تاریخ هنر برگزار شد و چهار روز بود. روز اول مختص سخنرانی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری بود که از دانشگاه‌های مختلف آمده بودند. موضوعات متنوع بود ولی اغلب در مورد اسناد و بعضی اشیا موزه‌ای بود.
روز دوم و سوم سخنرانی‌های اصلی همایش بود. در این دو روز مجموعۀ متنوعی از متخصصان دور هم جمع شده بودند. سخنرانان از امریکا و اروپا و از ایران و ترکیه آمده بودند. کسانی چون باربارا فینستر[۴]، پل لوفت [۵]، جنیفر اِسکارس [۶]، اِبا کُخ [۷]، مریم اختیار و لورنتس کُرن [۸] در میان مهمانان و سخنرانان حضور داشتند. تعداد سخنرانان ایرانی چشمگیر بود و در مجموع هشت سخنرانی در مورد موضوعاتی از ایران برگزار شد. نکتۀ قابل تأمل این بود که در سخنرانی‌ها نوعی اقبال عمومی به وجوه کمتردیدۀ تاریخ هنر دیده می‌شد. مثلاً دکتر وحید وحدت (مدرس دانشگاه هوستون) از ریشه‌های معماری مدرن ایران با دیدی تازه سخن گفت. کار او در مورد نحوۀ ادراک چهار ایرانیِ سفرکرده به فرنگ (در دورۀ قاجاریه) از فضای معماری و شهری اروپا و نوع تأثرشان از آنجا در بازگشت به وطن بود؛ یکی از اینها امین‌الدوله بانی تیمچۀ امین‌الدولۀ کاشان. پژوهش او، اخیراً از طرف انتشارات راتلج در قالب کتاب چاپ شده است. یا دکتر سارا موندینی [۹] (مدرس دانشگاه ونیز) از معماری دورۀ نوابان هند در سدۀ نوزدهم صحبت کرد که چگونه در تلاش برای برکشیدن خود در میان باقی قدرت‌های منطقه و در اثر تماس با اروپاییان، شروع کردند به تولید معماری نو با الگوبرداری از بناهای غربِ جهان اسلام (مثل اسپانیا و مراکش). یا دکتر احمد اِرسوی [۱۰] (استاد دانشگاه بُسفُر استانبول) راجع به ورود رسانه‌های مدرن در اواخر عثمانی و به‌ویژه چند مجلۀ مصور صحبت کرد که چگونه بر تصور مردم از دنیای عصر خود و از روزگار گذشته و آثار گذشته تأثیر گذاشتند.
از جمع استادان و دانش‌آموختگان گروه مطالعات معماری ایران (دانشگاه شهید بهشتی) نیز سه تن در همایش شرکت داشتند. سخنرانی دکتر زهرا اهری در مورد شکل‌گیری میدان نگارستان تهران، در مقام یک فضای شهری تازه در سياق سياسى، اجتماعى و فرهنگى دورۀ قاجاریه برای برگزاری مراسم عید قربان بود. (مراسم عيد قربان كه در دوره صفويه ابداع شد در واقع یک سنت ابداعی بود. مفهوم سنت ابداعى به سنت هايى اشاره دارد كه ريشه در گذشته دارند اما در دوران مدرن تحول مى‌يابند و چيزهايى به آنها افزوده مى‌شود.) در سخنرانی دکتر اهری كيفيت‌هاى مكانى برگزارى اين مراسم و عناصر نوينى كه در گذار از دورۀ صفويه به قاجاريه در آن پديدار شد مورد بحث قرار گرفت. او به‌ويژه به مسئله شكل‌گيرى فضاى شهرى پدیدآمده در میدان نگارستان پرداخت؛ میدانی که با بناهایی طراحی‌شده در اطرافش همزمان فضای تماشای مراسم را برای شاه و مردم عادی فراهم می‌کرد.
عنوان سخنرانی دکتر مهرداد قیومی «خاستگاه‌های گرایش‌های مدرن در معماری حکومتی اوایل دورۀ قاجاریان» بود. او به این موضوع پرداخت که چگونه جنگ‌های ایران و روس در دورۀ فتح‌علی‌شاه، عباس‌میرزا و برخی دیگر از رجال را متوجه اروپا و تفاوت وضع ایران و کشورهای اروپایی کرد. توجهی که موجب شد معماری اروپایی نخست از طریق مهندسی نظامی به معماری حکومتی ایران راه یابد. این پژوهش در واقع تاریخ مفهومی «مهندس» در دورۀ قاجاریان بود.
پژوهش نازنین شهیدی (دانش‌آموختۀ مطالعات معماری ایران) نیز در ارزش استنادی یادگاری‌ها در مطالعۀ آثار معماری، و به‌طور خاص دربارۀ یادگاری‌های قاجاری مدرسۀ چهارباغ بود که به دستور ظل السلطان در یک دفترچه گردآوری شده و متن بعضی از آنها نشان می‌دهد مدرسه در دورۀ قاجاریه به جز کارکرد اصلی‌اش نوعی تفرجگاه شهری برای مردم عادی نیز بوده است.
- در روز آخر همایش، مهمانان به بازدید یکی از معدود آثار ایرانیِ موجود در موزه‌های وین رفتند، که در حال حاضر نمایش عمومی ندارد. این شی‌ء قطعه پارچۀ کتیبه‌داری از ابریشم و طلا متعلق به دورۀ ایلخانی است که در موزۀ گنجینۀ کلیسای استفن وین نگهداری می‌شود و در کتیبۀ تکرارشوندۀ آن نام ابوسعید بهادرخان ذکر شده است.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
