کتابخانۀ مؤسسۀ بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی (ISTAC) که در سال ۲۰۱۲ به افتخار بنیان‌گذارش، سید محمد نقیب العطاس، SMNA نام دادند، متولی نگهداری مجموعۀ گسترده‌ای از نسخه‌های خطی از سراسر جهان اسلام است، از جمله ۳۵۰ عنوان نسخۀ فارسی. یکی از این عناوین نسخۀ خطی نفايس الفنون فی عرائس العیون است، اثری عالی در باب طبقه‌بندی علوم که دانشمند و فیزیک‌دان ایرانی محمد بن محمد آملی در سدۀ ۱۳ م. تألیف کرد. هدف این مقاله عرضۀ فهمی مبسوط از این کتاب از طریق به پیش راندن مرز‌های رمزشناسی سنتی است؛ امید نویسنده این بوده است که تصویری همه‌جانبه ارائه شود که مطالعه را ممکن کند، نه فقط به منزلۀ منبع دانش آکادمیک که همچون یک شیء فرهنگی باارزش. پژوهش با عرضۀ معرفی کوتاهی دربارۀ میراث ادبی مؤلف آغاز می‌شود. کیفیت و سبک خوشنویسی، اجزای تزیینی، ترکیب‌بندی و وضعیت فیزیکی نسخه را ذیل «دربارۀ نسخۀ خطی» آورده‌اند. در باب بعدی به جنبه‌های جالبی می‌پردازند که بیشتر مربوط به خارج از بدنۀ اصلی نسخه است، به‌خصوص در صفحۀ عنوان و صفحات سفید ابتدا و انتهای نسخه. در اینجا اجزای بصری و متون شخصی مربوط به نسخه را نشان می‌دهند، چیزهایی مانند مهروموم و نوشته‌های تصادفی و یادداشت‌های صاحبان قبلی که نام مکان‌ها و تاریخ‌ها را ضبط کرده‌اند. همۀ این موارد در کنار یکدیگر بستری فراهم می‌کند که بر آن بشود این نسخۀ خطی را همچون شیئی فرهنگی دید و مطالعه کرد. مقاله با تصاویری که نویسندۀ مقاله تهیه کرده است تکمیل می‌شود. در پایان آن پیوستی قرار داده‌اند که فهرست مطالب کتاب نفایس الفنون به زبان اصلی آن است؛ این پیوست برای پژوهشگرانی که بنا دارند نسخه را تمام و کمال مطالعه کنند کمک خوبی است.
Zekrgoo, Amir H. “‘Treasures of Sciences in the Lovely Realm of Sights’: An Investigation into Āmulī’s Manuscript of Nafāis al-Funῡn fī Arā'is al-‘Uyῡn,” in Al-Shajarah, Vol. 25, No. 1, 2020, pp. 163- 189.
– اطلاعات بیشتر:
https://journals.iium.edu.my/shajarah/index.php/shaj/article/view/1035
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
