×

جستجو

در بر گرفتن امر مقدس در هنر اسلامی؛ جلد ششم سالنامۀ انجمن ارنست هرتسفلد| لورنز کورن و چیدِن ایورِن (و.)

اسلام به منزلۀ دین تا چه حدّی به هنر و فرهنگ مادی خاور میانه و شمال افریقا شکل داده است؟ در مقابل، دین اسلام چگونه از هنر و فرهنگی مادی اثر پذیرفته است؟

در یازدهمین گردهمایی سالانۀ انجمن ارنست هرتسفلد، محققانی ذیل عنوان «در بر گرفتن امر مقدس» همین پرسش‌ها را به بحث گذاشتند و از طریق مثال‌هایی از نسخه‌های خطی قرآن و خوشنویسی و شمایل‌های سلطنتی و مکان‌ها و بناهای مذهبی به موضوع تقدس و امر مقدس پرداختند. در این مجلد ۹ تا از موردپژوهشی‌های آن گردهمایی را می‌خوانیم که موضوعشان از زیارت‌گاه‌ها و بیرق‌های دوران متقدم اسلامی است تا بحث‌هایی که دربارۀ استفاده یا محافظت از بناهای مذهبی در دوران حاضر وجود دارد.

در پیشگفتار کتاب می‌خوانیم:

از اواخر سدۀ نوزدهم دانشوران حوزۀ مطالعات اسلامی بیش از پیش اسلام را نه فقط به منزلۀ یک دین که به منزلۀ فرهنگی فراگیر فهم کردند که  همۀ جنبه‌های جامعه‌ای را در بر می‌گرفت که به آن صفت «اسلامی» می‌دادند. این نگاه به اسلام که آثار کارل هاینریش بکر در سدۀ بیستم نمونۀ مهم آن است را می‌شود به موازات نظریه‌های امیل دورکیم دانست که بنیان شکل‌گیری جوامع پیشامدرن را دین می‌انست. اگرچه تاریخ هنر اسلامی در درجۀ اول به این رابطه نمی‌پردازد، تلویحاً بر این ایده بنا شده است که اسلام پدیده‌ای فرهنگی است. این ایده را می‌شود در شیوه‌ای که مورخان هنر و باستان‌شناسان دوران اسلامی حوزه‌های مطالعه‌شان را اصطلاح کرده‌اند مشاهده کرد: بی‌آنکه لزوماً از این بپرسند که عناصر دینی تا چه درجه‌ای عاملی حیاتی در تاریخ فرهنگی جوامع «اسلامی» بوده است، این گروه از دانشوران به هنر و فرهنگ مادی‌ای می‌پردازد که در اصل از مکان‌ها و دوره‌های تاریخی‌ای که تحت تسلط اسلام قرار داشت نشأت گرفته است.

با انتخاب «امر مقدس» به منزلۀ کانون تمرکز در یازدهمین گردهمایی انجمن بر یکی از جنبه‌های ضروری دین تمرکز شد. تجربۀ امر مقدس و امور ضدّ مقدس و  الحادی، چنان که میرچا الیاده و امیل دورکیم بنیادهای اصلی دین دانسته‌اند، به‌طور مشابهی در دین اسلام نیز طی تاریخ آن ظهور پیدا کرده است. دوتایی‌های بسیار رایجی چون دنیا و دین بر این مبنا بسیار گویا هستند، همچنین است اصطلاحات متفاوتی که بر امر مقدس دلالت می‌کند، از جمله: قدّوس و حرم. ممکن است در پژوهش‌ها دربارۀ  برابری اصطلاحات متفاوت عربی‌ـ‌اسلامی وضوح کافی وجود نداشته باشد. تفاوت معمایی‌ای که میان قدوس و حرم هست و نیز رابطۀ آنها با مبارک و محروس و مکرم و منور و مطهر باید روشن شود. با این حال، واضح است که جست‌وجوی مفهوم تقدس و حرمت  در هنر و فرهنگ مادی اسلامی به منزلۀ عواملی با اهمیتِ بالا در جوامع اسلامی کاری باارزش است.

 

Encompassing the Sacred in Islamic Art

Jahrbuch der Ernst Herzfeld-Gesellschaft e.V. Vol. 6

Lorenz Korn und Çiğdem İvren (eds.)

Reichert Verlag, 2020

 

اطلاعات بیشتر دربارۀ کتاب و ملاحظۀ فهرست مطالب:

https://reichert-verlag.de/en/series/history_of_art_series/kunstgeschichte_beitraege_zur_islamischen_kunst_und_archaeologie/9783954904488_beitraege_zur_islamischen_kunst_und_archaeologie-detail

اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
قرائت تاریخ معماری | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
ین کتاب حاصل بیش از بیست سال قرائت تاریخ معماری است و پرسش اصلی آن این است که تاریخ معماری چیست و آن را چگونه...
دلالت‌های اجتماعی و فرهنگی تصویرگری نَبَطی و تأثیر آن بر ذهنیّت‌های تصویری در عربستان مرکزی | نگار ذیلابی
فرهنگ نَبَطی در زمینۀ تصویرگری گنجینه‌ای غنی از مضامین کهنِ همسایگان پیرامونی و ذهنیّات بومی بوده که طی سده‌های متمادی بالیده و گسترش یافت، و برخی از بن‌مایه‌های آن در سرزمین‌های مرتبط به‌خصوص همسایه جنوبی ــ عربستان مرکزی ــ تقلید یا با تغییراتی بازآرایی شد. پرسش اصلی این پژوهش این بوده است که ذهنیّات متنوع تصویرسازی نَبَطی، خاصّه دلالت‌های اجتماعی و فرهنگی آن، چه بوده و این ذهنیّات چگونه و تا چه حد بر ذهنیّت‌های تصویریِ اعراب ساکن در عربستان مرکزی تأثیر نهاده است؟
پژوهش و انتشار اطلاعات یافتگاه در حوزه‌ٔ هنر اسلامی | برگزاری همایش
پژوهش یافتگاه مهارتی تخصصی است که معمولاً از طریق تجربه دست اول در مجموعه‌ها و بایگانی‌های موزه به دست می‌آید، اما یافته‌های آن پیامدهای قانونی،...
«خبررسانِ هنر»: تبادل هنری چینی-ایرانی | انتشار قسمت جدید این پادکست
پادکست «خبررسانِ هنر» فضایی برای علاقمندان و عاملان هنر اسلامی و هندی است تا در آن وضع کنونی بازار، نمایشگاه‌ها و پژوهش‌های هنری را بررسی...

وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر