انسان پیشامدرن طبیعت را آیه و نشانۀ خداوند می‌دانست و تعامل او با طبیعت برای شناخت نشانه‌های الهی و در راستای شناخت حقیقت ازلی بود. در این نگاه عناصر طبیعی به منزلۀ فرشتگان یا ایزدانی برای تنظیم رابطۀ انسان با محیط پیرامون تقدیس می‌شدند. معماری نیز در این جهان برای تنظیم و بهبود رابطۀ انسان با طبیعت برپا می‌شد و حامل اندیشه وجهان‌بینی سازندگانش بود. بنابراین نوعی تناظر میان معماری و جهان‌بینی انسان و نحوۀ ارتباطش با طبیعت وجود داشت و عجیب نیست که در این نگاه، طبیعت و مقدسات و معماری با یکدیگر چنان عجین شده‌اند که مفهوم هریک با درک دیگری قابل تفسیر باشد.
در آیین زرتشت، عناصر طبیعت مانند آتش، آب، خاک(زمین) و گیاهان آنقدر اهمیت داشت که ذکرهای متعددی در متون دینی زرتشتیان دربارۀ پاک نگه داشتن و احترام به عناصر طبیعی آمده است. در دورۀ ساسانیان که آیین زرتشت دین رسمی کشور شد، حضور این عناصر در پیدایی بناهایی آیینی نقشی مهم داشت. بنابراین، برای نزدیک شدن به فهم بناهای آیینی ساسانی فهم نگاه انسانِ آن زمان به طبیعت اهمیت دارد.
در این تحقیق، سروناز پارسا به بررسی و تبیین چگونگی حضور عناصر طبیعت در معماری آیینی دورۀ ساسانی می‌پردازد. او می‌کوشد با نزدیک شدن به نگاه انسان ساسانی در مواجهه با طبیعت و رابطۀ این نگاه با آیین زرتشت، به فهم چگونگی بروز این جهان‌بینی در معماری بناهای آیینی آنها نزدیک شود. این پژوهش سه فصل دارد. در فصل اول، نگاه ساسانیان به طبیعت، با بررسی متون آیینی زرتشتیان به بحث دربارۀ طبیعت در نگاه زرتشتیان و عناصر طبیعی مورد احترام آنها می‌پردازد. با توجه به اینکه در فصل اول، آتش به منزلۀ مهم‌ترین عنصر آیینی و واسطه‌ای بین گیتی و جهان مینویی شناخته می‌شود، در فصل دوم، «آتشکده‌ها و آیین ساسانیان»، آتشکده‌ها به منزلۀ بناهای آیینی شاخص در دوران ساسانیان بررسی می‌شوند. در فصل سوم، «عناصر طبیعت و آتشکده‌های ساسانی»، به بررسی ویژگی‌های مکان مقدس در نگاه ساسانیان و چگونگی حضور عناصر طبیعی در آتشکده‌های آنها می‌پردازد.
سروناز پارسا. «معماری و طبیعت از نگاه ایرانی: بررسی حضور عناصر طبیعت در معماری آیینی دوره ساسانی». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر زهرا اهری، استاد مشاور: ناصر نوروز‌زاده چگینی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ معماری و شهرسازی، بهمن۱۳۹۰.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
