×

جستجو

نظارۀ ایران از باکو: مطالعات ایرانی در آذربایجان دوران شوروی و پس از آن| زاور قاسمف

هویت ملی آذربایجان در دوران پس از تسلط ایران و روسیه بر شرق قفقاز و در پایان سدۀ نوزدهم پدیدار شد و طی دوران اولیۀ تسلط شوروی قوام یافت. بعد از ناکامی‌های دوران کوتاه استقلال طی سال‌های ۱۹۱۸- ۱۹۲۰، آذربایجان بخشی از شوروی شد. از این زمان به بعد قدرت شوروی، از طریق تهییج جنبش‌های جدایی‌طلب، آذربایجان را به ابزاری برای نفوذ سیاسی و ایدئولوژیک در ایران بدل کرد. ایران‌شناسیِ آذربایجانی در چارچوب شرق‌شناسی شوروری شکل گرفت و در خدمت ملت‌سازی آذربایجان درآمد. ایرانیان تبعیدی کمونیست که در آذربایجان پناهگاهی یافته بودند نیز به مؤسسات پژوهشی این کشور پیوستند و نخستین کتاب‌های آموزشی دانشگاهی و مدرسی فارسی را نوشتند و نیز در ترجمۀ شعر کهن فارسی به زبان آذربایجانی همکاری کردند. همچنین ایران‌شناسان آذربایجانی دورۀ شوروی را در چارچوب مأموریت‌های شوروی در قامت مترجم روانۀ ایران و آذربایجان کردند. بعد از استقلال مجدد آذربایجان در سال ۱۹۹۱، زیرساخت‌های ایران‌شناسی این کشور را در چندین گروه در آکادمی ملی علوم و برنامۀ مطالعات ایرانی در دانشگاه دولتی باکو ادغام کردند. اگرچه تعداد کلاس‌های آموزش زبان فارسی در مدارس طی سه‌دهۀ گذشته کاهش یافته است، نسل تازه‌ای از ایران‌شناسان پساشوروی ــ کسانی که در ایران درس خوانده‌اند ــ پدیدار شده‌اند. ایران‌شناسان آذربایجانی دورۀ شوروی هیچ وقت فرهنگ لغت دوزبانۀ فارسی قابل اتکایی تدارک ندیده بودند؛ اما در دوران حاضر، در دهۀ ۲۰۱۰، چندین لغت‌نامۀ فارسی-‌آذربایجانی و آذربایجانی-فارسی منتشر شده است. مطالعات ایرانی در آذربایجان پساشوروی هنوز تا یافتن جایگاهی فراملی در حوزۀ علوم انسانی راه درازی در پیش دارد.

 

Zaur Gasimov, "Observing Iran from Baku: Iranian Studies in Soviet and Post-Soviet Azerbaijan," in Iranian Studies, Published online: 10 Feb 2021.

 

ملاحظۀ چکیدۀ انگلیسی و اطلاعات بیشتر:

https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00210862.2020.1865136?src=&journalCode=cist20

اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
رؤیت‌پذیری اشباح عمارت تاریخ معماری در موقعیت‌های مرزی
سیدمجید میرنظامی
عمارت تاریخ معماری پر از اشباحی است که خواب را از چشم ساکنانش می‌ربایند. ویمالین روجیواچاراکول (2010) در مقاله‌اش به یکی از اشباحی پرداخته که بیشتر در اتاق مطالعهٔ او پرسه می‌زند: «آسیا». به نظر او، از زمان جیمز فرگوسن تا حال،‌ این مفهومِ دردسرساز مانع دیدن پیوندها و گسست‌ها و واقعیت‌های تاریخی بسیاری در این پهنهٔ گستردهٔ جغرافیایی شده است. به‌گفتهٔ او، در جهان پس از ادوارد سعید ما به‌خوبی می‌دانیم مفاهیم جغرافیایی-فرهنگی‌ای نظیر «آسیا» تا چه اندازه با شرق‌شناسی و دانش استعماری و امپریالیسم در ارتباط است. اما به‌رغم این آگاهی، چنین مفاهیمی هنوز دست از سر مورخان برنداشته است. برخی از دانشوران گمان می‌کنند ضعف اصلی ما در ندیدن آرشیوهای تازه و نیافتن اسناد جدید یا نپرداختن به پژوهش‌های باستان‌شناختی نو است و اگر چند نسل از پژوهشگران، فروتنانه، به تک‌نگاری و پژوهش‌های دست‌اول و خردمقیاس مشغول شوند، اشباح نظری و مفهومی، نظیر «آسیا»، خودبه‌خود محو خواهند شد. اما...
«شاه و من: نگارگری‌های تک‌چهرهٔ قاجاری»؛ سخنرانی مجازی
Whilst there are obvious parallels with the European production of portrait miniatures of notable persons, there are stronger links to local conceptualisations of both image and subject, specifically Shi‘i traditions of portable, idealised portraits of Imams (shemayel).
نهیب؛ مطالعات میان‌رشته‌ای هنر| شمارۀ پنجم: نسبت هنر و اشیا| بهار ۱۴۰۰
شمارۀ پنجم نشریۀ نهیب منتشر شد. در معرفی اهداف این نشریه آمده است یکی از کمبودها در خانواده‌ی کم جمعیتِ هنرهایِ تجسمی ایران دور شدن...
اندر مصائب پژوهش‌های تاریخی (۲)
فاطمه احمدی و مهسا پوراحمد
فقط دسترس به مطبوعات نیست که پژوهشگر را عاجز می‌کند. اسناد (فرمان‌های دولتی، اسناد اداری و سازمانی، اسناد شخصی برخی افراد، اسناد معاملات املاک و زمین و ...) گروه دیگری از منابع دست اول‌اند که یافتن و دیدنشان به همین راحتی‌ها نیست. این اسناد یا در دست اشخاص است یا در دست مراکز اسنادی. برخی اشخاص به دلیل پیشینۀ خانوادگی و روابطشان، گاه اسناد دولتی و ملکی جالبی در اختیار دارند که خیلی اوقات از ارزشش آگاه نیستند. از همین‌ طریق از ایشان می‌خواهم هرجور که خودشان صلاح می‌دانند از اسناد رونمایی کنند؛ گاه حتی مشاهدۀ یک سند جدید، می‌تواند دید پژوهشگر را نسبت به خیلی از موضوعات تغییر دهد.  برسیم به مراکز اسناد. پراکندگی اسناد گوناگون در مراکز اسنادی تهران زیاد است، اما بخش زیادی از آنها در مرکز اسناد کتابخانۀ ملی ایران نگهداری می‌شود. محقق پس از مدتی جستجوی سند در مراکز دیگر متوجه می‌شود که مرکز اسناد...

وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر