مطهره دانایی‌فر
برج شهیاد: دو گرایش در یک نماد ایدئولوژیک
مطهره دانایی‌فر
مواجهۀ آغازین معماری ایران با جریان جهانی معماری مدرن در سدۀ بیستم مصادف با اواخر حکومت قاجار در ایران و حکومت پهلوی (۱۹۲۵- ۱۹۷۹) است. با اینکه طرز تکوین و بالیدن این مواجهه یکسره متأثر از حکومت‌های سیاسی وقت ایران نیست، اما از برنامه‌ها و اغراض و پروژه‌های آنان بسیار اثر پذیرفته است. در آن زمان، حکومت پهلوی می‌کوشید مفهوم کشور یا ملت‌ـ دولت مدرن (دولت ملی/ کشور) ایران را که تازه با انقلاب مشروطه (۱۹۰۵- ۱۹۱۱) تحقق یافته بود در نظام اندیشه و باورها تثبیت کند.
بانیان شهرها
مطهره دانایی‌فر
از مقولات پربسامدی که در متون برهۀ گذار، از دورۀ ساسانیان به دوران اسلامی، به مناسبت‌های گوناگون ذکر آن رفته است نام بانیان شهرهاست. اگر موضوع اصلی متنی، همچون سیرالملوک، شرح زندگی پادشاهان و بزرگان باشد، ساختن و آبادان کردن شهرها به دست ایشان از جمله اقدامات ذکرشدنی است و همین عمل است که آنان را در نزد مردم بلندآوازه می‌کند. اگر موضوع متنی معرفی و شناخت شهرها باشد، نام بانیان آن شهرها نیز در معرفی‌شان می‌آید؛ چنان‌که گویی معرفی شهر با معرفی بانی آغاز (و شاید تمام) می‌شود. اهمیت بانیان شهرها در این متون مشابه اهمیت تبارنامه‌ها و سلسلۀ...
معرفی کتاب معماری نقادانه
مطهره دانایی‌فر
به نام خدا تازه‌ترین جریان فکری و دانشگاهی دربارۀ نقد معماری موضوع معماری نقادانه است که آغاز نظرورزی و مباحثۀ متفکران دربارۀ آن به همایشی در لندن در سال ۲۰۰۴ برمی‌گردد. کتاب معماری نقادانه با مجموعه‌ای از چهل مقاله محصول این همایش است که در سال ۲۰۰۷ از طرف انتشارات راتلج به طبع رسید. جین رندل و جاناتان هیل در این کتاب جدایی دو مفهوم «طراحی» و «نقد» را به پرسش می‌کشند و می‌کوشند میان طراحی، در مقام کاوشی که راه‌های تازۀ شناخت و فهم جهان را عرضه می‌کند، و نقد، در مقام فعالیتی نقادانه، پیوندی برقرار کنند تا در نتیجۀ...
کتاب‌های منتظَر
مطهره دانایی‌فر
تابستان امسال برای گذراندن فرصت مطالعاتی به راهنمایی پروفسور اندرو لیچ به دانشکدۀ معماری سیدنی آمدم. آشنایی قبلی‌ام با ایشان بسیار ناچیز بود و محدود می‌شد به شناخت تعدادی از آثارشان، مثل کتاب نه‌چندان منقح تاریخ معماری چیست، رسالۀ دکتری و چندین مقاله با موضوع نقد. با دانشکدۀ معماری سیدنی و شهر سیدنی هم بیش از اینها آشنا نبودم.
عناق و سها در تاریخ معماری
مطهره دانایی‌فر
حتماً نام ستارۀ سها را شنیده‌اید؛ ستاره‌ای است در نهایت خردی در صورت فلکی دب اکبر که در قدیم صحت و توان چشم را با آن می‌آزمودند. کنار ستارۀ سها ستارۀ دیگری به نام عناق قرار دارد که جدایی زاویه‌اش از سها بسیار اندک است و همین نزدیکی باعث دشواری تشخیص و تمیز این دو از هم شده است.
بحران و نقد
مطهره دانایی‌فر
فرض کنید از ما بپرسند که آیا معماری معاصر ایران بحرانی دارد. با این فرض که بحران وضعیتی نامطلوب/ نامتعادل/ ناپایدار است که نیازمند اقدامی اساسی است. احتمالاً پاسخ همۀ ما مثبت است. اگر بپرسند که چه بحرانی؟
اشک‌ها و بنا‌ها
مطهره دانایی‌فر
جیمز الکینز، محقق سرشناس تاریخ هنر، کتابی دارد با عنوان اشک‌ها و تصویرها. کتاب او حکایت انسان‌هایی است که در برابر نقاشی‌ها گریسته‌اند. نویسنده از اینکه گریستن و دیگر واکنش‌های شدید احساسی در برابر آثار هنری مسئلۀ شخصی افراد پنداشته می‌شود و محل بحث دانشگاهی و مدرسی نیست گلایه می‌کند.
انجمن جهانی ناقدان معماری
مطهره دانایی‌فر
در وبگاه انجمن جهانی ناقدان معماری (سی‌آی‌سی‌اِی) آمده این انجمن محل گردهم‌آیی ناقدان و نظریه‌پردازان و مورخان معماری سراسر جهان است و اعضای این انجمن معتقدند که گفت‌وگوهای عمومی و همگانی دربارۀ نقد و نظریۀ معماری جزء جداناشدنی فرایند معماری است.
نخستین کتاب نقد معماری
مطهره دانایی‌فر
پیتر کالینز در کتاب دگرگونی آرمان‌ها در معماری مدرن نخستین کتاب نقد معماری را کتاب معماری فرانسوی نوشتۀ ژاک- فرانسوا بلوندل معرفی می‌کند. این کتاب کتابی چهار جلدی و مصور است که در سال‌های ۱۷۵۲تا ۱۷۵۶ در فرانسه منتشر شده است.
دانشمندان قاجاری و دبیران ساسانی
مطهره دانایی‌فر
میرزا عبدالغفار از تحصیل‌کردگان و آموزگاران دارالفنون بود که بر بسیاری از علوم قدیم و به‌ویژه ریاضیات تسلط داشت. علوم قدیم (مخصوصاً ریاضیات و هیئت) را از پدرش ملاعلی محمد اصفهانی آموخت که دانشمندی بزرگ بود و ملقب به غیاث‌الدین جمشید ثانی.
آیا شکاف بین دو نقد معماری (نقد رسانه‌ای و نقد دانشگاهی) وجاهت دارد؟
مطهره دانایی‌فر
آن‌چنان که برخی محققان گفته‌اند تمایزی آشکار میان دو گروه از منتقدان معماری وجود دارد: گروهی از منتقدان که در محیط مطبوعات فعالیت می‌کنند و گروهی از منتقدان که در دانشگاه و محیط آن مشغولند. منتقدان مطبوعاتی معماری ممکن است حتی تحصیلات معماری هم نداشته باشند و آثار معماری را نقد کنند. اما منتقدان دانشگاهی معمولاً صاحب‌نظران و معمارانی‌اند که اغلب تا مقاطع ارشد و دکتری تحصیل کرده‌اند.
شهر شوم
مطهره دانایی‌فر
ویران شدن شهر و مهاجرت ساکنانش به شهری دیگر امری معمول است و در تاریخ ایران بارها و به علت‌های متفاوت رخ داده است. اما اینکه اهالی شهری شهر را به دست خود ویران کنند امری معمول نیست. شهر متوکلیه در شمال سامرا چنین شهری است.
ظلم‌آباد
مطهره دانایی‌فر
نام بسیاری از روستاها و محله‌ها از مشتقات «آباد» است و معمولاً جزء نخست واژه دربرگیرندۀ نام بانی است، مثل عباس‌‌آباد، سعد‌آباد، شاه‌‌آباد و ... . با این حساب دیدن تابلوی روستایی با عنوان «ظلم‌آباد» (در حوالی شوشتر در استان خوزستان) بسیار عجیب می‌شود. انگار با هم‌نشینی «ظلم» و «آباد» اجتماع نقیضین رخ داده، یا خیال شاعرانه‌ای چون «خراب‌‌آباد» بر روی زمین تجسم پیدا کرده است!
محقق دوبین
مطهره دانایی‌فر
مرحوم عباس زریاب به مورخان ادیان الهی تذکر می‌دهند که در تاریخ‌نگاری وقایع دینی باید به هر دو جنبۀ طبیعی و الهی دین نظر داشت. دین از آن حیث که در طبیعت و اجتماع انسانی قرار دارد تابع قوانین زمان و مکان می‌شود و دائماً در حرکت و سیلان است و در معرض کون و فساد. و همان دین از حیثی دیگر فوق‌طبیعی است و اموری ثابت و بی‌زمان و بی‌مکان در آن جاری است.
سنجش گزاره‌های متعارف
مطهره دانایی‌فر
کمتر کسی از ما هست که در طول تحصیل در دانشکده با گزاره‌هایی از این قبیل برخورد نکرده باشد: معماری ایرانی درون‌گراست؛ یا این گزاره: معماران ایرانی در گذشته همه عارف و سالک بودند. الآن کاری به این نداریم که همین گزاره‌های متعارف چه اندازه در مقام عمل مورد استناد قرار می‌گیرند و از این استناد چه نتایجی در معماری امروز به بار می‌آید، بحث‌مان بر سر درستی و دقت این گزاره‌هاست.
مجلس قربانی معمار
مطهره دانایی‌فر
چند روز پیش نمایش‌نامه‌ای از عزیزی به دستم رسید با عنوان مجلس قربانی سِنمار، نوشتۀ بهرام بیضایی.
گذشته «گذشته» است؟
مطهره دانایی‌فر
الآن که ما داریم این تصویر را می‌بینیم برای من (و احتمالاً برای شما) نیمه‌شبی از شب‌های اردیبهشت سال ۱۳۹۵ش است. اما برای ساکنان پیر و جوان خانه‌ای در جلفا که در حیاط خانه‌شان جمع شده‌اند سنۀ ۱۳۱۰ق است. لحظۀ الانِ ما که این تصویر را می‌بینیم با لحظۀ الآن افراد تصویر یکی است؟ این الآن الآن چه کسی است؟
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
