محمد بهشتی
عکس‌های قدیمی غلط‌انداز است
محمد بهشتی
یادداشت اول: رنگ از جهان عکس‌های قدیمی حذف شده است. تا قبل از این عکسها، تصورِ جهان سیاه و سفیدْ فقط از خلال سیاه‌قلم‌ها ممکن بود. این عکسها نیز با حذف رنگ، صحنه‌هایی را عرضه می‌کند که بیشتر شبیه برداشتی آزاد از واقعیت است و نه خودِ واقعیت. این فقط رنگ نیست که حذف شده، نور طبیعی هم در آنها غایب است؛ نور را فقط می‌شود از روی سایه و روشن‌ها دریافت که آنهم به مرور زمان و با هرچه کهنه‌تر شدنِ کاغذِ عکس، به محوی می‌گراید و فاصلۀ میان سایه و نیم‌سایه کم و کمتر می‌شود. با حضورِ بی‌رمقِ...
یا اوست درون دیده یا دیده خود اوست
محمد بهشتی
وقتی برای نخستین بار کتابی را که در دست دارید ورق زدم، به یادِ چهل سال پیش و دوران دانشجوییِ خود در دانشکدۀ معماری افتادم. در آن حال و هوای نوجویی و مکاشفه با هم‌دوره‌ای‌ها به جای‌جای ایران و به هر بنایی که خامۀ معمار به زیبایی تجسم کرده است، سرکی کشیده‌ام، حظ برده‌ام، ولی غالبا بیم آن داشتم که دست به قلم برم و نتوانم حق این زیبایی را به جا آورم. وقتی تصاویر این کتاب را دیدم احساس کردم که آن عصاره‌ای که از تمامِ این ملاقات‌ها در ذهنم رسوب کرده، بسیار بدانچه لابلای صفحات کتاب می‌بینم نزدیک...
مقدمه‌ای بر کتاب «مجموعۀ مقالات نخستین همایش بین‌المللی باغ ایرانی»
محمد بهشتی
دانسته‌های ما دربارۀ باغ ایرانی در پرتو توجه ایرانشناسان و سیاحان اروپایی چون ویلبر، پتروچیولی، سکویل وست، پولاک و ...، کم نیست. با شنیدن این عنوان بی‌اختیار یاد چند موضوع می‌افتیم: اولا اصطلاح «باغ ایرانی»، هم‌تراز «باغ اروپایی» و یا «باغ چینی»، شیوه‌ای بنیادین و خاص از باغسازی در جهان را تداعی می‌کند.
مقدمه‌ای بر ترجمۀ کتاب «کوه‌ها و دشت‌ها: ایران باستان و بین‌النهرین»
محمد بهشتی
علم باستان‌شناسی از بدو تأسیس تا به امروز راه درازی را پیموده است؛ به بسیاری از پرسش‌های ما پاسخ داده و ابهامات بسیاری را دربارۀ گذشتۀ بشر مرتفع كرده است. ولی هرقدر این دانش پیشتر آمده، ضرورت تجدیدنظر در مفروضاتش نیز آشكارتر شده است. چه‌بسا اموری كه در طول این زمان بدیهی پنداشته شده لیكن به تدریج در صحت آن تردید شده است.
زیر دست‌و‌پای روز‌مرگی: مجموعۀ یادداشت‌های کوتاه
محمد بهشتی
بسیار است اموری که با زندگی ما چنان عجین شده که حضورشان را ساده و بدیهی می‌پنداریم؛ اسباب و اثاث، حوادث، جاها و حتی آدمهایی که از فرطِ نزدیکی، دیگر ارزشهایشان به دیده‌مان نمی‌آید. بسیاری از رویدادها می‌آید و سپری می‌شود، بی‌آنکه اثری در خاطر ما باقی بگذارد.
گفت‌و‌گو دربارۀ تاریخ معماری
محمد بهشتی
وقتی از تاریخ صحبت می‌کنیم، درحقیقت از آن روست که قائلیم انسان برخلاف دیگر موجودات، موجودی تاریخی است؛ یعنی در سیر تکوین تاریخْ تجربیاتی را پشت سر گذاشته و کیفیاتی را تحصیل کرده است. به عبارتی انسان موجودی تاریخی «هست»؛ یعنی فی‌الحال برخوردار از عصارۀ همه تجربیات کسب کرده در طی تاریخ و زمان است.
شجریان از قبیل همین آینه‌هاست
محمد بهشتی
نخستین باری که به آن پیکرک سفالین مرد آوازه‌خوانِ موزۀ ملی که در کاوش‌های تپه‌‌گیان نهاوند پیدا شده و مربوط به هزارۀ سوم پیش از میلاد مسیح است برخوردم حیرت کردم از اینکه مگر می‌شود این مرد چند هزار سال پیش در حال خواندن آواز بوده باشد! دیری نپایید که باز از خودم پرسیدم اصلاً مگر می‌توانیم روزگاری را تصور کنیم که اهل این سرزمین سوز دلشان را به صدای خوش بیان نکرده باشند.
کوچ: سرودن شعری حماسی (مقدمه‌ای برای کتاب ایلراه تاراز اثر فرهاد ورهام)
محمد بهشتی
ساده که بنگریم کوچ چیست به جز طی مسافتی طولانی آنهم با پای پیاده و با کلی اسباب و بار و بنه؛ مسیری پرسنگلاخ و پر فراز و نشیب. بر سر راه گردنه‌های مرتفع زردکوه به انتظار نشسته که سرمای برفش حتی در آغاز بهار پا را کبود می‌کند و تا به مغز استخوان می‌رسد. رود کارون و بازفت است که عبور از آنها به اندازۀ عبور از پل صراط مخاطره‌آمیز است و اگر غافل شویم طغیانش جان خودمان و احشاممان را می‌گیرد، تنگه‌ها و دالان‌هایی که بیم لغزیدن و جان سپردن در دل می‌افکند.
خانه (از آغاز پهلوی اول تا دهۀ چهل شمسی) بخش اول
محمد بهشتی
خانه را می‌توان همچون نبض معماری و شهرسازی و بالاتر از آن نبض حیات شهری دانست؛ حال خوش یک جامعه در بدو امر خود را در کیفیت خانه‌های عموم مردم نشان می‌دهد و به عکس ناخوش‌احوالی مدنی نیز در وهله نخست در خانه‌ها ظهور پیدا می‌کند؛ چراکه خانه اولین جایی است که باید پاسخگوی تقاضای ما برای زندگی باکیفیت و پرمعنی باشد. دیرزمانی است که تنها راه بیان تصور ذهنی ما از «خانة خوب» تعدادی عدد و رقم و کمیت و عملکرد شده است. چیزهایی که اگر متوجه باشیم باید از به زبان آوردنش شرمگین شویم!
آرزو‌های بافته‌شده در هیئت گلیم
محمد بهشتی
قالی‌های شهری همسانِ خودِ شهرها محصول مراوداتی است که راههای تجاری ممکن کرده است؛ اساسا نطفه بستن و قوام حیات شهری در ایران موکول به قرار گرفتن بر سر راههای تجاری است؛ هر قدر راهی پراهمیت‌تر باشد؛ شهرهای آن پررونق‌تر بوده‌اند و اهل آن تاجرپیشه‌تر؛ و از ملزومات خوی تجارت و معاشرت زیاد با اهل جایهای دیگر پیچیدگی شخصیت و رندی چه در کردار و سلوک و چه در زبان و تعارفات است.
مدرن بودن یا معاصر بودن
محمد بهشتی
ما باید بپذیریم در سرزمینی زندگی می‌کنیم که به لحاظ تنوع طبیعی، یکی از استثنایی‌ترین کشورهای دنیاست. ما به اندازه یک قاره تنوع طبیعی داریم. وقتی اخبار آب وهوا را نگاه کنید، فرق نمی‌کند چه روزی از سال، ۴۰درجه اختالف حرارتی بین سردترین و گرمترین نقطه ایران وجود دارد. من می‌گویم اگر فقط همین یک قلم را در نظرم بگیریم، چطور می‌شود که ما تنها یک آیین‌نامه برای ساخت و ساز داشته باشیم؟
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
