رساله تذکرة الخطاطین راجی بخاری*

سودا بهشتی

رساله‌های خوشنویسی سده‌های متوالی است که تألیف می‌شود و آنچه از این رساله‌ها به ما رسیده است اطلاعات ارزنده‌ای را در اختیارمان قرار می‌دهد. یکی از رساله‌های نسبتاً جدیدتر که در سدۀ سیزدهم به نگارش درآمده تذکرة الخطاطین راجی است، نوشتۀ محمد ادریس خواجه راجی بخارایی. در ادامه این رساله و مؤلف آن را به اختصار معرفی می‌کنم. محمدادریس خواجه راجی بخارایی خواجه ادریس بخاری، شاعر و خوشنویس (۱۳۳۶-۱۲۹۸ق/۱۹۱۷-۱۸۸۱م)، در خانواده‌ای اهل ادب زاده شد و نیاکان و از جمله پدرش نیز شاعر بودند. نخست در زادگاهش اوراتپه و سپس در مدارس بخارا دانش آموخت. به گفتۀ صدر ضیاء در تذکار اشعار، راجی از ملا جلال درس آموخته است. تذکره نویسانی چون واضح، افضل، پیرمستی، صدر ضیاء، محترم ــ که دوست نزدیک وی بود ــ عبدی و عینی ــ که شخصا او را می شناخت ــ راجی را شاعری بلندمرتبه دانسته‌اند. از آثار راجی بیاض راجی است که غزلیاتی از بیدل و پیروانش، ناصر بخارایی، ادای سمرقندی و زفرخان جوهری را در بر می گیرد موضوعش تأثیر بیدل در ادبیات تاجیک در اواخر سدۀ نوزدهم و اوایل سدۀ بیستم میلادی است. راجی زمانی که در ینگی‌قورغان قاضی بود به بیماری وبا درگذشت (انوشه،۱۳۷۵: ۴۰۹). رسالۀ تذکرة الخطاطین [۱] راجی تذکرة الخطاطین را در ۱۳۲۶ق...

ورق‌هایی خوانده‌نشده از تاریخ اهواز معاصر؛ نخستین مسافرخانه‌های شهر به...

وحید آقایی

اهواز؛ شهری که هر زمان قصد روایت داستانی درباره آن هست، ناگزیرم در ابتدای متن دیباچه‌ای هر چند کوچک، در وصف آن بنویسم. کاری که هنگام نوشتن از شهرهایی مثل اصفهان و تهران جز در مواردی که حاجت به توضیح باشد، نیاز نیست. باآنکه اهواز در مقابل آن‌ها کم ندارد و شهری است که پیشینه تاریخی و دارایی‌هایش از دوران کهن تا اکنون و ایران معاصر، تنه به تنه بسیاری از شهرهای بیشتر شناخته‌شده و نامدار ایران می‌زند، اما چنان در دهه‌های اخیر و به‌ویژه پس از انقلاب جمهوری اسلامی، ویرانی‌های تهاجم عراق و ناکارآمدی‌های مدیریتی، آسیب دیده که حتی...

کمدی معماری: شرح سفر دلیرانه‌ی خدای معماران به سرزمین پارس‌ها|...

در قسمت‌های قبل شرح سفر ایمحوتب معمار بزرگ مصر باستان و دستیارش انجیب به شهر تهران را خواندیم. دو مسافری که به خاطر خشمگین شدن اوسیریس از اعمال شنیعشان به تهران تبعید شدند تا کانسپتِ کانسپت‌ها را بیابند. ابتدا به مال ایرانیان و پروژه‌ی عظیم غول‌ها رفتند، سپس با فرزاد دلوسی که خود تبعیدی دیگری از یونان بود در ساختمانی نئوکلاسیک یا رومی‌وار در زعفرانیه دیدار کردند. آن‌جا با  دختر دانشجویی به اسم پریناز آشنا شدند که به دانشکده‌ی معماری ملی بردشان و پس از ماجراهایی که در دانشگاه از سر گذراندند برای فرار از دست آنوبیس، یکی از لشکریان...

معبد پنهان یا فضای مبهم شرق‌شناسی

معبد پنهان یا فضای مبهم شرق‌شناسی ترجمهٔ سیدمجید میرنظامی یادداشت مترجم: نوشته‌های برخی از  دانشوران وطنی دربارهٔ گذشتهٔ مشعشع «معماری ایرانی» را با هیچ اصطلاحی بهتر از خودشرقی‌گری[i]  نمی‌توان نامید. اما منظور از خودشرقی‌گری در تاریخ‌نگاری معماری چیست؟ پروفسور زینب چلیک در یادداشتی خواندنی تأثیر کتاب شرق‌شناسی ادوارد سعید بر تاریخ معماریانه[ii] را بررسیده است. او در پایان جستار، داستانی با عنوان «معبد پنهان»[iii] از نویسنده‌ای به نام عُمر سیف‌الدین[iv]  را بازگو می‌کند که در آن معماری شرق به‌صورت فضای مبهمی تصویر می‌شود که  به امیال شرق‌شناسان و خودشرقی‌گران مجال طرح‌افکنی می‌دهد.[v] برای آشنایی با نگاه شرق‌شناسانه یا خودشرقی‌گرانه به...

یافته‌هایی نو درباب هویت شهری اهواز (۳): بنیادهای فرنگی در...

یادداشت حاضر سومین یادداشت از مجموعه یادداشت‌های «یافته‌های نو درباب هویت شهری اهواز» است که پیشتر دو یادداشت از آن در وبگاه آسمانه منتشر شد. در آخرین یادداشت به شکل‌گیری بندر ناصری و کمّ و کیف بناهای آن در سال‌های آغازین تأسیس این بندر پرداختیم. ناصری کمتر از نیم قرن پس از تاسیس به شهری آباد و پررونق بدل گشت تا جایی که کسروی، مورخ و محقق سختگیر معاصر، آن را اینگونه می‌ستاید: « اکنون ناصری بهترین و بزرگترین شهر خوزستان است. [...] نقشۀ آن که می‌گویند از نظام‌السلطنه است، بسیار قشنگ کشیده شده و چون دو خیابان به هم...

مکانِ غیرمکان‌مند؛ پارادوکسی به مبهمی آینده!

سیدعلیرضا سیدی

امروزه گرایش‌های موجود در فضای آکادمیک رشتهٔ معماری و افزون بر آن، حوزهٔ فعالیت حرفه‌ای معماران، آنچنان گسترهٔ عظیمی از علوم را شامل می‌شود که به نظر می‌رسد پاره‌ای از آن‌ها قرابت چندانی با یکدیگر ندارند.

آن تهاجمی که هرگز در کار نبود: چرا «مورخان برجسته»...

آن تهاجمی که هرگز در کار نبود: چرا «مورخان برجسته» همچنان سرسپردهٔ نظریهٔ باطل‌شدهٔ آریایی هستند نوشتهٔ ماکان لال[۱] ترجمهٔ سیدمجید میرنظامی به‌رغم همهٔ شواهدی که علیه نظریهٔ تهاجم/مهاجرت آریایی[۲] وجود دارد، مورخان مارکسیست هندی همچنان از آن دفاع می‌کنند. گفتنش مشکل است که همهٔ آریایی‌های اولیه متعلق به یک نژاد بودند، اما فرهنگ آن‌ها کم‌وبیش از یک نوع بود. در اصل به نظر می‌رسد آریایی‌ها جایی در استپ‌هایی که از جنوب روسیه تا آسیای مرکزی کشیده شده است، زندگی می‌کرده‌اند. آریایی‌ها در راه خود به هند، اول در آسیای مرکزی و ایران ظاهر شدند. کمی پیش از ۱۵۰۰ پ.م....

کتاب «تصویر کلمه: مطالعه‌ای درباره آیات قرآنی در معماری اسلامی»...

کتاب تصویر کلمه: مطالعه‌ای درباره آیات قرآنی در معماری اسلامی، اثر اریکا داد و شیرین خیرالله، از جمله مهمترین پژوهش‌ها درباره نسبت قرآن کریم با معماری دوره اسلامی است. جلد نخست این کتاب مشتمل بر مقدمه و هفت فصل است. داد در این جلد استدلال می‌کند که آیه‌های قرآن در هنر دوره اسلامی به مثابه نماد و نشانه‌ خدا به کار رفته  است، و کارکردی مشابه شمایل در هنر مسیحی دارد. او دیدگاه خود در این زمینه را پیشتر در مقاله‌ای با عنوان «تصویر کلمه»* منتشر کرده بود، و این جلد به نوعی گسترش یافته آن مقاله است. نویسنده در...