«مسجد سنجیده‌ی قزوین: کارکرد و زمان ساخت» | لیلا قاسمی، زهره تفضلی
در محله‌ی کهن راه‌ری در شهر قزوین، بنایی تاریخی با نام «مسجد سنجیده» وجود دارد. تاریخِ ساختِ این بنا و بانی آن نامشخص است. با در نظر گرفتن برخی شواهد کالبدی در بنا و برخی شواهد در گزارش‌های مرمتیِ بنا و نظر به اینکه برخی محققان پیشین با توجه به شباهت فرم بنا به مقابر، احتمال تغییر کارکرد این بنا را مطرح کرده‌اند، به نظر میرسد کارکرد اصیل بنا چیزی غیر از مسجد بوده و در دوره‌ای کارکرد آن تغییر یافته است. درباره‌ی کارکرد اصیل آن نظراتِ مختلفی وجود دارد.
ایران‌شناسی در قلمرو زبان آلمانی (دو گزارش تاریخی) | رودیگر اشمیت، مانفرد لورنتس
ایران‌شناسی در آلمان سنّتی غنی است و سابقه‌ای چندصدساله دارد. به‌واقع هیچ‌یک از حوزههای گوناگون پژوهش در تاریخ و فرهنگ ایران کهن، اعمّ از باستان‌شناسی، زبان‌شناسی، دین‌پژوهی، فقه‌اللغه و جز آنها را نمی‌توان نام برد که آلمانی‌ها در آن نقش عمده ایفا نکرده و دستاوردهای نظرگیر نداشته باشند.
«تأثیرات شیوه‌ی زندگی زنان قوم لر بر تعریف عرصه‌های خصوصی و جمعی در خانه‌های تاریخی-قاجاری خرم‌آباد» | مژگان هادی‌پور مرادی و دیگران
خانه‌ها بیان فیزیکی «شیوه‌ی زندگی» هستند. خانواده، جایگاه زن و روابط اجتماعی از مهمترین جنبه‌های اجتماعی تأثیرگذار بر الگوی خانه‌ها هستند. در این میان «شیوه‌ی زندگی زنان» از اهمیت خاصی برخوردار بوده، به‌طوری‌که محرمیت در معماری و عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمعی را در ارتباط با زنان تعریف کرده‌اند. جوامع بسته به ارزش‌ها، ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی خود، عرصه‌های زندگی خصوصی و زندگی جمعی را تعریف می‌کنند.
از آتروپاتن باستان تا آذربایجان و کردستان؛ بخش‌هایی از تاریخ کهن ایران | عباس جوادی
«آتروپاتن»، که ریشه‌ی نام آذربایجان است، ۲۲۰۰ سال پیش در سلسله‌ی ماد به نام منطقه‌ای شامل ناحیه‌های آذربایجان و کردستان اطلاق می‌شد که پس از استقرار سلسله‌ی هخامنشی همچنان ساتراپی مهمی به همین نام باقی ماند. این منطقه، در استمرار خود تا زمان ساسانیان، مانند دیگ درهمجوشی از طایفه‌ها، زبان‌ها، و آیین‌های پیشاایرانی و سپس ایرانی، و نیز برخی اقوام همسایه به‌نظر می‌رسید و ایرانیان آذری و ایرانیان کرد، از مهمترین ساکنان آن محسوب می‌شدند.
نظام پستی در صفویه، افشاریه، و زندیه‌ی ایران | ویلم فلور
در حالی‌که عملکرد نظام پستی ایران، پیش از ۱۵۰۰ و پس از ۱۸۰۰ میلادی، پیش از این، بررسی شده است؛ برای نخستین بار است که در این مقاله، عملکرد و ویژگیهای نظام پستی ایرانیان، بین ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ میلادی، اساساً بر مبنای منابع اولیه، تحلیل میشود. چنین پژوهشی محققان را در فهم بهتر ارتباطات، هم در مناسبات اداری حکومت و هم در مناسبات خصوصی افراد، در دوره‌های صفویه، افشاریه، و زندیه‌ی ایران کمک می‌کند.
ساخت موسیقی در ایران؛ از سده‌ی ۱۵ تا اوایل سده‌ی ۲۰م (از مجموعه‌ی موسیقی و اجرا در میان مسلمانان) | امیرحسین پورجوادی
ایران، در طول تاریخ پرفراز و نشیبش، هجوم بیگانگان، بیدادها، آشفتگی‌ها، و گسست‌های تاریخی-اجتماعی بسیاری را از سر گذرانده است. گرچه، نابسامانی‌های مداوم سنت موسیقیایی درباری را از قوام یافتن باز داشت، آمیختگی آن با فرهنگ عربی، مغولی، ترکی، هندی، و قفقازی به التقاط موسیقیایی انجامید. تداوم سنت شعر درباری ایرانی، تا پیش از سده‌ی دهم میلادی، قابل پیگیری است؛ اما این موضوع درباره‌ی سنت موسیقیایی درباری و خَلق و تداوم آن، توسط موسیقی‌دانان ایرانی، صادق نیست.
صنف بنایان و معماران دوران اسلامی؛ آداب، اندیشهها و حیات حرفهای
جعفر طاهری
بیش از دو قرن از مطالعه‌ی علمی تاریخ معماری دوران اسلامی و بررسی زمینه‌های مختلف شکل‌گیری این میراث کهن می‌گذرد؛ اما اصحاب معماری و تشکیلات صنفی آنها کمتر در کانون توجه پژوهشگران بوده‌اند. اصحاب معماری غالباً از دریچه‌ی میراث گسترده‌ی آثار معماری در سراسر جهان اسلام برای ما شناخته شده و در پشت همین میراث هم پنهان مانده‌اند. شواهدِ اندکِ تاریخی، فقدان نوشته‌ای درباره‌ی معماری، و کتمان و حفظ اسرار حرفهای از جمله‌ی دلایلی است که بر این گمنامی افزوده است.
«مطالعات اسلامی چیست؟ رویکردهای اروپایی و آمریکای شمالی در حوزه‌ای پرچالش» | ویراست لیف استنبرگ و فیلیپ وود
مطالعه‌ی اسلام و مسلمین در اروپا و آمریکای شمالی در دهه‌های اخیر بسیار وسعت یافته و در حوزه‌هایی متمایز به بحث گذاشته شده است. در این مجموعه مقالات، گسترش حوزه‌ی مطالعات اسلامی و جایگاه آن در جامعه به‌دقت ارزیابی میشود. هر فصل، با مقاله‌هایی از انسان‌شناسان، مورخان، و دانشوران دین، شامل مطالب تازه‌ای است که مبتنی بر تجارب اخیر دانشوران به دست آمده و رویکردهای مطالعات اسلام را در گذشته و حال به بحث می‌گذارد.
مبانی نظری نقد معماری با رویکرد فرمالیسم ژرف | مهرداد قیومی بیدهندی، مونا بلوری بزاز
هدف این کتاب غنی کردنِ نظریِ مبحثِ فرمالیسم در معماری و فرارفتن از اندیشه‌های رایج و قالبی فرمالیستی و پیش نهادنِ رویکرد فرمالیسم ژرف در نقد اثر معماری است؛ رویکردی که از فرم معماری آغاز کند، اما در سطح آن فرونماند و در آن تعمق کند. برای این مقصود، از فرمالیسم روسی در نقد ادبی بهره می‌گیریم. سخن را از سابقه‌ی پرداختن به فرم در معماری آغاز می‌کنیم و به شناختن و معرفی اجمالی نقد فرمالیستی معماری برمی‌آییم.
یخچال‌های ایران | همینگ یورگنسن، ترجمه‌ی گلاره مرادی
یخچال‌ها در گذشته‌ای نه‌چندان‌دور در بسیاری از شهرها و روستاهای ایران بناهای شناخته‌شده‌ای بودند که یخ را در زمستان در آنها ذخیره می‌کردند تا از خنکای آن در تابستان بهرهمند شوند. شاید حفظ آخرین نشانه‌ها از این عنصر معماری بومی دشوار باشد، اما همینگ یورگنسن نویسنده کتاب «یخچال‌های ایران»، با پیمودن بیش از بیست‌هزار کیلومتر در حاشیه‌ی بیابان‌های مرکزی ایران، کوشیده است به صورت مستند به ثبت آثار باقی‌مانده‌ی یخچال‌ها بپردازد.
«اصفهان؛ تجربه‌ی معماری و شهر در آغاز عصر مدرن ایران» | فرشید امامی
شهر اصفهان، زیستگاهِ شهریِ سرزنده‌ای از دوران قرون وسطا و مقر سلطنتی سلسله‌ی صفویان، در قرن هفدهم میلادی در جایگاه کلان‌شهری عظیم ظاهر شد. در این کتاب، با بهره از منابع اصلی، فضاها و حس‌های این شهر پویا بازسازی میشود.
«مصدق ۱۲۹۹؛ روایتی تاریخی از والی‌گری محمد مصدق در ایالت فارس» | شیرین کریمی
مصدق ۱۲۹۹ روایتی تاریخی از دوران والی‌گری محمد مصدق در ایالت فارس است؛ از مهر ۱۲۹۹ تا اوایل فروردین ۱۳۰۰ خورشیدی. این روایتْ نوعی تاریخ‌نگاری است نه به شیوه‌ی متعارف، و نه به روش مرسوم و دانشگاهی. داده‌ها برگرفته از سندها، کتاب‌ها، مقاله‌ها، روزنامه‌ها، فیلم‌ها، عکس‌ها و صداهایی است که از تاریخ معاصر ایران بر جای مانده است، بدین‌معنی که در این متن هیچ کلمه‌ای برآمده از حدس و خیال نیست.
«شمال آفریقا یا مرکز ایران؟ جستجویی در بازشناسی محل تولید پاره‌قرآنی در موزه‌ی گتی»
مهدی صحراگرد
یافته‌های ما در باب قلم کوفی اولیه، قلم رسمی کتابت قرآن در سه سده‌ی نخست هجری، بسیار ناچیز است. اکنون به لطف طبقه‌بندی نسخه‌شناس فرانسوی، فرانسوا دروش هفت سبک اصلی در کتابت این قلم شناسایی شده که برخی از آنها به زیرگروه‌های فرعی تقسیم میشود. با این همه، محل گسترش هیچ‌یک از این سبک‌ها شناسایی نشده است. علت این امر پراکنده شدن برگ‌ها و از بین رفتن انسجام نسخه‌های اولیه است. جابه‌جا شدن نسخه‌ها در طی تاریخ نیز عامل دیگری است که موجب شده نتوان محل وقف یا کشف نسخه را با محل تولید آن یکسان دانست.
«شکستن سقف شیشه‌ای: جایگاه و تصویر زنان در مجلات معماری ایران (۱۹۴۶-۲۰۰۱)»
سینا زارعی
سینا زارعی در این مقاله، سیر دگرگونی مجله‌های معماری ایران را، با تمرکز بر تغییراتی بررسی کرده است که در طی سه بازه‌ی زمانی از ۱۹۴۶ تا ۲۰۰۱ در بازنمایی جایگاه زنان رخ داده. چنانکه متن او نشان می‌دهد، در ابتدای راه (از سال ۱۹۴۶ تا ۱۹۶۹)، مجلات معماری فضای چندانی برای مشارکت زنان ایجاد نمی‌کردند، فقط به بازنمایی آنها در محدوده‌ی نقشهای سنتی و غیرمترقی می‌پرداختند و گاهی نیز از ملکه ایران در جایگاه زنی موفق و تأثیرگذار سخن می‌گفتند.
«تأملی بر اسطوره‌ی شیخ بهایی در معماری» | جعفر طاهری
اندیشه‌ی اسطوره‌ای بهاء‌الدین عاملی (شیخ بهایی)، بیش از چهار سده حاکم بر قلمروهای گوناگون علوم و فنون، بویژه معماری بوده است. مقاله‌ی حاضر تأملی تاریخی در آثار و لایه‌های پنهان زندگی شیخ بهایی و ارتباط او با قلمرو معماری است؛ و تلاش می‌کند با استناد به مدارک تاریخی اندیشه‌ی دیرپای توانایی و حضور برجسته‌ی شیخ در قلمرو معماری را مورد تحلیل قرار دهد.
«زنان و صنعت ساختمان در بریتانیا و ایرلند عصر جرجی» | کانر لوسی
با اینکه نقش زنان، در جایگاه طراحان و/یا بانیان معماری، در سده‌ی هجدهم میلادیِ بریتانیا و ایرلند بیش از پیش شناخته شده، نقش آنها در ساخت معماری مناقشه برانگیز باقی مانده است. این موضوع، در این مقاله، با بیرون کشیدن بسیاری از منابع درجه‌ی دوم و همچنین اسناد اصناف و دیگر منابع اولیه در لندن و دوبلین، روشن میشود.
تعامل مرمت و تاریخ معماری در ایران
ذاتالله نیکزاد
تاریخ چندهزارساله‌ی سرزمین ایران آکنده از اندیشه و اهتمام ایرانیان برای آبادانی سرزمین و ساختن شهرها، روستاها، و بناها و گاه بازتاب کژاندیشی و ویرانی مآثر پیشینیان است. تعمیر و محافظت از ساخته‌ها برای تداوم آبادانی روایتی است که از دل این تاریخ برمی‌آید. انسان هرآنچه می‌ساخت که در آن به‌سر بَرَد و بیاساید، نگه می‌داشت، تعمیر می‌کرد، و به طول عمرش می‌افزود تا ویران نشود و سپس در پی آن بود که نسل‌های بعد از آن بهره جویند. از این رو، تاریخ مرمت و تاریخ معماری در همسایگی هم به‌سر می‌برند.
مشهد در آینه‌ی سیاحان اروپایی | پاتریک رینگنبرگ
پاتریک رینگنبرگ، در کتاب مشهد در آینه‌ی سیاحان اروپایی، بن‌مایه‌های تاریخ مشهد و روایات مسافرانی را که از آن بازدید کرده‌اند در اختیارتان قرار می‌دهد و به شما یاری می‌رساند تا با سیر تحولات تاریخی این شهر آشنا شوید.
کتاب‌آرایی یهود در میان اسلام و مسیحیت؛ تزیین کتاب‌های مقدس عبری در اسپانیای قرون وسطا | کاترین کگمن اپل
کاترین کگمن اپل استاد دانشگاه مطالعات یهود در دانشگاه مانستر در آلمان است و کتاب‌های متعددی درباره‌ی هنر و فرهنگ یهودیان قرون وسطا، به‌خصوص نسخه‌های خطی مصور، نوشته است. نویسنده در این کتاب سعی دارد تا تداوم نقوش در کتاب‌آرایی یهود و منابع الهام هنرمندان یهودی را، در قرون وسطا، بررسی کند. همچنین، تلاش کرده تا تاریخ کتب مقدس مصور یهودیان اسپانیا را گردآوری کند. از این رو، در این کتاب مشخصات مکاتب مختلف هنری بین قرون ۱۳ تا ۱۵م در شبه جزیره‌ی ایبِریا (واقع در جنوب غربی اروپا) را بیان می‌کند.
معماری بنفش؛ طراحی در عصر پیوستار مجاز-عینیت | جیمز کرستس، ابراهیم پوستینچی و وحید وحدت
کتاب معماری بنفش ویراسته‌ی گزیده‌ای از مجموعه مقالات و پروژه‌هایی است که در آنها کیفیت رنگ بنفش، در جایگاه کیفیتی مستقل از دوگانه‌های مفروض، همچون مجازی/عینی، مادی/غیرمادی، به‌واسطه/بی‌واسطه بررسی شده است. بنفش، به این ترتیب، به مثابه‌ی چهارچوبی مفهومی، برای بررسی تأثیرات میانجی‌های فن‌آورانه در بسط سناریوهای محتمل فضایی، از طریق داستان‌سرایی، به کار رفته است.
معماری سلجوقی در ایران: مسجد جامع ارومیه | علیرضا انیسی
علیرضا انیسی در این تحقیق به جزئیات مسجد جامع ارومیه، کهن‌ترین مسجد به‌جای‌مانده در آذربایجان غربی، پرداخته است. این بنا، که شاهدی است بر گسترش و تکثیر مسجد‌های گنبد‌دار سلجوقی بیرون از حوزه‌ی مرکزی ایران، با محراب نفیس ایلخانی متعلق به قرن هفتم/سیزدهم زینت یافته. در این تحقیق، اطلاعاتی به‌منظور تشخیص ویژگیهای اصلی سازه گردآوری شده است.
««خانه‌ی شاه خانه‌ی مردم شد»؛ روایت کردن تاریخِ ایرانِ مدرن در موزه‌ی سلسله‌ی پهلوی» | مرضیه بازیار و رابرت استیل
در این مقاله، موزه‌ی سلسله‌ی پهلوی، که در سال ۱۹۷۶م و در طی جشن پنجاه سالگی حکومت پهلوی تأسیس شد، بررسی میشود. موزه در درون کاخ مرمر، سکونتگاه قبلی شاه در مرکز شهر، ساخته شد و بنا بود تا به یاد پیروزی‌های خاندان پهلوی برپا شود و نسخه‌ی رسمیِ حکومت پهلوی را از تاریخ ایران مدرن عرضه کند.
تبادل فرهنگی در مقابل حاشیه‌نشینی: پروژه‌ای برای خانه‌ی فرهنگ اسلامی در جنوئا، ایتالیا | نیکلا دلّدونّه
به حاشیه رانده شدن اجتماعی، در مقیاس شهری، احتمالاً ناشی از ترسی عمیق در میان طبقات اجتماعی است که هویتشان، به سبب تضادهای فرهنگی، ناگزیر سست شده یا از دست رفته است. موضوع این مقاله طراحی پروژه‌هایی که در آنها سنت‌های فرهنگی متمایز هم‌نشین میشود و تبادل دانش و آموزش را تسهیل می‌کند؛ اینکه طراحی‌هایی از این دست چگونه موجب استحکام هویت میشود و زمینه‌ای را برای پذیرش متقابل تفاوت‌ها فراهم می‌کند.
سیاست‌های فرهنگی هنر در ایران؛ مدرنیسم، نمایشگاه‌ها، و تولید هنری | کاترین ناهیدی
هنر مدرن ایرانی نمایان‌گر حوزه‌هایی متنوع از تولیدات فرهنگی است که عمیقاً با پرسش‌هایی از مدرنیته و مدرنیزاسیون، به نحوی که در ایران به کار بسته شد، درگیر است. در این کتاب، چگونگی انعکاس گفتمان غرب‌زدگی بر تولید هنری و نقد هنر بررسی میشود؛ گفتمانی که بنیادی‌ترین نقد بر نحوه‌ی اقتباس از مدرنیته‌ی غربی در ایران است و سرانجام بستری شد برای پروردن مفهوم ضداستعماری مدرنیته‌ی هنری ایرانی، که هنرمندان و ناقدان آن را به مثابه‌ی دیگری‌ِ شاخصی، در برابر مدرنیته‌ی استعماری غربی، مجسم کرده بودند.
برهه‌‌ی اشاعه: دگرگونی مفاهیم معماری در نشریات معماری ایران (۱۹۶۷-۱۹۴۱م) | زهرا میرزایی، زهرا اهری
بین سالهای ۱۹۴۱ تا ۱۹۶۷م، معماری مدرن در ایران از پدیده‌ای منحصر به طبقه‌ی بالای جامعه و متمرکز بر بناهای یادمانی و ساختمان‌های دولتی به کالایی عمومی تبدیل شد. سه نشریه‌ی معماری در بازه‌ی زمانی مذکور، آرشیتکت و بانک ساختمانی و معماری نوین، از جمله‌ی موثرترین ابزارهای اشاعه‌ی اندیشه‌های معماری مدرن در ایرانِ آن عصر بود.
ناهمخوانی مدرنیته‌ی شهری و حاشیه‌نشینی: شکل‌گیری آبادان زیر نظر شرکت نفت ایران و انگلیس | لیلا صبوری
اکتشاف نفت در مسجدسلیمان، در سال ۱۹۰۸م، در شکل‌گیری شرکت نفت بریتانیاییِ ایران و انگلیس و نیز احداث پالایشگاهی بزرگ در جنوب غربی آبادان نقش داشت. این موضوع همچنین به توسعه‌ی شهری و صنعتیِ حیرت‌آور منطقه منجر شد. آبادان در بازه‌ی زمانی پنجاه سالهای پس از اکتشاف نفت، از یک روستای قبیله‌ای کوچک به یکی از شهرهای صنعتی مدرن ایران تبدیل شد. در این تحقیق، تغییرات پرشتاب مدرن آبادان، تحت نظارت و مدیریت شرکت نفت ایران و انگلیس، و نحوه‌ی اثرگذاری آن بر تجربه‌ی زندگی روزمره‌ی مردم بومی بررسی میشود.
نقاشی عثمانی و تأثیر کتاب‌آرایی ایرانی بر آن | فرزانه فرخ‌فر
کتاب حاضر، برآیندِ پژوهشی است که با کنکاش‌های علمی در فرهنگ و هنر عثمانی شکل گرفته است. هسته‌ٔ آغازین نگارش آن، از طرح یک پرسش و کنجکاوی در خصوص شناسایی میزان تأثیرگذاری فرهنگ و هنر ایران بر آسیای صغیر آغاز و منجر به مطالعه‌ای گسترده در هنر این منطقه شد.
داستان‌های شهری و فضاهای رم: پیر پائولو پازولینی و شهر | گرگوری اسمیت
این کتاب با تمرکز بر آثار پازولینی، حومۀ رم و اهمیت نگرش پازولینی در هویت‌سازی حومه و شناخت آن را بررسی می‌کند و با مطالعۀ جامعۀ معاصر ایتالیا، در پی آشنایی با مسئلۀ محرومیت اجتماعیِ جوامع حومه‌نشین است.
برج شهیاد: دو گرایش در یک نماد ایدئولوژیک
مطهره دانایی‌فر
مواجهۀ آغازین معماری ایران با جریان جهانی معماری مدرن در سدۀ بیستم مصادف با اواخر حکومت قاجار در ایران و حکومت پهلوی (۱۹۲۵- ۱۹۷۹) است. با اینکه طرز تکوین و بالیدن این مواجهه یکسره متأثر از حکومت‌های سیاسی وقت ایران نیست، اما از برنامه‌ها و اغراض و پروژه‌های آنان بسیار اثر پذیرفته است. در آن زمان، حکومت پهلوی می‌کوشید مفهوم کشور یا ملت‌ـ دولت مدرن (دولت ملی/ کشور) ایران را که تازه با انقلاب مشروطه (۱۹۰۵- ۱۹۱۱) تحقق یافته بود در نظام اندیشه و باورها تثبیت کند.
نمایانیِ مدرن‌سازی در معماری: مناقشه | گورک هارتونیان
مجموعه مقالات این کتاب نمایان شدن جریان مدرن‌سازی در معماری را در مناطق مختلفِ تحت سلطۀ نظام سرمایه‌داری می‌کاود و مباحثی تئوری-تاریخی و تاریخی- جغرافیایی را به خوانندگانش عرضه می‌کند. در مقالات مختلف کتاب به وجوه فراوان مفهوم «تعویق» پرداخته میشود که مفهومی کلیدی در اشاعۀ فزایندۀ سرمایه‌داری از طریق نظام‌های فناورانه و زیبایی‌شناختی مدرنیسم است. مطالب هر فصل بر گونهبنایی مشخص یا یک اثر شاخص معماری تمرکز دارد و به کمک اسناد و مدارک تکمیل شده است.
معماری نئولیبرالیسم: معماری معاصر چطور به ابزار کنترل و متابعت بدل شد | داگلاس اسپنسر
کتاب حاضر به دنبال نقد بی‌چون‌و چرای چرخش نئولیبرال در معماری معاصر است. هدف آن آشکار کردن این حقیقت است که چگونه نوعی معماری پارامتریک خودبنیاد و پساناقدانه که مدعای مترقی و پیشرو بودن داشت، در خدمت مکانیسم‌های کنترل و تبعیت درآمد. تحلیل موشکافانۀ اسپنسر از معماری و نوشته‌های شخصیت‌هایی چون زاها حدید، پاتریک شوماخر، رم کولهاس و گرگ لین نشان می‌دهد که همگی آنها در تسخیر گونۀ مشابهی از زعم اختیار و آزادی هستند که برآمده از اندیشۀ نئولیبرال است.
باغ‌های ستیز: نقش نظامی باغ‌های اسلامی و بیزانسی | علی عبدرضایی، آرمین بهرامیان
علی‌رغم گام‌های اخیر در مطالعۀ باغ‌ها در ابعاد فرمال، عملکردی و نمادین، ارتباط میان باغ و جنگ همچنان جنبه‌ای ناشناخته در تاریخ باغ و تاریخ منظر باقی مانده است. هدف پژوهش حاضر، مطالعۀ نقشی است که باغ‌ها به هنگام جنگ ایفا می‌کردند.
میان‌رودان، سوریه، و شرق اردن در عکس‌های آرچیبالد کرسول در مجموعۀ کتابخانۀ برنسن | استفانو آناستازیو
کپل آرچیبالد کمرون کرسول (۱۸۷۹- ۱۹۷۴) بسیار زود به معماری اسلامی علاقه‌مند شد و از زمان مأموریت نظامی در مصر در ۱۹۱۶، معماری اسلامی به حوزۀ اصلی پژوهش او بدل شد. تألیفات کرسول همچنان ابزارهای بنیادین پژوهشِ دانشوران در این حوزه است.
تاریخ اجتماعی معماری خانه و زندگی خانگی: امکان و فایدۀ کاربستِ مفاهیم و روش‌های تاریخ اجتماعی در تاریخ‌نگاشتِ معماری ایران | مهدی حسینی
رهیافت به تاریخ معماری خانگی ایران با نظر به تاریخ اجتماعی آن به‌منزلۀ دانشی میان‌رشته‌ای هنوز نوپاست؛ در حالی که شواهد مرتبط با معماری خانه‌ها در میان منابع تاریخی کم نیست. راه منطقی برای این کار فهم و ایضاح روش‌ها و اسباب مورخانی است که تاریخ اجتماعی معماری نوشته‌اند.
محله‌ای که بود: رویکردی تاریخی بر شناخت نظام زندگیِ محله‌ای تهران قدیم | محمدعلی اکبری
تهرانِ پایتخت در روزگاری نه‌چندان دور شهری کوچک بود، در دامن سلسله‌جبال البرز. همزمانی تحولات جهانی با پایتخت‌شدن تهران توسط قاجاران، زندگی این شهر و مردمانش را دستخوش تحولات شگرفی کرد. شیوه‌ی زندگی دیرپای ایرانیان در جوامع شهری از طریق سازه‌ی اجتماعیِ تاریخمندی که ما آن را «نظام زندگی محله‌ای» نامیده‌ایم تعیّن می‌یافت.
دلالت‌های اجتماعی و فرهنگی تصویرگری نَبَطی و تأثیر آن بر ذهنیّت‌های تصویری در عربستان مرکزی | نگار ذیلابی
فرهنگ نَبَطی در زمینۀ تصویرگری گنجینه‌ای غنی از مضامین کهنِ همسایگان پیرامونی و ذهنیّات بومی بوده که طی سده‌های متمادی بالیده و گسترش یافت، و برخی از بن‌مایه‌های آن در سرزمین‌های مرتبط به‌خصوص همسایه جنوبی ــ عربستان مرکزی ــ تقلید یا با تغییراتی بازآرایی شد. پرسش اصلی این پژوهش این بوده است که ذهنیّات متنوع تصویرسازی نَبَطی، خاصّه دلالت‌های اجتماعی و فرهنگی آن، چه بوده و این ذهنیّات چگونه و تا چه حد بر ذهنیّت‌های تصویریِ اعراب ساکن در عربستان مرکزی تأثیر نهاده است؟
خاک کارخانه: پارچه‌های ناتمام چیت‌سازی بهشهر و سرگذشت آخرین کارگران | شیوا خادمی
خاک کارخانه کتابی است از جنس مستندنگاری و تاریخ شفاهی. شیوا خادمی، عکاس و نویسنده‌ی این کتاب، با حال‌و‌هوایی عاطفی و در جست‌وجوی ریشه‌‌هایش، عکاسی و گفت‌وگو با همکاران سالخورده‌ی مادربزرگش ــ عزیزجون که در دهه‌ی ۱۳۲۰ کارگر کارخانه‌ی چیت‌سازی بهشهر بوده ــ را آغاز می کند. اما خیلی زود می‌فهمد این گفت‌و‌گوهای به‌ظاهر ساده چیزی بیشتر از خاطره‌گویی مردمانی است که هنوز سرسختانه به محیط کار قدیمی‌شان عشق می‌ورزند.
در باب متون و اشیاء: تلقی از هنر «ایرانی» از دوران متأخر بیزانس تا یونان مدرن | نیکولاس وریزیدیس
هدف این مقاله به طور کلی، پیگیری شکل‌گیریِ تلقی از هنر ایرانی از دوران متأخر بیزانس تا یونان مدرن از نظرگاه باستان‌شناسی تاریخی است. با بررسی شیوه‌های نظر به هنر ایرانی در متون در مقایسه با شواهد مادی، سه سیاق متوالی و متفاوت را میشود یافت.
توسعۀ ایران: شهرک‌های شرکتی، معماری، و قدرت‌های جهانی |حمیدرضا محبوبی صوفیانی
موضوع کتاب حاضر بررسی برآمدن شهرک‌های شرکتی مدرن در ایران با تکیه بر تاریخ‌های معماری، سیاسی و صنعتی در پروژۀ ساخت سه شهرک شرکتی بخصوص و در تعامل با «سه قدرت بزرگ» جنگ جهانی دوم است. روایت کتاب مبتنی بر نوعی طرح سه‌جانبۀ تحقیقی است که شکل‌گیری و توسعۀ صنایع نفت، فولاد و مس را در این سمت جهان، ایران، به ترتیب زمانی پی می‌گیرد که به ترتیب حوزۀ مورد توجه بریتانیا، شوروی، و ایالات متحده بود.
الگوهای تغییرات سبک‌شناختی در معماری اسلامی: سنت‌های محلی در مواجه با هنرمندان مهاجر | میشائیل ماینکه
نقش هنرمندان در دگرگونی‌های سبک‌شناختیِ معماری، موضوع اصلی این کتاب است؛ چراکه همواره نسل مهاجری از هنرمندان و معماران در جستجوی مأموریتهایی چالش‌برانگیز در تمامی دوره‌ها گرد هم می‌آمدند. از این نظر، معماری اسلامی می‌تواند مبتنی‌بر انتقال تجربه‌ها از نو تفسیر شود. زیرا بیشتر تحلیل‌ها بر شکوفاییِ خطیِ سنت‌های منطقه‌ایِ معماری در جهانِ اسلام تمرکز دارند که نقش معماران و هنرمندان در آن بسیار ناچیز است.
معصومیت اشیاء | اورهان پاموک
«معصومیت اشیاء» کتابی است که از قلم نویسنده معروف ترکیه‌ای، اورهان پاموک، به رشته تحریر درآمده است. اورهان پاموک، برنده جایزه نوبل ادبیات، با این اثر یک بررسی متفاوت و جذاب از دنیای اشیاء و نقش آنها در حیات روزمره و فرهنگ ما می‌دهد. کتاب 'معصومیت اشیاء' به موزه‌ی شهری استانبول اختصاص دارد، که خود پاموک آن را پایه‌ریزی کرده است. در این موزه، اشیاء و وسایل مختلفی از داستان‌های اورهان پاموک، به نمایش گذاشته شده است.
شگردهای تصویر در هنر عصر قاجار | یوید جی. راکسبورو، مری مک ویلیامز
این کتاب مجموعه مقالاتی است که در آن تلاش شده است تا برهم‌کنش میان چند رسانه‌ٔ تصویری فعال در عصر قاجار، یعنی نقاشی لاکی، چاپ سنگی، رنگ روغن و عکاسی مورد بررسی دقیق قرار گرفته و تعاملات میان هنرمندان این عرصه‌ها کاوش شود.
روایت جهان: برآمدن تاریخ‌های جهانی معماری | پترا بروور، مارتین برسانی، درو آرمسترانگ (و.)
سدۀ نوزدهم زمانۀ برآمدن گونۀ جدیدی از معماری‌نویسی بود: تاریخِ جامع معماری جهان. این ژانر غالباً بیانگر نوعی جهان‌بینی عمیقاً اروپامدارانه بود؛ در عین حال دربارۀ هر نوع معماری غیر از آنچه در غرب وجود داشت به شدّت گمراه‌کننده نیز بود؛ زیرا بر روایت‌های [غربی] از پیشرفت تاریخ و زیبایی سبکی استوار بود.
شرکت پل دزفول: تاریخ‌نگاری جدید پل ساسانی | رضا مسعودی‌نژاد
جرقهٔ آغاز این مطالعه، یافتن مجموعه‌ای از اسناد دیده‌نشدهٔ وزارت امور خارجۀ بریتانیا دربارۀ تأسیس و فعالیت «شرکت پل دزفول» بود که در خلال جنگ جهانی اوّل تأسیس و در سال ۱۹۲۳ میلادی به دولت ایران منتقل شد.
مورخ معماری و شیوه‌های تنانیِ دانستن | امید شمس، مهرداد قیومی بیدهندی
عمل معماری بر معرفت‌هایی مبتنی است و مورخ معماری برای تفسیر بهتر عمل لازم است دربارۀ معرفت‌های مبنای آن عملْ معرفت تاریخی داشته باشد. با مراجعه به تقسیم‌بندی معرفتی که هری کالینز، جامعه‌شناس علم، عرضه کرده است، می‌توان به «معرفت ضمنی» در معماری قایل شد و آن را یکی از معرفت‌های مبنای عمل معماری شمرد. «معرفت تنانی» یکی از گونه‌های آن است.
پرتوی بر اهواز کهن از خلال متون ساسانی و اسلامی و حدسی در باب مکان رام‌اردشیر ساسانی
روحالله مجتهدزاده
دربارهٔ سرآغازهای شکل‌گیری شهر اهواز بسیار کم می‌دانیم. هرچند بنیان شهری در این ناحیه را تا روزگار عیلامیان تخمین می‌زنند، کهن‌ترین روایات تاریخی و شواهد باستان‌شناختی در باب این شهر از روزگار اشکانیان و ساسانیان فراتر نمی‌رود. آن‌گونه که از متون دورۀ ساسانی، چون شهرستان‌های ایرانشهر، و انبوه تاریخنامههای دورهٔ اسلامی برمی‌آید در این زمان شهری به نام هرمزاردشیر توسط اردشیر بابکان یا نوهٔ او هرمزاردشیران در این ناحیه بنا شد.
گورنگاریهای مهدی تمیزی | مهدی تمیزی
«گورنگاریهای مهدی تمیزی» عنوان دو مجموعه‌عکس است که یکی به «ری و تهران» و دیگری به «تخت فولاد» اختصاص دارد. این دو مجموعه که از سوی نشر اسپانه و با همکاری مؤسسهٔ ایکوموس ایران منتشر شده است، در قالب کارت پستال‌هایی چهارده قطعه‌ای است.
مطالعاتی در تاریخ فرهنگی ایرانی | مجموعه کتاب
مجموعهٔ حاضر مجموعه‌ای از کتاب‌ها و پژوهش‌ها در حوزهٔ مطالعات ایرانی است؛مجموعه‌ای در امتداد محفل «مقالات پمبروک»، که به همت چارلز ملویل در کمبریح تأسیس شده بود.
نشریۀ سنت شفاهی | Oral Tradition | Volume 36 | Number 1| 2023
نشریهٔ سنت شفاهی، نشریه‌ای با دسترس باز با موضوع پژوهش دربارهٔ سنت‌های شفاهی جهان، از قدیم تا کنون است.
بنیادهای فهم تاریخ معماری: درس‌نامه‌ای میان‌رشته‌ای
مهرداد قیومی بیدهندی
هدف اصلی کتاب این است که دانشجو و پژوهشگر جوان با لازمه‌های اصلی فهم تاریخ معماری، و بایسته‌های فهم معماری، آشنا شود. هدف این نیست که مجموعه‌ای از نظریه‌ها و روش‌ها و اصطلاحات و نام‌های اشخاص را بر سر خواننده آوار کنیم و او را بار دیگر در میان غباری غلیظ از اندیشه‌های نیندیشیده سرگشته کنیم؛ بلکه برعکس، هدف این است که در فضای آشفته‌ی اندیشه و تاریخ معماری، سررشته‌ای به‌دست او بدهیم تا خود پیش برود؛ تا خود بتواند درباره‌ی معماری و تاریخ آن فکر کند، بپرسد، و تحقیق کند. هدف این است که با مفاهیم و موضوعاتی آشنا...
معماری خانقاه در خراسان سدۀ پنجم| مهرداد قیومی بیدهندی، سینا سلطانی
از منابع نوشتاری چنین برمی‌آید که تا پیش از صفویه، در بسیاری از شهرهای ایران چندین خانقاه وجود داشت و گاهی خانقاه از نظر تعداد با مسجد و گرمابه همتایی می‌کرد. صفویان، با آنکه خود از خانقاه برآمده بودند، بسیاری از خانقاه‌ها را ویران یا نام و کارکرد آنها را دگرگون کردند. در نتیجه، در طی سده‌های پس از آن، گونهبنایی به نام خانقاه کمابیش از یاد رفت و معماری آن فراموش شد. از این‌روست که اگر امروز خانقاهی برجا مانده باشد، به‌دشواری می‌توان آن را بازشناخت و خانقاه بودنش را گواهی کرد. معماری خانقاه از مواضع ابهام در تاریخ معماری ایران است؛ چنانکه گویی بخشی از حافظۀ معماری ما محو شده است. بازیابی این حافظه نیاز به کاری عمیق و گسترده در دوره‌ها و مکان‌های گوناگون دارد. این کتاب متکفل یکی از پاره‌های آن تحقیق گسترده است: چیستی و چگونگی معماری خانقاه در زادگاه آن، خراسان، و در نخستین پارۀ تاریخ آن، یعنی از اواخر سدۀ چهارم تا نیمۀ سدۀ ششم هجری. فهرست مطالب کتاب: پیشگفتار مقدمه فصل ۱. تبار و خویشان خانقاه ۱- ۱. تبار خانقاه ۱- ۲. خویشان و رقیبان خانقاه فصل ۲. نهاد خانقاه ۲- ۱. موجبات اجتماعی و عملی تشکّل نهاد خانقاه ۲- ۲. تشکّل...
مسجد سنجیدهٔ قزوین
لیلا قاسمی
در جنوب‌شرقیِ قزوین، در محلۀ راهْ‌ری بنایی وجود دارد که امروز موسوم به «مسجد سنجیده» است. بخش قدیمیِ این بنا یک گنبدخانۀ منفردِ ساده است. با آنکه بنا به مسجد شهرت دارد، اما صورت ظاهری و ویژگیهای کالبدی‌اش «مسجد» بودنِ آن را با تردید مواجه کرده است. ابعاد تقریبیِ این گنبدخانه ۹/۵ در ۹/۵ متر است و هر کدام از ضلع‌های جنوب‌غربی و جنوب‌شرقیِ آن دارای سه ورودی است و در کنجِ غربیِ آن منارۀ کوتاهی جای گرفته است. محراب کنار یکی از ورودی‌هاست و گنبد از داخل به‌طور کامل با مقرنس پوشانده شده است. بر روی دو تخت هشت...
معماری هنر و معماری جادویی در شاهنامه
مهرداد قیومی بیدهندی
در عالمی که فردوسی در شاهنامه تصویر کرده است، معماری (به معنای ساختن مکان زندگی انسان) جایگاه مهمی دارد. در این عالم، معماری بر دو نوع است: معماری برآمده از هنر و معماری برآمده از جادویی. معنای هنر در شاهنامه با معنای امروزی این واژه تفاوت دارد. هنر خاستگاهی ایزدی دارد و با نیکویی پیوسته است. در برابر آن، جادویی است که بدهنری و بددانشی و اهریمنی است. معماریِ هنر صفت‌های بهشتی دارد، دل‌آرا و جاودانه است. معماری جادویی صفت‌های دوزخی دارد و جای ماندن آدمیان و نیکوان نیست. معماری هنر بهترین شیوۀ شاهان فرهمند است و با آن فرّ...
گونه و ویژگی معماری: راهنمای عملی برای تاریخ معماری| سمیر یونس، کارول ویلیام وستفال
هدف کتاب حاضر ارائۀ منظری جایگزین برای نقش فعلی‌ای است که تاریخ در معماری دارد: یکپارچه سازی مجدد تاریخ معماری و طراحی معماری برای اصلاح گفتمان و حرفۀ معماری. مورخان برای تمجید از بناها و راهنمایی طراحان و سازندگانش مطالب مهمّی تدوین می‌کنند. با این حال، در تاریخ های کنونی، هر ساختمان محصول یک زمان است، فرم آن از عملکردش پیروی می کند، عوامل مقاومت‌ناپذیری آن را ایجاد می‌کند، و سبک، ترجیحاً نو، مهمترین ویژگی آن است. این کتاب به دنبال جایگزین چنین تاریخی است. کتاب ساختاری دوبخشی دارد و در بخش ابتدایی مبانی نظری این تاریخ آلترناتیو معماری را...
دفترها و طراحی‌های لویی کان| ریچارد ساول وارمن، یوجین فلدمن (و.)
دفترچه‌ها و طراحی‌های لويی کان، که قبلاً یک‌بار در سال ۱۹۶۳ منتشر شد و مدت‌ها تجدید چاپ نشده بود، اولین کتابی بود که تصاویر و نوشته‌های کان را در بر داشت - و ظاهراً کتاب مورد علاقۀ کان در مورد آثار خودش بود. این کتاب شامل طرح‌های دوران متقدّم کار او است که در اندازۀ کامل منتشر شده‌اند: از سفرهای او به اروپا در دهۀ ۱۹۵۰ و همچنین طرح نهایی تعدادی از آثار ساختمانی برجستۀ او. به همراه این طرح‌ها سخنرانی‌های منتشرنشده و گزیده‌هایی از درس‌گفتارها، برنامه‌های رادیویی، و منابع دیگر مرتبط با او نیز آمده
در پی نوربرگ شولتز: یک تاریخ معماری در قالب فیلم‌جستار| آنا اولریک اندرسن
کتابِ در پی نوربرگ شولتز «پنجره‌هایی» است به زندگی و کار متفکر معماری برجسته، کریستین نوربرگ-شولتز (۱۹۲۶- ۲۰۰۰). همّ نویسنده جلب توجّه به طرح‌های معماری او و بررسی دوبارۀ اثر نظری تحسین‌شده‌اش در زمینۀ پدیدارشناسی معماری و مکان در چارچوب زندگی‌نامۀ نوربرگ شولتز بوده است. این کتاب با رویکردی بدیع و تجربی، قابلیت‌های «فیلم-جستار» را به منزله‌ی یک رویکرد جدید در تاریخ‌نگاشت معماری بررسی می‌کند. نویسنده مورخ معماری و فیلمساز است و در این کتاب تلاش کرده است میان پژوهش آرشیوی و کاوش هنری پل بزند.
برایم شمعی بیافروز: دو سال تلاش یونسکو برای تعلیم زنان شمال خوزستان در دهۀ چهل شمسی| ریتا ویزینگر، ترجمۀ رضا مسعودی‌نژاد
«برایم شمعی بیافروز» روایت تجربۀ دو سالۀ ریتا ویزینگر است که به عنوان کارشناس یونسکو در آموزش زنان به مدت دو سال در روستاهای شمال خوزستان به فعالیت مشغول بوده است. این مردم‌شناس هندی خانوادۀ خود را در وین تنها می‌گذارد و از پاییز ۱۳۴۶ ساکن دزفول میشود. او که به خاطر جنسیتش امکان تجربه و روایت دست‌اول زندگی سنتی زنان شهری و روستایی را داشته، از لباس زنان، فرهنگ غذایی و جزئیات چیدمان خانه‌ها می‌گوید، ما را به مراسم عروسی روستایی دعوت می‌کند و حتی جزئیات صحنۀ زایمان زنی روستایی در یک طویله را برای ما روایت می‌کند. به...
رنگ‌های زائد: معماری روی کاغذ در اروپای دوران مدرن متقدم| باسیل بودز
ترسیم‌های معماری به‌جامانده از عصر رنسانس در ایتالیا عمدتاً فاقد رنگ است؛ اما از سدۀ هفدهم تا نوزدهم، در بازنمایی معماری استفاده از رنگ رشد کرد و شکوفا شد. نویسنده در این کتاب در توضیح این تحوّل استدلال می‌کند که معماران در تلاش برای برقراری ارتباط با عموم مردم ابزارهای تصویرسازی تقلیدی، نشانه‌های نقشه‌نگاران جغرافیایی در بازنمایی طبیعت، قواعد نقشه‌کشی مهندسین نظامی، و در نهایت، اهداف عاطفی نقاشان را به کار گرفتند و به‌تدریج رنگ‌هایی روی کاغذ معماران ظاهر شد.
مطالعات ساسانیان: جهان ایرانیِ دوران باستان متأخر
نشریۀ مطالعات ساسانیان: جهان ایرانیِ دوران باستان متأخر نشریه‌ای داوری‌شده است که در آن مقالات مربوط به همۀ جنبه‌های امپراطوری ساسانیان و تمدن‌های همسایۀ آنها در دوران باستان متأخر منتشر میشود. در این نشریه از جستارها و مقالات با موضوع باستان‌شناسی، تاریخ هنر، کتیبه‌شناسی، تاریخ، سکه‌شناسی، مذهب و هر حوزۀ دیگری با تمرکز بر جهان ساسانیان استقبال میشود. این سال‌نامه به‌ویژه بر اکتشافات تازه در مطالعات تاریخ‌نگاشتی و همچنین نسخ و ترجمۀ متون و کتیبه‌ها تمرکز دارد.
کنیسه‌های تهران: مکان‌نگاری‌های فرهنگی‌اجتماعی و گونه‌شناسی‌های معمارانه| نارسیس سهرابی
یهودیان کم‌وبیش در چند محله در ایران زندگی می‌کردند. یهودیان در این محله‌ها به زندگی جمعی پایبند بودند و کنیسه‌ها و مکان‌های مذهبی خودشان را داشتند. در ابتدای سکونت یهودیان در محلۀ عودلاجان تهران، با توجه به رشد جمعیتشان، دوازده کنیسه وجود داشت که دارایی خانواده‌ها و مهاجران شهرهای خاص بود و برای نیایش روزانه استفاده می‌شد. هدف این پژوهش بررسی گونه‌شناسی کنیسه‌های تهران و چگونگی پیوندهایشان با محیط است. در این مقاله سعی شده است وضعیت کنیسه‌ها در شهرهای گوناگون ایران به‌ویژه تهران شناسایی شود.
ساختن معنا: راهنمای آتلیۀ معماری در طراحی، تئوری و تاریخ| تامارا متز
کتاب حاضر مقدمه‌ای به رابطۀ پیچیدۀ میان فرم‌سازی، تحلیل تاریخی و جستجوی مفهومی است. تمرکز مباحث کتاب بر رابطه و اتکای طراحی و تئوری و تاریخ برای نوعی رویکرد خلاقانه و کل‌نگرانی در آتلیه است. نویسنده به جای توصیۀ یک روایت، به طیف گسترده‌ای از متفکران و طراحان تکیه می‌کند تا تفسیرهای متعددی را نشان بدهد که دربارۀ مفاهیم اصلی معماری وجود دارد؛ به این ترتیب خوانندۀ کتاب به سیاق لازم برای بسط رویکرد خودش در هر مسئلۀ طراحی دسترس خواهد داشت. کتاب طوری تنظیم شده است که بازتابی از فرایند معمول در آتلیه باشد. فصل‌ها مستقل از یکدیگرند که موجب میشود کتاب برای استفاده در هر مرحلۀ طراحی منعطف باشد. مخاطب اصلی کتاب دانشجویان معماری در سطوح مقدماتی و میانی هستند که بیشترین بهره را از کتاب خواهند برد؛ زیرا کتاب روش‌های مشخصی برای به‌کارگیری در آتلیۀ معماری پیشنهاد می‌دهد که کاربست آنها در فرایند طراحی مؤثر است؛ همچنین تمرین‌هایی دارد که کمک می‌کند هر کانسپتِ معرفی‌شده را به‌صورتی خلاقانه مطالعه کنند. کتاب در نهایت خواننده را در فهم و مؤانست ناقدانه با منشأ اندیشه‌های معماری و نقش آنها در تجارب اجتماعی و فرهنگی توانا می‌کند. - مشخصات کتاب: Tamara Metz. Building Meaning: An Architecture Studio Primer on Design,...
معمار به مثابۀ کارآفرین| مارین بری لوند
فائزه پناهنده
کارآفرینی را می‌توان هنر و دانش نوآوری پویا دانست که از طریق ترکیب ایده‌ها و ارزش‌ها محقق میشود. در این کتاب، نویسنده ذیل سه فصل سعی کرده‌است که دریابد چگونه کارآفرینی می‌تواند به تحقق ایده‌های معماری از طریق تغییر دیدگاه‌ها، نگرش‌ها و ارزش‌های نو کمک کند. چرا که به عقیده‌ی او، با پذیرش یک دیدگاه کارآفرینانه‌تر، معماران می‌توانند از طریق تفکر طراحی خودشان ایده‌هایی با ارزش‌تر برای خود، حرفه و بخش‌های ساخته‌شده در جامعه فراهم کنند.
خاستگاه‌های اسطوره‌ای و کیهانی ارگ بخارا
جعفر طاهری
مطالعه حاضر بخشی از خاستگاه‌های ناشناخته معنایی و نمادین شکل‌گیری این ارگ و قلعه‌‌ـ‌شهرهای ایران را بر پایه تحلیل و تفسیر متون کلاسیک و افسانه‌های مستند بررسی می‌کند. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که ارگ بخارا بر اساس کهن‌الگوی مفهومی آرمانشهر کنگ‌دژ و شکل هندسی بنات‌النعش (هفت ستاره در صوت فلکی دب اکبر)، که در کیهان‌شناسی ایرانی نقش حفاظت و پاسداری از ستارگان ثابت را برعهده داشته، ساخته شد.
احیای ایران باستان: امپریالیسمِ روگرفت در معماری ایرانی و پارسی| تالین گریگور
یکی از مناقشات پرحرارتِ دانشورانه در ابتدای سدۀ بیستم، مناقشه بر سرِ شرق-یا-روم بود که دو مسیر متفاوت پیش روی مورخان هنر می‌گذاشت: پی‌جویی بنیادهای معماری «غربی» ــ به‌خصوص گوتیک ــ در نبوغ رومی و یا در روحِ هند و ژرمنی آن. با تمرکز بر گفتمانی که حول این مناقشه پدید آمده بود، تالین گریگور در این کتاب جنبش احیای ایرانِ باستان را در پرتو راهبردهای امپریالیستی قدرت و هویت در هندِ تحت استعمار بریتانیا و ایرانِ دوره‌های قاجاریه و پهلوی مطالعه کرده است. کتاب اکتشاف دوبارۀ ایران باستان به دست اروپاییان را ابتدا در ادبیات و سپس در تاریخ...
مفهوم میدان در ایران دورۀ قاجاریه: دگرگونی [مفهوم میدان] به تجسّد حوزۀ همگانی
مهنام نجفی
«میدان»، چون فضایی عمومی، مفهومی کهن در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی است. این مفهوم همراه با سیاق زبانی و فرهنگی‌اش، و پیوسته با دیگر مفاهیم در شبکه‌ای معنایی (سمانتیک)، در طی زمان دگوگون شده است. نویسندگان در این مقاله یکی از تغییرات بنیادی این مفهوم را، که در ایران قاجاری ریشه دارد، شرح می‌دهند. دورۀ قاجاریه دوره‌ای بحرانی در آغاز ایران مدرن است که در آن، تغییرات فرهنگی و اجتماعی شتاب گرفت و شبکۀ معنایی (سمانتیک) تازه‌ای ظهور کرد.
آن جنبش مدرن دیگر؛ معماری، ۱۹۲۰- ۱۹۷۰| کنت فرامپتون
مورخ مبرز، کنت فرامپتون، در این کتاب با نگاه به این دورۀ حیاتی تاریخ معماری، بر فعالیت معمارانی تمرکز کرده است که کمتر در ارتباط با این جنبش شناخته می‌شوند؛ هدف نشان دادن وسعت و پیچیدگی معماری مدرنیستی بوده است. کتاب متشکل از پروندۀ نوزده معمار است و نویسنده در هر مورد با تکیه بر یک اثر مهمِ شناخته‌شدۀ هر معمار از سالهای ۱۹۲۲ تا ۱۹۶۲، به مشارکت آگاهانۀ او در تکامل گونه‌های تازۀ معماری پرداخته است.
نشریۀ انجمن مورخان معماری| Journal of the Society of Architectural Historians (JSAH)|Volume 80|Issue 3|2021
نشریۀ انجمن مورخان معماری نشریه‌ای انگلیسی زبان دربارهٔ تاریخ محیط مصنوع است. در هر شماره چهار یا پنج مقاله، که ممکن است به هر دورهٔ زمانی و هر پاره‌ای از جهان مرتبط باشد، مرور کتاب‌های تازه منتشر شده، نمایشگاه‌ها، فیلم‌ها، دیگر رسانه‌ها و همچنین سرمقاله‌ها و جستارهایی که برای قرار دادن رشتهٔ تاریخ معماری در یک زمینه‌ی بزرگتر فکری تهیه شده است عرضه میشود. - فهرست مطالب این شماره: ▪️Roundtable ▫️Constructing Race and Architecture 1400–1800, Part 1| ▪️Articles ▫️Practicing Architecture under the Bamboo Ceiling: The Life and Work of Iwahiko Tsumanuma (Thomas S. Rockrise), 1878–1936|GAIL DUBROW ▫️“Giving to the...
دولت احیاگر: رساله‌ای در باب سیاست شهر| ژاک دونزولو، فیلیپ استب
شورشی که در سال۱۹۸۱ در محله‌ی منکت در حومه‌ی شهر لیون در فرانسه آغاز شد و برای چند روز این شهر را به صحنه‌ی یک جنگ داخلی تمام عیار تبدیل نمود، مضمون توسعه را دچار بحران کرد و کارکرد دولت را در پیشگیری از وقوع تعارض های اجتماعی زیر سوال برد. دولت مدرن با اعتراضات شهری و شهروندی بیگانه نبود. هم تاسیس این دولت پیامد اعتراضات و مطالبات شهرنشینان بود و هم ثباتش در شکل جمهوری، مدیون اعتراضات شهروندان علیه خطرات نهادینه‌ی تولید به شیوه‌ی صنعتی، اما این شورشیان جدید نه مطالبه‌ی مشخصی داشتند، نه سازماندهی و نه سخنگو. نه...
لوح درويش‌ها در تكيۀ معاون‌الملک كرمانشاه| معصومه (ناهيد) عاصمی
تکیۀ معاون‌الملک کرمانشاه، فضایی برای بزرگداشت نبرد کربلاست. اين تكيه با لوح‌های روایی بزرگی تزيين شده است كه کاشی‌های هفت‌رنگ دارند و صحنه‌های گوناگوني از رویداد كربلا را به تصویر می‌کشند. در يكي از لوح‌های بزرگ كه تمام دیواری را پوشانده است، شماري درویش در صحنه‌ای معمارانه كه شبیه به یکی از فضاهای تکیه است، به تصویر كشيده شده‌اند. تصويرسازي اين لوح با رویدادهای کربلا پيوندي ندارد و به نظر مي‌رسد خارج از ترتیبِ تزيين تکیه بوده است. در این مقاله کوشیده‌اند شمایل‌نگاری اين تصویر را رمزگشایی كنند تا دريابند چرا اين تصویر در ترتیبِ تزيين تكيه که كاملا با نبرد کربلا پيوند دارد، گنجانده شده است. Massoumeh (Nahid) Assemi (2021). "The Panel of Dervishes at the Tekkiyeh Moʿaven al-Molk in Kermanshah (Figure 1)," in Iran, 59:1, 119-129, DOI: 10.1080/05786967.2019.1679035 اطلاعات بیشتر: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/05786967.2019.1679035
آشکار کردن امر نادیده: چشم‌اندازهای تازه به هنر قاجار؛ مجموعۀ مقالات دربارۀ هنر ایران از دورۀ قاجاریه| ملانی گیبسون، گوینائل فیلینگر (و.)
سیزده مقالۀ این کتاب در واقع سمینارهایی بود که در سمپوزیومی به همین عنوان در ژوئن ۲۰۱۸ در موزۀ لوور و موزۀ لوور‌ـ‌لان، و همراه با نمایشگاه «امپراطوری گل‌های سرخ: شاهکارهای هنر سدۀ نوزدهم ایران» برگزار شد. آن نمایشگاه هنر ایران را در سدۀ نوزدهم برمی‌رسید، یعنی زمانی که این سرزمین تحت سلطنت سلسلۀ قاجار بود. آن سمپوزیوم نیز سرآغاز پژوهش‌هایی بود دربارۀ اشیای ناشناخته‌ای از این دورۀ غنی تاریخ هنر که قبلا درباره‌شان چیزی منتشر نشده بود. این مجلد که با همکاری موزۀ لوور در فرانسه منتشر شده است، چهار بخش دارد. بخش اول، «انتقال و انتشار»، به بررسی...
هنر جهت‌یابی: بررسی مسجد از طریق اشیاء| ایدریس تروتن، مونا الجلهمی، مردو مک‌لئود، مونا منصور (و.)
کتاب حاضر با استفاده از گلچینی از صد و بیست و پنج اثر مصنوع، ریشه‌ها، معنی، و کارکردهای مسجد را در سرتاسر جهان می‌جوید؛ آثاری از جمله منبرهایی با طراحی ظریف، سجاده‌ها، چراغ‌ها و نسخ. با پیگیری تکامل مسجد از سازۀ متواضعانۀ گل و آجری پیامبر در مدینه تا بناهای سنگی مصر و استانبول، در این کتاب گروهی از نویسندگان برجستۀ عرب و بین‌المللی روایتی روشنگر و خوانا از شاهکارهای اسلامی گذشته و حال عرضه می‌کنند. مشخصات کتاب: Idries Trevathan, Mona Aljalhami, Murdo MacLeod, and Mona Mansour (eds.). The Art of Orientation: An Exploration of the Mosque Through Objects. Hirmer...
فنّ جمیل: زندگی و آثار علی محمد اصفهانی، کاشی‌ساز و نقاشی دورۀ قاجار| مهدی مکّی‌نژاد
«فن جمیل...» تک نگاشتی است در شرح حال و تحلیل ومعرفی آثار علی محمد اصفهانی، مشهورترین هنرمند کاشی‌پز اواخر دورهٔ قاجار. فن جمیل به گفتهٔ نویسندهٔ آن «نخستین کتابی است که دربارهٔ یک هنرمند کاشی‌ساز نوشته شده است. هرچند استاد علی محمد، هنرمند شناخته شده‌ای است و آثارش مورد تحقیق و تحلیل قرار گرفته‌اند ... مثل صدها هنرمند توانمند دیگرِ این دوره [دورهٔ قاجار] ، سرنوشت نامعلومی دارد و از خانواده و زندگی ایشان چیزی نمی‌دانیم.» در مقدمهٔ کتاب، شرحی خواندنی از اهمیت هنر کاشی‌کاری در دورهٔ قاجار و نقش آن در معماری ابنیهٔ آن عصر و رونق بخشیدن به...
توسعه، معماری و صورت‌بندی میراث در ایرانِ اواخر سدۀ بیستم: گذشته‌ای سرزنده| علی مظفری و نایجل وستبروک
این کتاب دربارۀ رابطه بین توسعه، معماری و بازتولید گذشته از راه طراحی معماری در ایرانِ اواخر سدۀ بیستم است. مظفری و وستبروک با تکیه بر رویکردی فرارشته‌ای در قبالِ رابطۀ پیچیدۀ میان معماری، توسعه و میراث مدعی‌اند در بحث از دگرگونی‌های جامعه‌ای درحال توسعه چون ایران باید علاوه بر مشخصه‌های محلی به بده‌بستان‌های سیاسی و تاریخی در جهان نیز نظر کرد. از منظر ایشان این رابطه متأثر از فرآیندهایی تاریخی ـ فرهنگی است، که خاستگاه بسیاری از آنها را باید در خارج از ایران و در گفتمان‌های روشنفکری و پساروشنفکریِ اروپایی جست. فرض کتاب این است که توسعه پروژه‌ای...
«یان لوکاس فن هاسلت: نقاش هلندی در اصفهان صفوی| ویلم فلور و فروغ سجادی
یان لوکاس فن هاسلت در فوریه ۱۶۱۷، همراه پیترو دلا واله (۱۵۸۶-۱۶۵۲) اشراف‌زادۀ رومی، به ایران آمد. فن هاسلت در بازۀ ۱۶۱۸ تا ۱۶۲۱ به خدمت شاه عباس اول (حکومت ۱۵۸۸-۱۶۲۹) درآمد و تا زمان مرگ شاه به فعالیت خود به‌عنوان نقاش ادامه داد. سپس در روزگار حکمرانی شاه صفی اول (حکومت ۱۶۲۹-۱۶۴۲) و تا سال ۱۶۵۴، تلاش کرد تا به‌عنوان یک کارگزار تجاری برای ایران فعالیت کند. در این مقاله، حرفۀ این نقاش هلندی در ایران و هلند بررسی و دربارۀ آثار هنری منسوب به او بحث میشود. Willem Floor & Forough Sajadi. "Jan Lucasz. van Hasselt: A Dutch Painter in Safavid Isfahan", in Iranian Studies, 54:3-4, pp 399-426 (2021). اطلاعات بیشتر: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00210862.2020.1787127?journalCode=cist20
بازنگری به گذشته در موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی| انکا آی. لسک، اندرو مک‌کلن، ان سل (و.)
کتاب حاضر نشان می‌دهد که چگونه موزه‌ها و فضاهای تاریخی به نحوی فزاینده به «پس‌زمینه»هایی برای هر نوع مداخله‌ای بدل شده‌اند که به منظور نور افکندن بر اشیای موجود در آن و گذشته‌های نهفته درونشان انجام می‌گیرد. مبتنی بر پژوهش‌های تازه‌ای که فراتر از برداشت‌های مرسوم دربارۀ چیدمان‌های هنری، موزه‌ها، اتاق‌های تاریخی، و محوطه‌های تاریخی رفته در این کتاب، مطالبی از دانشوران میان‌رشته‌ای گردآوری شده است. در این کتاب بحث میشود که هم‌اکنون شاهد یک تغییر پارادایم در مورد جایگاه فضاهای تاریخی و موزه‌ها در اندیشۀ معاصریم و نویسندگان نشان می‌دهند که این مؤسسات در حال ترکیب کردنِ فعالیت‌های علمی مرسومِ...
جایگاه معماری در معرفت: طبقه‌بندی‌های سده‌های نخست اسلامی| مهرداد قیومی بیدهندی و روحالله مجتهدزاده
سده‌های نخستین پس از هجرت در جهان اسلام، از هر نظر دورانی مهم و تاریخ‌ساز در تمدن اسلامی است. نه تنها مرزهای جغرافیایی که مرزهای ناپیدای علم و فرهنگ نیز طی همین سده‌ها توسعه و تثبیت یافت و در خلال همین فرایند توسعه و تثبیت بود که برخی از مهمترین مناسبات علمی و فرهنگی در جهان اسلام شکل گرفت. مقالة حاضر نگاهی دارد به یکی از همین مناسبات، یعنی مناسبات معماری و علوم، در این دوران تاریخ‌ساز و از این رهگذار می‌کوشد جایگاه معماری را در سلسله‌مراتب علوم در جهان اسلام در قرون نخستین هجری روشن سازد. رهیافت مقاله به این مهم، رهیافتی تاریخی و منابع مورد اتکّاء آن متون طبقه‌بندی علوم در جهان اسلام است. پس از مروری مقدماتی بر اهمّ متون طبقه‌بندی علوم در جهان اسلام شش متن، شامل احصاء العلوم فارابی، رسائل اخوان الصفاء، الإعلام بمناقب الاسلام ابوالحسن عامری، اقسام الحکمه ابن‌سینا، مراتب العلوم ابن‌حزم و التعریف بطبقات الامم ابن‌صاعد اندلسی به‌عنوان متون منتخب تحقیق مورد تجزیه و تحلیل جزئی قرار گرفت. این تحلیل نشان داد که در آغاز فیلسوفان مسلمان، به‌ویژه فارابی و اخوان الصفا، به معرفت‌های ملازم با عمل نیز، که در نزد اهل صناعات است، توجه داشتند. این توجه به ویژه نزد فارابی برجسته‌تر...
کن‌کاو در تاریخ معماری ایران در خلال فرایند ایجاد یک هستان‌شناسی| دنا شمسی‌زاده، نیلوفر رضوی، مهرداد قیومی بیدهندی
در این مقاله یک هستان‌شناسیِ نمونه در حوزۀ تاریخ معماری ایران عرضه شده است. مباحث اصلی این مقاله پاسخی است به پرسش‌هایی از قبیل اینکه چگونه میشود در حوزۀ تاریخ معماری ایران یک هستان‌شناسی ساخت، چه ملاحظاتی را باید در نظر گرفت و مسائل ایجاد هستان‌شناسی در حوزه‌ای چون تاریخ معماری ایران را چگونه میشود حل کرد؛ حوزه‌ای که فاقد بدنۀ دانشی صورت‌بندی شده است. این مقاله در دو بخش تنظیم شده است. ابتدا بحثی در باب حوزۀ ویژۀ تاریخ معماری و آنچه دربرمی‌گیرد و علت پیچیدگیِ آن انجام شده است. پس از آن روند ساختن هستان‌شناسی تاریخ معماری ایران و روشی که برای آن به کار رفته مطرح میشود. در بخش دوم مقاله، دربارۀ محتوای هستان‌شناسیِ ایجاد شده بحث میشود که شامل بخش‌های مختلف هستان‌شناسی و دلالت‌های آن است تا نشان دهیم چگونه ساختار این هستان‌شناسی در بازنمایی منطقی حوزۀ موردنظر در شکلی خوانا برای ماشین به کار می‌آید. Dena Shamsizadeh, Niloofar Razavi, Mehrdad Qayyoomi Bidhendi. "Probing Through Iranian Architectural History Within the Framework of an Ontology Development Process" in Digital Humanities Quarterly, 15:3 (2021). - برای مشاهدۀ مقاله به پیوند زیر مراجعه کنید: http://digitalhumanities.org/dhq/vol/15/3/000559/000559.html
بهو در واژگان معماری سده‌های سوم و چهارم میان‌رودان
صفا محمودیان
یکی از دشواری‌های کار با متون درجۀ اول به عنوانِ منبعی برای تاریخ معماری داشتنِ درکی درست از واژگان معماری است که در این متون به کار رفته. این دشواری به خصوص در کار با متونی که در سده‌های نخست پس از اسلام نوشته شده‌اند و در نتیجه با ما فاصلۀ تاریخی نسبتاً زیادی دارند بیشتر دیده می‌شوند؛ چرا که معنای برخی واژگان در طول تاریخ تغییر کرده است. بی‌دقتی در مفهومِ واژگانِ تخصصی که در این متون به کار رفته است باعث نادیده گرفتنِ اطلاعاتی ارزشمند در این متون یا تعبیرِ اشتباه آنها میشود. نمونه چنین مشکلی را می‌توان...
شهر در بیابان، بازنگری: الگ گرابار در قصر حیر شرقی، ۱۹۶۴-۱۹۷۱| کریستین گروبه، میشل فرزلی، با مقدمۀ رناتا هلد
بین سالهای ۱۹۶۴ تا ۱۹۷۱ مورخ برجستۀ هنر اسلامی، الگ گرابار کاوش باستان‌شناسی گسترده‌ای را در محوطۀ قصر حیر شرقی هدایت کرد. با نظر به ارسن سدۀ هشتمی [که در فاصلۀ] دورتر بود و با امید یافتنِ کاخی ملوکانه از دورۀ اموی، گرابار و گروهش در عوض، به گونه‌ای جدید از استقرارگاه شهری در پهنۀ سوریه برخوردند. جهانی غنی در بحبوحۀ کاوش‌های آنها ظاهر شد و در طول شش فصل حفاری، روابطی نزدیک میان باستان‌شناسان و مورخان آمریکایی و سوریه‌ای و کارگرانی که در آن محوطه کار و زندگی می‌کردند، شکل گرفت. در کتاب حاضر، با عرضۀ اسنادی که پیش‌تر...
گلستان هنر| شمارهٔ پیاپی ۲۱| پاییز ۱۳۹۹
فرهنگستان هنر بیستمین و یکمین شماره فصلنامهٔ گلستان هنر را منتشر کرد. گلستان هنر فصلنامه‌ای است پژوهشی در زمینهٔ تاریخ هنر و مطالعات تاریخی هنر و معماری حوزهٔ تمدنی ایران بزرگ که در هر فصل منتشر میشود و دارای اعتبار علمی‌ـ‌پژوهشی از نظر فرهنگستان‌های چهارگانۀ ایران است. فهرست مقالات این شماره: رسالهٔ علم تحصن؛ اثر الکساندر بُهلر| پریسا حیدری و سعید حقیر مداد الخطوط: رسالۀ مجعولِ منسوب به میرعلی هروی| امین ایرانپور صفی‌الدین ارموی در تاریخ وصاف| علی تقوی گلستان کاغذ: نگاهی دوباره به تاریخ و ساخت کاغذ‌های ابری| سعید خودداری نایینی کتیبۀ پارچه‌ای ترکیب‌بند محتشم دورۀ مظفرالدین‌شاه| امیرحسین...
حفاظت و مرمت میراث مصنوع: تاریخ فرهنگ حفاظت و پیشرفت‌های اخیر آن| سالواتوره دآگوستینو
واژۀ حفاظت، زمانی که در سیاق حفظ میراث مصنوع به کار می‌رود، اشاره به مفهومی ذاتاً پیچیده دارد که در طول زمان کامل شده؛ زیرا این مفهوم از دریافت از تاریخ در طول زمان تأثیر گرفته است. در این کتاب، تأکید شده که چرا درکی از تکامل فرهنگیِ رویکردهای حفاظتی باید ملزومه‌ای برای معماران و مهندسان باشد هنگامی که می‌خواهند در هماهنگیِ کامل با فرهنگ تاریخی-هنری حفظ میراث مصنوع جهان کار کنند. به طور خاص، در این کتاب بحث شده که چگونه در نیمۀ دوم سدۀ اخیر، فرآیند حفاظتْ مهندسی، یعنی علمِ ایجاد کارکردهای عملیِ دانش، را نیز در خود...
مجموعه‌داران خصوصیِ هنر اسلامی در پایان سدۀ نوزدهم در لندن: آرمان ایرانی| ایزابل گدوان
بر مبنای رویدادی مهم، یعنی نخستین نمایشگاه «هنر ایرانی و عربی» که به همت باشگاه نجیب‌زادگان لندن در ۱۸۸۵ برگزار شد، در این کتاب [داستان] نسلی از مردان دنبال میشود، تفاوت میان «دوستداران هنر» و «خبرگان» و «متخصصان» و «مجموعه‌داران» پیگیری میشود و همۀ ساز و کارهای پدیدآیی شیفتگی نیست به شرق بررسی میشود.
روابط در معماری: نوشته‌ها و بناها | آگوست سارنیتز
عنوان این کتاب دو حوزۀ فعالیت معمار، مورخ معماری و نظریه پرداز آگوست سارنیتز یعنی ساختن و نوشتن را در رابطه‌ای متقابل قرار می‌دهد. سیاق آنچه ساخته شده در روند نوشتن پدیدار میشود؛ همان‌گونه که سیاق آنچه نوشته شده در روند ساختن ظهور می‌یابد. ساختار این کتاب دقیقاً پیرو همین تقابل است: جستاری دربارۀ تاریخ معماری و کلان‌داده که در پی آن سه جستار دیگر دربارۀ توسعۀ شهری، مسکن اجتماعی، و حکایتِ فضا می‌آید. از تعدادی معمار مؤثر ویَنی نیز نظیر فرانک، کیسلر، هولاین و پریکس نیز در کتاب یاد میشود. موضوعات مسکن‌سازی، طراحی، و مبلمان همه با پروژه‌های خود...
تأملی دوباره بر سکونت: هایدگر، مکان، معماری| جف ملپس
در بیست سال گذشته، مطالعات جف ملپس او را با معماران و دانشوران و موضوع مکان، معماری، منظر و به‌ویژه نحوۀ استفادۀ اهالی حرفه از آثار مارتین هایدگر درگیر کرده است. در کتاب حاضر، تمرکز اصلی ملپس بر بازشناسی این موضوعات به نحوی است که مستقیماً از دریافت مکان و رابطۀ انسان با آن شکل گرفته باشد. این کتاب با جستارهایی مشتمل بر طیفی از مسائل معماری و طراحی و همچنین وارد کردنِ متفکران دیگر دربارۀ موضوعاتی نظیر متن در معماری، بناهای مرتفع، اهمیت خط، رابطۀ میان بنا و خاطره، و تصور اصالت در معماری، از تمرکز مرسوم پدیدارشناسانه فاصله...
شکل‌دهی به هویت ملی در ایران: انگاره وطن برگرفته از تخیل مکان در اندیشه‌های اسلام و ایران باستان| علی مظفری
جایگزین شدنِ نظم سیاسی جهانیِ متّکی بر امپراطوری‌ها توسط نظمی متّکی بر دولت‌ملت‌ها طی روندی چهارصدساله به‌وقوع پیوست. آغازِ آن، با سرزدنِ جنبش‌های اصلاحگری دینی در قرن شانزدهم میلادی همراه بود و پایانش، مستلزم دو جنگ جهانی. ایران، همچون یک موجودیت سرزمینیِ دیرپا و یک فرهنگِ کهن با یک سابقهٔ طولانی در همزیستیِ اقوام مختلف، هم در آغاز این بحران، سعی و تلاشی توأم با موفقیت به معنای تأسیس دولتی ایرانی انجام داد و هم در پایانِ راه در تثبیت و تحکیمِ آن دولت. اکنون بدان صورت که در این کتاب توضیح داده شده است، این تلاش و تکاپو‌ها در...
ویرانه‌های پالمیرا و بعلبک| رابرت وود
ویرانه‌های پالمیرا و ویرانه‌های بعلبک که اولین بار در دههٔ ۱۷۵۰ منتشر شد گزارشی باارزش از سفر سه عتیقه‌شناس، رابرت وود، جان بووری و جمیز داوکینز، و یک طراح، جیووانی باتیستا بورا، به مشرق است. این مجلدات با بیش از ۱۰۰ طرح از معماری کلاسیک دو شهر باستانی پالمیرا و بعلبک، اولین نمونههای شناخته شده از تک‌نگاری‌ها را در سایت‌های باستان‌شناسی عرضه می‌کند. آنها در فراهم آوردن گفتگو‌های نظام‌مند در بارهٔ جغرافیای فیزیکی و انسانی سایت‌ها همراه با دو گونه شاهد تصویری منحصر به فرد بودند: نماهای سایت‌های باستانی در وضعیت کنونی و پلان‌های پرجزئیات آنها، با اندازه‌گذاری، از مشخصه‌های...
نشریۀ رسانه و فرهنگ
نشریۀ رسانه و فرهنگ در سال ۱۹۹۸ تأسیس شد تا مکانی باشد برای متفکرانی که به نسبت رسانه و فرهنگ می‌پردازند و آن را تحلیل و نقد می‌کنند. این نشریه، نشریه‌ای دانشگاهیست که انتشار مطلب در آن برای هرکسی ممکن است. مطرح شدن ایده‌ها در حوزه‌ای فراتر از حوزههای شناخته‌شدهٔ پیشین در این نشریه اهمیت دارد و بحث‌های فرهنگی در این نشریه با موضوعات گسترده‌تر در سیاست و فرهنگ تلاقی می‌یابد. Journal of Media and Culture (M/C Journal)|Volume 24|Issue 4|2021 فهرست مطالب این شماره: ▪️ Articles ▫️ Design | Nicole Sully, Timothy O'Rourke, Andrew Wilson ▫️Better in Pictures: Visual Literacy and the Cosmopolitan Imaginary | Samuel Holleran ▫️For Modern Children: Design and Rhetoric of a 1960s Contemporary Toy Tea Set | Curt Lund ▫️Designing Player Intent through “Playful” Interaction: A Case Study of Techniques in Transistor and Journey | Heather Blakey ▫️“What's the Brief?”: Building a Discourse around the Graphic Design Brief | Yaron Meron ▫️ Reframing Architecture through Design: A “Meta-Framing” Approach to Making Shared Meaning in an Architecture Studio Context | Mark Sawyer, Philip Goldswain ▫️Designing for Curves: Size and Shape Elements of 1950s-Style Fashion | Lisa J. Hackett ...
راهنمای راتلج دربارهٔ زنان در معماری | آنا سوکالینا (و.)
این راهنما اسامی زنان پیشگامی را برجسته می‌کند که طی زمان در پرورش، شکل دادن و ساختن فرهنگ معنوی و محیط مادی در مناطق مختلف در سراسر جهان مشارکت کردند. کتاب تکامل چشمگیر زنان در راهبری، چشم‌اندازهای حرفهای، صناعت و دانشوری در معماری را از دوران پیش از صنعتی شدن تا امروز آشکار می‌کند.کتاب به ترتیب زمانی و در پنج بخش سامان یافته است که منطبق بر مراحل اشتغال، راهبری و مشارکت زنان در معماری طی چندین سده است. این بخش‌ها شامل ۲۹ فصل به نویسندگی ۳۳ دانشور شناخته‌شده است که متعهد بوده‌اند توپوگرافی‌های گسترده‌تری را در زمان و مکان...
چهار مزار آسیای میانه: یک تاریخ معماریِ سیاسی-اجتماعی| آر. دی. مک‌چسنی
در آسیای میانه، مزارهای مسلمانان چندین سده است که به منزلۀ مراکز اجتماع عمل می‌کند؛ به خصوص مزارهای شهری بزرگ که در بسیاری از موارد به نظر میرسد هم در خدمت الهام‌بخشی و هم توسعۀ معماریِ شهر بوده است. در کتاب حاضر، مک‌چسنی تاریخ چهار مزار کهن گور امیر در سمرقند، مزار خواجه ابونصر پارسا در بلخ، روضۀ شریف در مزار شریف، و خرقة‌النبی در قندهار را ثبت می‌کند. در همۀ این چهار نمونه، پدیدآیی و تکامل معماریِ این مزارها از طریق روایت‌هایی از تاریخ اجتماعی و سیاسی آنها و شواهد تصویریِ مربوط به یک سده و نیم گذشتۀ آنها...
تأثیر هجوم مغولان بر مفهوم و ساختار شهر ایرانی در روزگار ایلخانان| شهاب‌الدین تصدیقی، محمدحسن خادم‌زاده
تهاجم مغولان تخریب سازمانیافتۀ بسیاری از شهرهای کشور را در پی داشت. سکونت گستردۀ کوچ‌نشینان مغول در کنار فروپاشی نظام اداری و اقتصادی سابق، باعث افول ساختار شبکه و حیات شهری در آن شد. هدف پژوهش پاسخگویی به این سؤال است که کمرنگ شدن شهرنشینی در ابتدای این دوره و زایش مجدد آن در ادامه، چه تأثیراتی بر مفهوم و ساختار شهر نسبت به‌پیش از آن گذاشت؟ بدین منظور ابتدا با روش تفسیری تاریخی، ضمن بازخوانی متون تاریخی برجای‌مانده از آن دوره و تحلیلهای پژوهشگران امروزی، احوال این عصر بررسی‌شده، سپس با استفاده از روش استدلال منطقی، نمونههای شهرسازی، ویژگیهای شهری و تفاوتهایشان با دوران پیشامغولی مورد مداقه قرار می‌گیرد. با آشفتگی‌های زمانۀ ایلخانان و ویرانی شهرها و پهنه‌های زیستی اطرافشان، روابط سابق درون‌شهری و بیرون شهری و مفاهیم «شهر»، «شهرستان» و «ربض» تغییرات زیادی کرد و در مواردی ساختار جدیدی از شهرها که بعضاً لایه‌لایه و چندهسته‌ای هستند پدید آمد. محمدحسن خادم‌زاده و شهاب‌الدین تصدیقی. «تأثیر هجوم مغولان بر مفهوم و ساختار شهر ایرانی در روزگار ایلخانان» در هویت شهر، دورۀ ۱۵، شمارۀ ۲ (۴۶)، ص ۵- ۱۸. – اطلاعات بیشتر و دریافت مقاله: https://hoviatshahr.srbiau.ac.ir/article_15937.html
جامعۀ باستان شناسی ایران| شمارۀ دوم| تابستان ۱۴۰۰
فهرست مطالب این شماره: - مقاله: حفظ هویت و حافظۀ جمعی و تاریخی همگام با توسعۀ شهری | سپیده مازیار و سولماز آذرکیا سه تدفین، سه ظرف: گوری از مرحلۀ باکون در دره های زاگرس (تُل خسرو - یاسوج) نوروز رجبی گاهنگاری فرهنگ بلخی-مروی در گسترۀ جغرافیایی خراسان بزرگ: بازبینی گاهنگاری آن در واحۀ مرو | حامد طهماسبی زاوه طبقه بندی و گونه‌شناسی سفال‌های گمانۀ الف و ب، تپۀ قصردشت (فارس) | محمدتقی عطائی تُل سفید؛ استقرارگاهی از میانۀ هزارۀ اول پ.م. در غرب دشت شیراز | سیروس برفی و سمیرا جعفری پژوهشی در آیین دخمه گذاری مزدیسنان با تکیه بر شواهد باستان شناختی از کوه حسین (درّه برَّه، مرودشت، فارس) | ابوذر توکل شیوه های تأمین آب در دژهای قرون میانۀ دورۀ اسلامی در قُهستان (استان خراسان جنوبی) | محمد فرجامی و علی اصغر محمودی نسب خمرۀ تیس/طیس چابهار؛ نمونه ای تاریخی از مرمت | نوذر حیدری «داش حامامي»: حمامی دستكند در شمالغرب ايران | سید روحالله محمدی و شیدا اختری اسکوئی یادداشت‌ها و نظرات: بیماری های مُسری، تطور جوامع و رفتارهای انسانی / کریم علیزاده معرفی کتاب: اسناد آرامی از بلخ باستان (سدۀ چهارم پ.م.) | علی بهادری یاد: علی سامانی و بررسی های باستان شناسی...
انقلاب در میراث فرهنگی: تناقض‌های میان عمل و نظر مدیران سازمان میراث فرهنگی| مهرداد بهمنی، سارا کریمی
انقلاب در میراث فرهنگی به روند پر نشیب و فراز سازمان میراث فرهنگی در فرایند شکل‌گیری مدرنیته‌ٔ ایرانی می‌پردازد. برای آنکه بدانیم هویت ایرانی در دنیای مدرن چگونه ساخته شد، باید مواد و مصالح نخستین آن را بشناسیم. یکی از مهمترین عناصر هویت ملی، رویکردی است که با آن تاریخ خود را بازخوانی می‌کنیم. این پژوهش به این پرسش پاسخ می‌دهد که از زمانی که تمنای مدرن‌شدن در ایران اوج گرفت، چه ایده‌هایی دربارهٔ میراث تاریخی‌مان مطرح شد؛ این ایده‌ها چطور تبدیل به برنامه‌های عملی شدند و شهرهای ما را تغییر شکل دادند؟ در این شهرها چه چیز میراث تلقی...
معماری یا انقلاب: نقد رهایی‌بخش پس از مارکس| نادر لاهیجی
کتاب حاضر با پیوند دادن نظریۀ ساختمان به پروژۀ رهایی‌بخشی نقد که متفکران رادیکالِ زمانۀ ما بسط داده‌اند، مفاهیم و عناصر تاریخی اصلی‌ای را می‌جوید که به یک نظریۀ رهایی‌بخش ساختمان با عنوانِ «به‌سوی فلسفۀ سرپناه» منتهی میشود. نویسنده مارکس را تنها منبع کار در نظر می‌گیرد و بر اساس این دیدگاه که دوران ما هم‌عصر دوران تاریخی مارکس است کار را پی می‌گیرد. این امر به این معناست که که اعتبار مارکس از منظر موقعیت تاریخی قضاوت نشود، بلکه اعتبار یک منظر مارکسی برای یک موقعیت تاریخی منفرد نشان داده شود. بنا بر این، در این کتاب چنین منظری...
فلسفۀ هنر آرتور دانتو: جستارها| نوئل کارول
آرتور دانتو برای بیش از سی سال مهمترین منتقد هنر و فیلسوفِ هنر و زیبایی‌شناسی در جهان انگلیسی‌زبان بود. در کتاب حاضر، نوئل کارون، استاد سرشناس فلسفۀ هنر در دانشگاه شهری نیویورک (سی یو ان وای)، که خود سابقاً خبرنگارِ حوزۀ نقد هنر بوده، دیدگاهی جامع و نظام‌مند از فلسفه و نقدِ دانتو عرضه می‌کند. نوشته‌های دانتو مخاطبان متنوعی را جذب می‌کرد و هنوز نیز می‌کند؛ از جمله زیبایی‌شناسان، هنرمندان، منتقدان هنر، مورخان، و علاقمندان به هنر. در این کتاب، مقوله‌های اصلیِ دانتو عمیقاً تحلیل شده و همچنین دربارۀ اهمیت سیاسیِ او، دیدگاه‌هایش در باب تاریخ، سینما و ورای آن...
در میان امپراتوری‌ها: عرب‌ها، رومیان و ساسانیان در عهد باستان متأخر| گرگ فیشر| ترجمهٔ مهناز بابایی
«در میان امپراتوری‌ها» پژوهشی دربارۀ جنبه‌ای از تاریخ خاور نزدیک در عهد باستان متأخر است که اغلب نادیده گرفته شده است. گرِگ فیشر در این کتاب به یک مشكل تاریخی جالب توجه، یعنی هویت، نقش و جایگاه عرب‌ها در مواجهه با دو امپراتوری روم و ساسانی قبل از ظهور اسلام پرداخته است. با توجه به پژوهش‌های اخیرِ تعدادی از محققان، فیشر گروه‌هایی از عرب‌ها را که معمولاً با نام‌های جفنیان، نصریان و حجریان شناخته می‌شوند، در چارچوب مباحث جاری دربارۀ تاریخ و فرهنگ عهد باستان متأخر، و نیز مباحث گسترده‌تر تاریخی همچون چگونگی شکل‌گیری دولت‌ها در خاور نزدیک باستان قرار...
نشریۀ انجمن مورخان معماری| Volume 80|Issue 2|2021
نشریۀ انجمن مورخان معماری نشریه‌ای انگلیسی زبان دربارهٔ تاریخ محیط مصنوع است. در هر شماره چهار یا پنج مقاله، که ممکن است به هر دورهٔ زمانی و هر پاره‌ای از جهان مرتبط باشد، مرور کتاب‌های تازه منتشر شده، نمایشگاه‌ها، فیلم‌ها، دیگر رسانه‌ها و همچنین سرمقاله‌ها و جستارهایی که برای قرار دادن رشتهٔ تاریخ معماری در یک زمینه‌ی بزرگتر فکری تهیه شده است عرضه میشود. Journal of the Society of Architectural Historians (JSAH)|Volume 80|Issue 2|2021 – فهرست مطالب این شماره: ▪️ Field Note ▫️Accreditation Requirements and the Global History of Architecture|Kathleen James-Chakraborty ▪️ Articles ▫️Negligentia Diligens: Baldassare Longhena and the...
مناسبات معماری و علوم در ایران دوران اسلامی
روحالله مجتهدزاده
پیشه‌ورزانه بودن و غلبهٔ سنت شفاهی بر آموزش و انتقال معماری گذشتهٔ کشورمان اغلب موجب این سوءتعبیر شده که معماریِ تاریخی ایران سنتی فاقد دانش است که دستاوردهای خیره‌کنندهٔ آن نیز از منابعی غیر از علم (چون تجربه، شهود و نظایر آن) حاصل آمده؛ اما آیا به راستی تمام دستاوردهای شکوهمند معماری گذشته می‌توانسته است فارغ از دانشی نظام‌مند حاصل آید؟ این پرسش زمانی برجسته‌تر میگردد که دریابیم، به‌واسطهٔ برخی شواهد مسلّم تاریخی، دانش معماران گذشته تنها منحصر به امور بنّایی نبوده بلکه معماران با علومی چون هندسهٔ عملی و حساب عملی و حیل و نظایر آن نیز سروکار داشتند....
قندهار در سدهٔ نوزدهم| ویلیام بی تروزدل
این کتاب، که در آن به تاریخ جامع سدهٔ نوزدهم قندهار ــ دومین شهر بزرگ افغانستان ــ پرداخته شده است، به منابع سنتی تاریخی محدود نیست و خاطرات منتشر نشده، گزارش‌های آرشیو شدهٔ ارتش، عکس‌های معاصر، طرح‌ها، نقاشی‌ها، نقشه‌هایی که سربازان بریتانیایی از شهر کشیده‌اند و دیگر منابعی همچون گزارش‌های سیاحان اروپایی و منابع آسیایی نیز در آن بررسی شده است. نویسندهٔ کتاب علاوه بر پرداختن به تاریخ سیاسی متداول، به ساختارهای اجتماعی، قبیله‌ای، ترکیب‌های قومی، نهاد‌های مذهبی و فعالیت‌های اقتصادی در این سده نیز توجه کرده است. قوت این کتاب توصیف خیابان به خیابان ساختار جغرافیایی قندهار و تغییرات...
فرهنگ شهری و بصری در ایران معاصر: رؤیت‌ناپذیری و سیاست‌های حضور روزمره| پدرام دیبازر
در این کتاب بحث اصلی نویسنده این است که زندگی روزمره در ایران حوزه‌ای غنی است، حامل وجودِ اجتماعی و تولید فرهنگی. از دید دیبازر الگوهای زندگی روز‌به‌روز در ایران آغشته به صورت‌های بیان‌گری‌ای است که ناشناخته و خارج از دید هستند؛ اما ارزش ضروری و قابل‌توجهی برای مطالعۀ فرهنگی جامعۀ معاصر دارند. از دید او حالت‌های غیرفرصت‌طلبانۀ حضور در ریتم زندگی روزمره آمیخته است، و این حالت‌ها از حیث دیداری بسیار نامحسوس و در مقاومت در برابر هنجارها و ساختارهای تثبیت‌شدۀ اجتماعی غیرمتخاصم هستند. در این کتاب به چنین ترفندهای روزمره و خلاقیت‌هایی در حین زندگی در فضا پرداخته...
نوشتن مادیّت‌های گذشته: شهرها و توپوگرافی معماریِ تخیل تاریخی| سم گریفیثز
کتابِ نوشتن مادیّت‌های گذشته تحلیلی است از چگونگی سرکوب مادیّت محیط مصنوع در تفکر تاریخی از دهۀ ۱۹۵۰ به بعد. استدلال نویسنده این است که نظریۀ اجتماعیِ شهرها در این دوره را سلطۀ مدل‌های اجتماعی-اقتصادی و زبانی-فرهنگی تشخص بخشیده است؛ مدل‌هایی که در خدمت ممانعت از فهم ما از در ربط بودن فضا-زمان با رویدادهای تاریخی و روایت آنها بوده است. نویسنده به مطالعات تاریخ‌نگاری می‌پردازد تا دربارۀ مادیت موجود در محیط مصنوع به منزلۀ صورتی از فعالیت ادبی بحث کند و از این طریق جنبه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شدۀ تجربۀ اجتماعی را در گسترهای از سیاق‌های تاریخی نشان دهد. سپس به بحث...
نظام آموزش آتلیه‌ای دانشکدۀ هنرهای زیبا: شرح برنامۀ آموزش طراحی معماری در دهۀ ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش| یحیی سپهری و عیسی حجّت
در دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران، از بدو تأسیس در سال ۱۳۱۹ش تا اواخر دهۀ ۱۳۴۰ش، نظام آموزشی برقرار بود که به نظام آتلیه‌ای شهرت داشت. این نظام در سالهای دهۀ ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش دوران اوج خود را گذراند. تحقیق حاضر می‌کوشد تا با تکیه بر منابع شفاهی و اسناد مکتوب، برنامۀ رسمی و عملیِ آموزش طراحی معماری این دانشکده را در دهۀ ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش تبیین کند، ویژگیهای اصلی آن را مشخص کند و ارکان آن را بازشناسد. روش تحقیق تاریخی است و از فنون تاریخ‌شفاهی و سندپژوهی بهره گرفته شده است. نظام آموزش معماریِ دانشکدۀ هنرهای زیبا در دهۀ ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰ش برنامۀ منسجم و مشخصی داشت. آتلیه‌های معماری مکان اصلی وقوع و ظهور و بروز این نظامِ آموزش بود. نظام آتلیه‌ای نظامی مستقل و باز و آزاد بود که روحیۀ رقابت در ارکان آن جاری و ساری بود. استادْ رأس آتلیه و مراد دانشجویان بود و بعد از او، دانشجویان سال‌بالایی طی سلسله مراتبی آموزش را عهده‌دار بودند. در این شیوۀ آموزش، به جنبه‌های هنری و ظاهری معماری بیشتر اهمیت داده می‌شد. آتلیه، مسابقات و شورای قضاوت ارکان اصلی این نظام بودند. این ارکان مکمل هم بودند و در ارتباط با هم نظام آتلیه‌ای را شکل می‌دادند....
نوشتن تاریخ معماری: شاهد و روایت در سدۀ بیست‌ویکم| حلقۀ مشارکتی تاریخ[نویسی] معماری (اگریگت)
طی دو دهۀ گذشته، پژوهش‌های تاریخ معماری دگرگون شده است و تمرکز آن از آموزش‌های آتلیه‌های طراحی و تاریخی‌گری پست‌مدرن به سمت نظریۀ انتقادی و مقولاتی چون جنسیت، نژاد، محیط، و اخیراً، تاریخ جهانی، چرخیده است و با گرایش‌های تجدیدنظرطلبانه در سایر حوزه‌ها پیوند پیدا کرده است. کتاب حاضر با مثال‌هایی از زمان‌ها و مکان‌های متنوع ــ از بناهای انقلابی هاییتی در سدۀ هجدهم تا شرکت‌های ساختمانی وایمارِ آلمان و کمپ‌های پناهجویان افریقایی در دوران حاضر ـــ تأثیر این عرصه‌های در حال چرخش نهادی و موقعیت‌های رشته‌ای تاریخ معماری را بررسی می‌کند. نویسندگان مقالات کتاب هر کدام به نحوی نشان...
کتابخانه‌ها، آرشیوها، و موزه‌ها: مقدمه‌ای بر مؤسسات میراث فرهنگی در طول اعصار| ویراستار: سوزان ام. اشتافر
این کتاب نخستین کتابی است که در آن توسعۀ سه مؤسسۀ میراث فرهنگی، یعنی کتابخانه، آرشیو، و موزه، و تعاملات آن با جامعه و فرهنگ از دوران باستان تا امروز در اروپای غربی، بریتانیا، و ایالات متحده بررسی شده است. در این کتاب نقش اجتماعی و فرهنگیِ این مؤسسات در جوامعی که آنها را بنیاد نهادند بررسی میشود. همچنین، تأثیرات سیاسی، اقتصادی، و اجتماعی بر رسالت آنها، فلسفه و خدماتشان و چگونگی تحول آن در طول زمان عرضه شده است. این اثر پیشینه‌ای جامع از موضوع در اختیار دانشجویان و اهالی حرفه در حوزههای علوم کتابخانه و اطلاعات، مطالعات آرشیوی،...
دالان| شمارۀ ۲: «نیم‌رخ حیات‌بخش ژانوس: خیابان ولیعصر»| بهار ۱۴۰۰
شمارۀ دوم مجلۀ دالان با موضوع خیابان ولیعصر منتشر شد. در این شماره مقالات و جستارهایی تفسیری و تحلیلی و تاریخی و نیز چند جستار شخصی با محوریت فضاها و رویدادهای خیابان ولیعصر گرد هم آمده‌اند. این شماره از مجلۀ دالان نیز با همراهی و همکاری جمعی از فارغ‌التحصیلان و دانشجویان رشتۀ مطالعات معماری ایران شکل گرفته است. – فهرست مطالب این شماره: - سرمقاله| کامیار صلواتی - از هست‌ها و نیست‌ها: درباره‌ی نقش‌هایی که به خیابان ولیعصر نسبت می‌دهیم| علی طباطبایی - برو به سمت تهرون، می‌خوام برم تلویزیون| سینا دادخواه - وقتی بزرگ شدم: آنچه دربارۀ...
نهیب؛ مطالعات میان‌رشته‌ای هنر| شمارۀ پنجم: نسبت هنر و اشیا| بهار ۱۴۰۰
شمارۀ پنجم نشریۀ نهیب منتشر شد. در معرفی اهداف این نشریه آمده است یکی از کمبودها در خانواده‌ی کم جمعیتِ هنرهایِ تجسمی ایران دور شدن از مباحث نظریِ پایه است. بر این اساس در این نشریه در هر فصل با انتخاب موضوعی ویژه که در امتداد با موضوعات پیشین و پسین باشند، با تکیه بر دیدگاهِ اندیشمندانِ مرتبط با مباحث نظری هنر، رسانه‌های مختلف و تکنولوژی روز، امکان دسترسی اهل این حوزه به نوشته‌ها و دیدگاه‌ها در زمینه‌های نقد و تجزیه و تحلیل هنرهای تجسمی و مطالعات میان‌رشته‌ای هنر فراهم میشود. فهرست مطالب این شماره: - هُنرِ خلقِ «چیز»|...
نقد معماری معاصر ایران- سفارتخانههای جمهوری اسلامی| نیّر طهوری
کتاب حاضر اولین مجلد از طرح پژوهشی دوجلدی با موضوع نقد معماری معاصر ایران در بخش ساختمان‌های دولتی است که به نقد و بررسی مهمترین پروژۀ معماری دولتی ایران، یعنی سفارتخانههای جمهوری اسلامی، می‌پردازد. این کتاب به معرفی و ارزیابی اندیشه و نظر و کوشش‌های عملی شش تن از برجسته‌ترین معماران معاصر ایران برای طراحی و اجرای ساختمان‌های نمایندگی جمهوری اسلامی در خارج از کشور اختصاص دارد. مطالعه در «معماری معاصر ایران» با موضوع خاص «سفارتخانههای جمهوری اسلامی» رخداد مهمی در عرصه فعالیت‌های نظری معماری است. آنچه در این کتاب ارائه شده است اطلاعات ارزشمندی در اختیار پژوهشگران و منتقدان...
«پدیدآییِ معنا در معماری و تزیینات اسلامی| یاسر طباع
در این کتاب، مقالات پژوهشی و تفسیری یاسر طباع در باب معماری اسلامی، تزیین، و باغ‌های سوریه و عراق، و همچنین قیاس آن با آناتولی، مصر، شمال افریقا، و اسپانیا گردآوری شده است. طباع یادمان‌هایی که بسیاری از آن در سالهای اخیر از بین رفته را در سیاق گسست‌های سیاسی و شکاف‌های دینی بررسی می‌کند؛ آنچه مشخصۀ جهان اسلام در سده‌های یازدهم و سیزدهم بوده است. در مقالات این کتاب به صورت‌های شگفت معماری همچون مقرنس، طاق‌بندی، متون قرآنی و کتیبه‌های عمومی به گونه‌های یادمانی همچون مدرسه، بیمارستان، دارالعدل، و ارگ پرداخته شده است. در کنار هم، این مقالات نشانگر...
اوراق سنگین (۱۲): متن فارسی با خط کوفی سدهٔ پنجم در کتیبه‌های جایدشت فیروزآباد فارس/کتیبهٔ محراب سال ۳۹۳ قمری در امامزاده شاه فضل‌الله جایدشت فیروزآباد| عمادالدین شیخ‌الحکمایی
کتیبه‌هایی که در این مقاله می‌آید، در سال ۱۳۸۳ در محوطه‌ای در جنوب روستای روزبدان در منطقۀ جایدشت شهر فیروزآباد استان فارس، در حین خاکبرداری با لودر به دست آمده است. مضمون اصلی کتیبه‌ها، فرمان‌هایی دربارۀ خراج مسجدی است که احتمالا در همین مکان کشف کتیبه قرار داشته است. در باب این مسجد و نام آن که در اصل بی‌نقطه است، و می‌توان آن را به اشکال متنوعی خواند، چیزی در منابع جغرافیایی منطقۀ فیروزآباد یافت نشده است. کتیبه‌ها از چند جهت اهمیت دارد: - به‌رغم کوفی بودن خط، متن همۀ آنها فارسی است و از کهن‌ترین نمونههای کاربرد از این دست آنهاست. - بر خلاف بیشتر کتیبه‌های کوفی که در گورنبشته‌ها دیده میشود، این کتیبه‌ها فرمان‌های حکومتی است. - این کتیبه‌ها موضوع نصب فرامین حکومتی در مساجد را چندین قرن به عقب می‌برد. مجلهٔ فرهنگی و هنری بخارا، شمارۀ ۱۴۴، تابستان ۱۴۰۰، ص ۵۲۵ ــ ۵۱۷.
خرید و فروش عتیقه و استفادۀ خلاقانه در قاهره و دمشق، ۱۸۵۰-۱۸۹۰: روابط میان‌فرهنگی با معماری و صنعتگری در عصر سفر و اصلاح| مرسدس وله
کالایی شدنِ عتیقات اسلامی در دوران متأخر امپراتوری عثمانی شدت یافت؛ دورانی که عصر اصلاحات درونی و افزایش دخالت اروپاییان به دنبال «تنظیمات» در ۱۸۳۹ بود. در این کتاب، نویسنده حیات اجتماعی اشیایی که از قاهره و دمشق به پاریس، لندن، و ورای آن منتقل می‌شد را بررسی می‌کند. او همچنین گسترۀ عاملان و نیروهایِ درگیر در تجارت عناصر معماری و صنایع دستی تاریخی را آشکار کرده و اثرات آن بر استفادۀ خلاقانه و احیای طراحی در فضاهای داخلیِ خصوصیِ مصر، اروپا، و آمریکا را می‌گیرد. با توجه ویژه به روابط محلی و جهانی میان میراث ملموس خاورمیانه، این کتاب...
گلستان هنر| شمارهٔ چهارمِ دورهٔ جدید| شمارهٔ پیاپی ۲۰
فرهنگستان هنر بیستمین شماره فصلنامهٔ گلستان هنر را منتشر کرد. به گزارش روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، چهارمین شماره از دور جدید فصلنامهٔ گلستان هنر، که بیستمین شمارهٔ پیاپی این نشریه در حوزهٔ تاریخ هنر و معماری ایران‌زمین محسوب میشود، ویژهٔ تابستان 1399، به سردبیری مهدی مکی‌نژاد منتشر شد. گلستان هنر فصلنامه‌ای است پژوهشی در زمینهٔ تاریخ هنر و مطالعات تاریخی هنر و معماری حوزهٔ تمدنی ایران بزرگ که در هر فصل منتشر میشود و دارای اعتبار علمی‌ـ‌پژوهشی از نظر فرهنگستان‌های چهارگانه جمهوری اسلامی ایران است. – فهرست مقالات این شماره: ▫️ بازخوانی انتقادی آثار تاریخ‌نگاران و پژوهشگران معاصر خوشنویسی در ایران|...
ارزش‌گذاری معماری: میراث و اقتصاد فرهنگ| اشلی پین، سوزان هولدن، جان مکارتر
معماری همواره در جایی بین ارزش‌های اقتصادی و فرهنگی بنا شده است. علی‌رغم ارزش‌های ذاتی که به هنرهای بصری و نمایشی، ادبیات و موسیقی، نسبت داده میشود ارزش‌های معماری اغلب به واسطه‌ٔ نیروهای خارجی، قیمت املاک، بازارهای املاک و مستغلات و مشکلات اقتصادی بومی و جهانی، در خطر قرار می‌گیرند یا به آنها وابسته میشود. تلاقی‌های ارزش‌های اقتصادی و فرهنگی در میراث معماری در جاهایی با مناقشاتِ علنی‌تر و پرشور‌تر مشهود است. ارزش‌گذاری معماری به استدلال‌هایی موافق یا مخالف با ارزش‌های فرهنگی معماری و میراث نمی‌پردازد بلکه به سایت‌ها و زمان‌های مختلفی می‌پردازد که این ارزش‌ها اعطا و مبادله شده...
مردم‌نامه شمارۀ ۱۲- ۱۵| بهار تا زمستان ۱۳۹۹
مردم‌نامه مجله‌ای است درباره مردم و برای مردم و فراخوانی است به یک نهضت علمی در حوزه تاریخ‌نگاری و علوم‌انسانی. مردم‌نامه دو آماج را دنبال می‌کند: یکی نوشتن درباره مردم و دیگری نوشتن برای مردم؛ نخستین «مردم‌نامه» و دومین «مردمی‌نامه» عنوان گرفته است. مردم‌نامه همان تاریخ مردم (People's History) است و مردمی‌نامه یعنی تاریخ‌نویسی به زبان مردم و برای مردم، نه تنها برای نخبگان و متخصصان. در شمارۀ جدید این نشریه بخش «تاریخ هنر و معماری مردم» شامل ۴ مقاله است: - شهر جا مانده است (نگاهی به رشت)| زهره توحیدی - تاریخ معماری مردمی| سمانه محسنی - حسینیۀ ارشاد...
نظریه‌های اصلی نقد معماری در مغرب زمین: سیر تاریخی از سدۀ نوزدهم تا امروز| مطهره دانایی‌فر، زهره تفضلی
با اینکه در بحران کنونی نقد معماری پرداختن به مبانی و تئوری نقد معماری بیش از پیش ضرورت دارد، به مباحث نظری و تاریخی نقد معماری کمتر توجه شده است و مبانی نظری نقد معماری در غفلت و افول به سر می‌برد. در تاریخ ظهور نقد معماری آراء، نظر، و نظریه‌های گوناگونی دربارۀ نقد معماری مطرح شده که با تحولات آنها جریان نقد معماری پرورده شده است. در این مقاله هدفْ پیگیری و تدقیق این جریان نظری و یافتن سیر تاریخی نظریه‌های اصلی در حوزۀ نقد معماری است. این سیر تاریخی را، که به روش تاریخ مفهومی و بررسی اسنادی محقق شده است، می‌توان در پنج دورة زمانی تقطیع کرد: اواخر سدۀ نوزدهم تا نیمۀ سدۀ بیستم که در این دوره پرسش از نقد مطبوعاتی و نقد آن آغاز شد و به‌موازات تحولات معماری در جنبش مدرن نگرش‌ها به نقد معماری نیز تغییر کرد؛ دهۀ ۱۹۶۰ که از یک سو، نظریۀ نقد هنجاری و اختصاصی نقد معماری مبتنی بر نظریۀ جنبش مدرن مطرح شد و از سوی دیگر، مبانی نقد معماری از مطالعات زبان‌شناختی و مطالعات طراحی اثر پذیرفت؛ دهۀ ۱۹۷۰ که تحلیلهای مارکسیستی پرسش‌ها و دیدگاه‌هایی تازه دربارۀ نقد پیش آمد؛ دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ که نقد ارزیابانه رد...
فرار از مدرسه: بررسی آثار و احوال محمدکریم پیرنیا از منظر تاریخ‌پژوهشی معماری ایران| با مقدمۀ مهرداد قیومی بیدهندی
محمدمهدی عبداله‌زاده
در طی سالیان، مدح بی‌حساب پیرنیا یا بهره‌گیری ابزاری از او از یک سو، و نقد نامنصفانۀ او از سوی دیگر، چهرۀ او و اندیشه‌اش را معوج و پنهان و غبارآلود کرده است. برای اینکه این چهره آشکار شود، باید با پیرنیا همدل شد؛ باید موقعیت او را درک کرد؛ درد او را فهمید؛ و راه او و ادب راه پیمودن او را کشف کرد. در این صورت است که نقد و سنجش او و پیش‌تر رفتن از او ممکن خواهد شد. این کتاب حاضر در زمرۀ نخستین تلاش‌ها برای فهم و نقد پیرنیا به چنین شیوه‌ای است. متن کتاب...
روش‌های تحقیق ثانویه دربارۀ محیط مصنوع| امانوئل مانو، یولیوش آکوتیا (و.)
استفاده از داده‌های ثانویه برای تحقیق مزایایی دارد، به‌خصوص زمانی که منابع محدودی برای تحقیق با روش‌های اولیه در دسترس باشد. محققان و دانشجویان در مقاطع کارشناسی و بالاتر، و نیز مدرسان دانشگاهی آنان، بیش از پیش متوجه فرصت‌های گسترده‌ای شده‌اند که به‌کارگیری روش‌های پژوهش ثانویه دربارۀ محیط مصنوع در اختیارشان می‌گذارد. این کتاب درسی راهنمایی نظام‌مند دربارۀ چگونگی به‌کارگیری روش‌های تحقیق ثانویه دربارۀ محیط مصنوع در اختیار مخاطبانش می‌گذارد، از جمله روش‌شناسی‌های متنوعی که بنیان آنها را تشکیل می‌دهد. کتاب راهنمایی است دربارۀ روند، مزایا و پیشینۀ به‌کارگیری پژوهش‌های ثانویه؛ نیز دربارۀ چگونگی گردآوری داده‌های ثانویه، ملزومات اخلاقی و...
اخلاقِ معماری| مارک کینگوِل
ملزومات اخلاقیِ بخصوصی که معماران مفروض می‌گیرند چه هستند؟ از آنجا که کار آنها خلق وضعیتِ مادی بنیادینی است که همۀ فعالیت‌های انسانی را ممکن می‌کند، معماران و همکارانشان در ساختن بناها از قدرت تأثیرگذاری‌ای شگرف بر چگونگی زیست، کار، بازی، عبادت و تفکر ما بهره می‌برند. به همراه این تأثیرگذاری مسئولیت‌های سنگین و گاه نیازموده‌ای پدید می‌آید. نویسنده در این کتاب با عنایت به فهمی گسترده از اخلاق به مجموعه‌ای از مسائل اخلاقی می‌پردازد که معماران با آنها مواجه می‌شوند. در پسِ وظایف کاملا حرفهای ــ شفافیت، صلاحیت فنّی، دادوستد عادلانه ــ مسائل عمیق‌تری وجود دارد که به حوزههای...
بازخوانی نقشۀ تاریخی نهر انتقال آب کرج| ذاتالله نیکزاد
پس از اینکه تهران برای پایتختی برگزیده شد، با افزایش جمعیت، تأمین آب یکی از اقدامات ضروری بود. علاوه بر کشیدن قنواتی که به آب شرب ساکنان اختصاص داشت، راه‌های دیگری مانند انتقال آب از کوهپایه‌های البرز می‌توانست کمبود آب شرب شهر را تأمین کند. نقشه‌هایی که مبنای این تحقیق قرار گرفته، سندی است که دلالت بر همین اقدام مهندسی دارد؛ یعنی انتقال آب با کشیدن نهر از رودخانۀ کرج به شهر تهران. نقشه‌ها که در کاخ گلستان و وزارت خارجه نگهداری میشود، رنگی است و بر روی آن اطلاعاتی دربارۀ نحوۀ احداث نهر درج شده است، اما بدون ذکر عنوان، تاریخ، نام نقشه‌نگار و موضع دقیق است. پرسش پژوهش این است که در بازخوانی نقشه‌ها چه نکات تاریخی و مهندسی قابل عرضه وجود دارد و دیگر اینکه اسناد مذکور به چه مناسبتی تهیه شده و کدام رویداد معماری و شهری تاریخی را بیان می‌دارد؟ روش این پژوهش توصیفی‌تاریخی است؛ ازاین‌روی که تأکید بر یک سند تاریخی است و اقدامی در گذشته (روزگار قاجاریه) را روایت می‌کند. علاوه بر این، سندپژوهی محسوب میشود؛ زیرا بازخوانی سندی تصویری اساس کار پژوهش قرار گرفته است. هدف از پژوهش، بازخوانی و نمایاندن نقشۀ یادشده به‌عنوان سند تاریخ مهندسی و روشن کردن گوشه‌ای از...
اسلام و میراث در اروپا: امکانات گذشته، اکنون، و آینده| کاتارینا پوزان، شارون مک‌دانلد، میریام شاتاناور
در این کتاب، مطالعه‌ای انتقادی در باب جایگاه اسلام در میراث اروپا عرضه شده است. با تمرکز بر اسلام، میراث، و اروپا، در این کتاب، هدف پرداختن به همۀ این اصطلاحات و نور افکندن بر رابطۀ میان آن در سیاق‌های گوناگون شهری، ملی، و فراملی است. در این کتاب، با گرد هم آوردنِ دانشورانی از طیف وسیعی از رشته‌ها، ساختن میراث و اسلام در بستر رویدادهای کنونی در اروپا بررسی شده و همچنین پیشرفت‌های گذشته و امکانات آینده تحلیل میشود. با عرضۀ آثار بر مبنای نوع پژوهش قوم‌نگارانه، تاریخی، و سندمحور، در فصول کتاب پرسش‌هایی از تنوع، تغییرپذیری، استعمار زدایی،...
سهم نگرش و کنش نخبگان سیاسی در برپایی آرامگاه فردوسی| معین کارگری، محمد حسن خادم‌زاده، توران طولابی
بیان مساله: بازآرایی فرهنگی و بازتعریف هویت ملی بر پایۀ خوانشی باستان‌گرا از فرهنگ و تمدن ایرانی از جلوه‌های بارز نگرشی بود که از میانۀ دورۀ قاجاریه هویدا شد. نگرشی که ازجمله رهاوردهای آن، پاسداشت آن دسته از مشاهیر فرهنگیِ گذشته بود که در حفظ هویت ایرانی نقش داشتند. در چارچوب این نگرش بود که فردوسی جایگاه بی‌بدیلی یافت. برگزاری هزارة فردوسی و برپایی آرامگاه او در دورۀ پهلوی، اقدامی در جهت بزرگداشت جایگاه وی بود. دراین‌میان، سهم نخبگان سیاسی دورة پهلوی، و نگرش و کنش آنان در پیوند با آرامگاه فردوسی، جلب‌توجه می‌کند. سوال تحقیق: پژوهش حاضر بر محور این پرسش‌هاست که نگرش و کنش نخبگان سیاسی نسبت به پاسداشت فردوسی چه بود؟ و آنان چه سهمی در روند طراحی و ساخت آرامگاه او داشتند. اهداف تحقیق: هدف این پژوهش شناخت نوع دیدگاه و کنش نخبگان سیاسی در پاسداشت فردوسی، و شرح چگونگی بروز این نقش در روند طراحی و برپایی آرامگاه اوست. روش تحقیق: پژوهش حاضر پژوهشی تاریخی از نوع توصیفی‌تحلیلی است. جنبۀ تحلیلی آن، تبیین سهم نگرش برخی اندیشه‌وران و نخبگان سیاسی در بزرگداشت چهره‌های سرشناس فرهنگی و به ثمر نشستن این نگرش در قالب برگزاری کنگره و احداث آرامگاه فردوسی، و وجه توصیفی آن شرح گام‌هایی...
هنر و فرهنگ مادی در جهان بیزانسی و اسلامی| ویراستاران: اوانتیا بابولا، لسلی چسوب
این کتاب، که به اریکا کروشکنک داد تقدیم میشود، به جوامع مسلمان و مسیحی شرق مدیترانه از سده‌های میانی تا دوره‌ی معاصر نگاهی تازه می‌اندازد. نویسندگان مقالات این کتاب به بررسی این پرسش پرداخته‌اند که مردمانی با ادیان مختلف چطور خودشان را با تغییرات سویه‌های سیاسی سازگار کرده‌اند و نشان می‌دهند که حامیان هنر، مصرف، و تجربیات با روایت‌های پدیدآمده عجین شده است. در این مقالات، به شواهد مادی و مکتوب برای بررسی نقاشی، معماری و فعالیت‌های خلاقانه در بیزانس، دورهٔ جنگ‌های صلیبی، امپراتوری عثمانی و خاورمیانهٔ مدرن توجه شده و بنا بر این اهمیت گذشته را در فهم حال...
نقد معماری: جستارهایی دربارۀ تئوری، خودبنیادی و اقتصاد سیاسی| داگلاس اسپنسر
کتاب نظریه‌پردازی تازه و رادیکالی در زمینۀ رابطۀ میان سرمایه و معماری به دست می‌دهد. نویسنده موضع نظرورزانه‌ای را توضیح می‌دهد که از طریق آن معماری: به خدمت نئولیبرالیسم درآمدن را مشروع می‌کند؛ ایجاد جایگاه‌هایی برای مصرف‌کنندگانی راضی و سازگار را می‌آزماید؛ و از تصویر کارآفرینانۀ خود سرپیچی می‌کند. همچنین در این کتاب به گفتمان خودبنیادی معماری پرداخته میشود و با پرسش از ظرفیت آن برای تعامل مؤثر با شرایط و ضوابط سرمایه‌داری امروز، چرخش‌های فراسیاسی نظریۀ معماری معاصر بررسی و تحلیل میشود، ضمن اینکه میراث و محدودیت‌های نظریۀ انتقادی را در نظر می‌گیرند. Critique of Architecture Essays on Theory,...
بغداد و اصفهان: گفت‌وگوی دو شهر در عصر علم، ۷۵۰- ۱۷۵۰| الهه خیراندیش
بغداد و اصفهان، دو شهری که به نام مراکز بزرگ علم‌آموزی مشهور بودند، در دل «عصر علم» اسلامی قرار داشتند. صدای فرهنگی متمایز آنها الهام‌بخش گفت‌وگویی یگانه شد که در بغداد و اصفهان بیانی تازه یافت: گفت‌وگویی میان دو شهر در عصر علم، داستان اینکه چطور در سرزمین‌های اسلامی دانش منتقل می‌شد و دگرگونی می‌یافت و بعد در تمام جهان انتشار می‌یافت. الهه خیراندیش با ترسیم تاریخ اصفهان و بغاد از سال ۷۵۰ تا ۱۷۵۰، صدای منجمان، ریاضی‌دانان، دانشمندان، عرفا، قضات، و دولتمردان درباری و نیز مترجمان و دانشوران عرب و فارس را به تصویر می‌کشد. با شرح داستان برآمدن...
مطالعاتی در معماری ایرانی| برنارد اوکین
این کتاب مصور غنی- با تصاویر بسیاری که تا کنون به صورت رنگی منتشر نشده بود- شامل ۲۵ مقاله از برنارد اوکین در باب گسترهای از موضوعات مرتبط با معماری ایرانی در معنای کلی آن است. تحلیلهای او گسترهای از تاریخ‌نگاشت و کاشی‌کاری تا تکوین گنبد‌های مساجد ایرانی را دربرمی‌گیرد. اوکین بناهای حکومت‌های مهم سده‌های میانی- سلجوقیان، ایلخانیان و تیموریان- و همچنین یادمان‌های مغفولِ جغتاییان، مظفریان، آل‌کرت و جلایریان و یادمان‌های ازبکان در افغانستان را بررسی می‌کند. Studies in Persian Architecture Bernard O'Kane Edinburgh University Press, 2021 – فهرست مطالب کتاب: 1. Architecture in the Interregnum: The Mozaffarid, Jalayerid and...
معرفت ضمنی و گونه‌های آن در معماری بر اساس اندیشۀ هری کالینز| امید شمس، مهرداد قیومی‌بیدهندی
از میانۀ سدۀ بیستم که مایکل پولن‌یی مفهوم «معرفت ضمنی» را مطرح کرد، این مفهوم به‌تدریج به حوزههای گوناگون علم وارد شد و با چندین رویکرد تبیین شد؛ اما در حوزۀ معماری همچنان معرفت ضمنی را بیشتر با تکیه بر اندیشۀ پولن‌یی و همچون معرفتی مرموز که مبنای عمل طراحی است تبیین می‌کنند. هدف تحقیق حاضر پیش نهادنِ یکی از اندیشه‌هایی مطرح‌شده دربارۀ معرفت ضمنی، کاربست آن در معماری و سنجیدن امکانات و محدودیت‌های آن برای تبیین معرفت ضمنی معماری است. اندیشۀ یادشده مدل هری کالینز، جامعه‌شناس علم، دربارۀ معرفت و اقسام ضمنی و صراحی آن است. مقالۀ حاضر این هدف را از طریق فهم اندیشۀ کالینز، آن‌گونه که در آخرین آثار مکتوب او دربارۀ معرفت ضمنی نمود یافته است، دنبال می‌کند. بر مبنای کاربست این اندیشه در معماری، معرفت صراحی معماری معرفتی است که از طریق واسطه‌های مادی به معمار انتقال‌دادنی است. معرفت ضمنی معماری نیز معرفتی است که بنا به سرشت آن از طریق واسطه‌های مادی انتقال‌دادنی نیست و از طریق هم‌نشینی معمار با دارندگان این معرفت یا از طریق تجربۀ عملی معماری به معمار منتقل شود. معرفت‌های تنانی و جمعی گونه‌هایی از معرفت ضمنی معماری‌اند؛ اما معماری بر معرفت‌های ضمنی دیگری نیز مبتنی است که در طبقه‌بندی...
نقشۀ معمار حسین‌علی تسلط از باغ فین کاشان؛ مطالعه و تبیین ماهیت و اهمیت یک سند تصویری| حمیدرضا جیحانی، نغمه اسدی چیمه
نقشهای که «حسین‌علی معمار، تسلط کاشانی» در سال ۱۳۱۳ خورشیدی از باغ فین تهیه کرد یکی از نخستین مستندنگاری‌ها دربارۀ این باغ است. تفسیر این سند علاوه‌بر تبیین جایگاه آن را در میان منابع مربوط به باغ فین، وضعیت باغ را در دورۀ پهلوی و پیش‌از تعمیرات اخیر روشن می‌سازد. داده‌های این تحقیق از بررسی منابع مکتوب، اسناد و نامه‌ها و دقت در نقشۀ مدنظر گردآوری شده است. نقشۀ حسین‌علی تسلط از باغ فین نقشۀ آسیب‌نگارانه است که به‌سفارش ادارۀ مالیۀ کاشان برای برآورد مخارج تعمیرات باغ ترسیم شده‌است. این نقشه تأثیری فراگیر در شکل‌گیری سیمای متأخر باغ در سدۀ اخیر داشته‌است. – حمیدرضا جیحانی و نغمه اسدی چیمه. «نقشۀ معمار حسین‌علی تسلط از باغ فین کاشان؛ مطالعه و تبیین ماهیت و اهمیت یک سند تصویری» در گنجینۀ اسناد، دورۀ ۳۰، شمارۀ ۴ (۱۲۰)، زمستان ۱۳۹۹، ص ۱۷۰- ۱۹۶. – دریافت متن کامل مقاله: http://ganjineh.nlai.ir/article_2612.html
هند و ایران در دورانی طولانی| آلکا پاتل، تورج دریایی (و.)
این کتاب حاصل همایشی است که در دانشگاه کالیفرنیا در ارواین برگزار شده و در آن روابط میان ایران و هند از دوران باستان تا عصر مدرن بررسی شده بود. مقالات آن شامل جنبه‌های تاریخی و باستان‌شناختی و هنری و تأثیرات این دو تمدن بر هم است. India and Iran in the Long Durée Editors: Alka Patel and Touraj Daryaee Brill, 2021 – فهرست مطالب کتاب: Preliminary Material| Alka Patel and Touraj Daryaee - India and Iran in the Longue Durée| Alka Patel and Touraj Daryaee - Achaemenids and Mauryans: Emergence of Coins and Plastic Arts in India| Osmund Bopearachchi...
گذشتۀ همیشه در تغییر: چرا هر تاریخی بازنگرانه است| جیمز ام. بنر جونیور
تاریخ هیچ‌گاه ساکن، قطعی، صرفاً واقعیت‌محور و فراتر از تفسیرِ دوباره نیست و نبوده است. بر مبنای مراجعی از توسیدید گرفته تا ریشه‌های انقلاب فرانسه و جنگ داخلی آمریکا و ورای آن، جیمز ام. بنر به دنبال آن است که بجوید مورخان چه می‌کنند و چرا؟ بنر نشان می‌دهد که چرا بعید است که دانش تاریخی بدون تغییر باقی بماند، چرا تاریخ، به منزلۀ شاخه‌ای از دانش، همواره جستجویی است برای یافتن معنا و محل مناقشه، و چرا تاریخ برای آگاهی افراد نسبت به جایگاهشان در جهان و برای هر حس هویت و سرنوشتِ هر گروه ملتی اینقدر ضروری است....
فواید راحة الصدور راوندی در تاریخ‌نگاری هنر ایران| ولی‌الله کاووسی
ابوبکر محمد بن علی بن سلیمان راوندی، ملقّب به نجم الدّین، مورّخ و ادیب و خوشنویس اواخر سدۀ ششم و اوایل سدۀ هفتم، در خاندانی از فضلای راوند، از آبادی‌های قیم کاشان زاده و پرورده شد. او در حمایت سلطان طغرل سوم، آخرین فرمانروای سلجوقی، علم و هنر آموخت و در نیمه‌های عمر کتاب راحة الصدور و آیة السرور را در تاریخ آل سلجوق نوشت که مهمترین منبع تاریخی اواخر روزگار قدرت این سلسله است. جدا از فواید تاریخی، اخبار و کتاب راحةالصدور در باب حیات فرهنگی و اجتماعی مردم در عهد سلجوقیان ایران و روم، این کتاب را از معتبرترین منابع شناخت فرهنگ و هنر ایران در روزگار پیش از حملۀ مغولان به ایران کرده است. همچنین نخستین روایت بازمانده در شرح قواعد خطوط ایرانی را هم راوندی در اوایل سدۀ هفتم نوشت. گویا راوندی رساله‌ای مستقل در باب خوشنویسی تألیف کرده بود که اکنون از میان رفته، اما نویسنده فصلی از آن را در کتاب راحةالصدور گنجانده است. ظاهراً راوندی در تلاش برای منطبق کردن مباحث نظری تناسبات هندسی با اقلام ایرانی بود که در آن وقت همچنان در جریان تکوین و ترقی بودند. نوشتۀ راوندی اطلاعاتی دربارۀ حمایت‌های درباری از کاتبان و جایگان خوشنویسی در آن روزگار...
معماری دیجیتال فراتر از رایانه‌ها: پاره‌هایی از تاریخ فرهنگیِ طراحی رایانشی| روبرتو بوتازی
در این کتاب، تاریخ عمیق معماری دیجیتال بررسی میشود و مفاهیم طراحی تا دوران رنسانس پیگیری شده و پیوند این مفاهیم با جدیدترین نرم‌افزارهای کاربردیِ طراحان عرضه میشود. در این کتاب، گزارشی انتقادی از چگونگی ظهور ابزارها و فنون طراحی دیجیتال مطرح شده و طراحان را قادر می‌سازد تا درکشان را از ابزارهای دیجیتالی که هر روز به کار می‌گیرند عمیق‌تر کنند. چه مفاهیم زیبایی‌شناختی، فضایی، و فلسفی با ابزارهای دیجیتالی که معماران به کار می‌برند همراه است؟ تاریخ آن چیست؟ و این ابزارها سبب پدید آمدن چه نوع فنون و طرح‌هایی است؟ در این کتاب، پاسخ‌ها به چنین سوالاتی...
در باب تصور کنونی از تاریخ اجتماعی هنر| رابرت اسلیفکین و انتونی ای. گرودین (و.)
در کتاب حاضر، بازنگری‌های عمده دربارۀ چگونگی تحلیل آثار هنری به دست مورخان و نقش عوامل تاریخیِ مؤثر در شکل‌بخشی به تفسیرشان عرضه شده است؛ عواملی مؤثر هم در زمان خلق آثار و هم زمانی که مورخ به اشیاء موجود می‌پردازد. با آوردن آثار برخی از دانشوران برجستۀ این رشته، این مجلد مشتمل بر مجموعه‌ای از جستارهاست که در آن مزایا، محدودیت‌ها، و دشواری‌های خاصِ نظر افکندن به آثار هنری، عمدتاً با دیدگاهی تاریخی، بررسی شده است. متونِ گزیده، به همراه مقدمه‌ای به قلم ویراستاران نشانگر مجوعه‌ای از رویکردهای ممکن روشی است که در آن نقش کلیدیِ تاریخ در خلق،...
سکونت در محله: روایتی از شکل‌گیری محلۀ دولت تهران در دورۀ ناصری| با مقدمۀ دکتر زهرا اهری
سمیرا فتحی
این کتاب پژوهشی در باب تاریخ معماری و شهرسازی تهران در زمان ناصرالدین شاه قاجار است. در اواخر سدۀ سیزدهم هجری، گسترش تهران و شکل‌گیری محله‌های مسکونی جدید در دارالخلافۀ ناصری فرصتی تازه به بانیان معماری و عاملان شهرسازی داد تا نیازها و خواست‌های نوظهور جامعۀ در حال دگرگونی ایران را در کالبد و نوع زندگی تازه در محله‌های جدید شهر محقق کنند. محلۀ دولت یکی از مهمترین بخش‌های شهر جدید بود که عناصر ضروری زندگی مدرن را در خود جای داد و با نوع معماری و بافت شهری متفاوت پاسخی به نیازهای جامعه بود. در مقام نخستین پژوهش متمرکز...
اوراق سنگین (۱۰): کتیبه‌های فارسی قصر آق‌سرای در شهر سبز ازبکستان| عمادالدین شیخ‌الحکمایی
کَش قدیم یا شهر سبز امروز در ۸۰ کیلومتری جنوب سمرقند واقع است. این شهر مورد توجه بسیار تیمور لنگ و یکی از دو پایتخت او بود. تیمور برای نشان دادن اقتدارش در این شهر، که زادگاه او نیز بود، قصر عظیمی برای خود ساخت. از این بنای معظم که به آق‌سرای مشهور است، اکنون تنها بخشی از تاق ورودی و بخش‌هایی از دو ایوان باقی است که خود نشانی از عظمت بنای اصلی تواند بود. ده سال پیش یک دانشجوی دکتری تاریخ هنر که دربارۀ کتیبه‌های مقابر فرارود رساله می‌نوشت، تصویر چند کتیبۀ این بنا را به منظور قرائت یا تکمیل خوانش و درج در کتاب در دست انتشار دربارۀ کتیبه‌های ازبکستان برای نگارنده فرستاد. متن کامل این کتیبه‌ها و به ویژه عبارات فارسی آن که تا کنون به صورت کامل منتشر نشده، فهرست‌وار در این مقاله آمده است. – عمادالدین شیخ‌الحمایی. اوراق سنگین (۱۰): ۱۹. کتیبه‌های فارسی قصر آق‌سرای در شهر سبز ازبکستان» در مجلهٔ فرهنگی و هنری بخارا، شمارۀ ۱۴۲، فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۰، ص ۵۶۶- ۵۷۲.
نوشتنِ معماری: رویکردهای داستانی-انتقادی| هلن فریشو، نائومی استد (و.)
معماران و داستان‌نویسان غایتی یکسان دارند: اینکه جهان‌هایی تازه را از خیال تحقق بخشند. هر طرح معماری، پیش از آنکه به ساختی واقعی بدل شود، نوعی داستان است؛ به نحوی مشابه، هر داستانِ مکتوبی متکی به ساختنِ سیاقی است که در آن داستان رخ می‌دهد. نویسندگان در این مجموعه جستار، می‌جویند که چه میشود وقتی داستان، نوشتنِ تجربی و انتقادی با هم ترکیب و در پروژه‌ها و مسائل معماری به کار بسته شود. کتاب با سبک داستانی-انتقادی آغاز میشود؛ سبک نوشتنِ تجربی و غالباً فمینیستی که آمیخته‌ای از صورت‌ها و ژانرهای جستار، نقد، و داستان است و به حوزۀ معماری...
کتاب‌شناسی توصیفی فلسفه هنر از آغاز تا پایان ۱۳۹۰| تقی اکبرزاده
اثر حاضر با عنوان کتاب‌شناسی توصیفی فلسفۀ هنر اولین کتاب‌شناسی مستقل دربارۀ فلسفۀ هنر به زبان فارسی است که به معرفی ۵۴۹ عنوان کتاب در این زمینه می‌پردازد و می‌تواند ابزاری کارآمد در خدمت استادان، پژوهشگران و دانشجویان باشد. در حال حاضر در عموم بانک‌های اطلاعاتی داخلی کتاب، تنها به اطلاعات نشر‌شناختی کتاب‌ها بسنده شده است و بخش‌بندی محتوای متنی در بیشتر بانک‌های مذکور وجود ندارد. در این کتاب‌شناسی با روش طبقه‌بندی موضوعی، و ارزیابی دقیق محتوای کتاب‌ها، که وجه تمایز این کتاب‌شناسی است، مداخل به دو بخش تقسیم شده است: بخش اول دربردارندۀ ۳۹۷ عنوان در زمینهٔ کلیات فلسفۀ...
ایران در حرکت: حرکت، فضا و راه‌آهن داخلی ایران| میکیا کویاگی
راه‌آهن داخلی ایران، که در سال ۱۹۳۸ تمام شد، تهران را به دو دو دریای اصلیِ ایران متصل کرد: دریای خزر در شمال ایران و خلیج فارس در جنوب. نخستین راه‌آهن ملی ایران منجر به ایجاد یا تحول انواع گوناگون حرکت-داوطلبانه یا اجباری، آگاهانه یا ناخودآگاه، در سطوح مختلف، و در مسیرهای گوناگون و همچنین میان دیپلمات‌های ایرانی، ایل‌نشینان، کارگران مهاجر، اهالی فن، کارگران راه‌آهن، گردشگران و عشایر و مقامان عالی‌رتبۀ اروپایی- شد. در کتاب حاضر، داستان‌های تا کنون گفته‌نشدۀ این افراد در زمانی که در حال تجربۀ انواع جدیدی از حرکت بودند بازگو میشود. نویسنده با استناد به روزنامه‌ها،...
میراث جعلی: چرا یادمان‌ها را بازمی‌سازیم| جان دارلینگتون
چه میشود وقتی که گذشته-یا به طور خاص، بخشی از میراث فرهنگی- جعل میشود؟ از پنجاه نسخۀ بدلِ برج ایفل در سر تا سر جهان تا بازسازی‌های شهرهای باستانیِ صدام حسین، نمونههای میراث تقلبی بسیار گسترده است. برخی [از این نمونه‌‌ها] را به‌راحتی میشود به عنوان تقلب‌هایی فاحش بازشناخت و از رده خارج کرد (مرد پیلتدان) در حالی که موارد دیگر شبیه به کپی‌برداریِ صادقانه یا تحلیل احترام‌آمیزند (پارتنون در نشویل، تنسی). در این کتاب گیرا، کپی‌برداری‌ها از بناهای تاریخی، محوطه‌های باستان‌شناسی جعلی، و مصنوعات تقلبیِ دیگر بررسی و از آن برای بحث در باب اصول اخلاقی و پیامدهای بازسازی...
شمارۀ اول نشریۀ «فرهنگ‌های مادی جهان مسلمانان| Journal of Material Cultures in the Muslim World/ Volume 1/Issue 1-2/2021
هدف از انتشار این مجله، راه‌اندازی مرجعی تازه برای باستان‌شناسان، مورخانِ (هنر)، انسان‌شناسان، نمایشگاه‌گردانان، دانشوران و دانشجویان باستان‌شناسی، تاریخِ (هنر)، معماری، انسان‌شناسی و مردم‌شناسی در حوزۀ جهان اسلام است؛ بنا بر این تعریفی بسیط‌تر از فرهنگ مادی در نظر است که فقط شامل آثار هنری یا سازه‌های معماری و بناهای یادمانی نمی‌شود، بلکه صنایع دستی نیز ذیل آن قرار می‌گیرد. هدف مجله اطلاع‌رسانی به سایر رشته‌ها و تاریخ‌نگاران نیز هست، از این رو مثلا گزارش‌های کاوش‌های باستان‌شناسی نیز در آن منتشر خواهد شد. همچنین، در این مجله به آن بخش از سرزمین‌های اسلامیِ خارج از حوزۀ خاورمیانه و شمال افریقا نیز که یا تاکنون مورد توجه نبوده‌اند و یا به تازگی مورد توجه و تمرکز قرار گرفته‌اند نیز خواهند پرداخت، از جمله: منطقۀ جنوب صحرای بزرگ افریقا (اصطلاحاً افریقای سیاه)، اقیانوس هند، آسیای میانه، هند، جنوب شرقی آسیا و اروپا. مجله به زبان‌های انگلیسی، فرانسه، آلمانی و اسپانیایی مقاله می‌پذیرد، نیز گزارش‌های کوتاه به زبان‌های عربی، فارسی و ترکی‌ای که همراهش چکیده‌ای انگلیسی باشد. دسترس به مقالاات این مجله رایگان است. – فهرست مطالب این شماره: ▫️Introduction|Stéphane Pradines ▫️Aporia in Umayyad Art or the Degree Zero of the Visual Forms’ Meaning in Early Islam|Valerie Gonzalez ▫️Ṭabūn,...
مطالعاتِ تاریخ مجموعه‌داری و بازارهای هنری
مجموعه کتاب‌های «مطالعاتِ تاریخ مجموعه‌داری و بازارهای هنری» مجموعه‌مقالاتی داوری‌شده از انتشارات بریل است که در آن به مطالعات دست اول در باب سازوکار‌های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی‌ای پرداخته‌اند که زیربنای گردش آثار هنری است. در دو دههٔ گذشته، علاقه به ایجاد و نمایش و انحلال مجموعه های هنری به شدت افزایش یافته است و بازارهای هنری، مسیرهای تجاری و شبکه‌های فروش به بستری غنی برای تحقیقات بین‌رشته‌ای بدل شده. مطالعه در این باب اطلاعات زیادی دربارهٔ شخصیت‌های متظاهری به دست می‌دهد که در نزدشان مالکیتِ هنر یک سبک زندگی است؛ شناخت «زندگی اجتماعی چیزی‌ها»، یعنی منشأ آثار هنری،...
معمار: معماری به روایت فرهاد احمدی| شمارۀ ۱۲۵ | بهمن و اسفند ۱۳۹۹
معمار معماری به روایت فرهاد احمدی| شمارۀ ۱۲۵ | بهمن و اسفند ۱۳۹۹ – فهرست مطالب این شماره: - خود زندگی‌نامه و برخی اندیشهها - معرفی ۳۵ طرح در فاصلۀ سالهای ۱۳۵۱ – ۱۳۹۸، به قلم فرهاد احمدی - خط زمانی پروژهش‌های فرهاد احمدی/ کامبيز مشتاق‌گوهری - به ياد پدرم/ دانا احمدی - معماری نور و آب/ نير طهوری - فرهاد احمدی: حضور تأثيرگذار يک تفکر در معماری و زيستگاه/ علی کيافر - درباره فرهاد احمدی/ سيدمحمد بهشتی - فرهاد احمدی از منظر سه معمار - نقدی بر کارهای فرهاد احمدی/ حسين شيخ‌زين‌الدين
نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت سال یازدهم| شمارۀ ۱۵۶|پاییز ۹۹| ویژه‌نامۀ پدیدارشناسی آلمانی: هایدگر
شمارۀ ۱۵۶ نشریۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «پدیدارشناسی آلمانی: هایدگر» به دبیری منیره پنج‌تنی منتشر شد. در سخنِ دبیر ویژه‌نامه با عنوان «پدیدار شناسی به مثابۀ امکان اندیشیدن» با اشاراتی به وجوه بنیادین دازاین نزد هایدگر که به منزلۀ ورود به مقالات دفتر است، از دلایل شکل‌گیری مجموعۀ پدیدارشناسی در نشریۀ «اطلاعات حکمت و معرفت» گفته شده است. همچنین در ادامۀ این نوشتار نکاتی دربارۀ فلسفۀ پدیدارشناسانۀ هایدگر و در نهایت دربارۀ مقالات این دفتر و دلیل قرار گرفتن‌شان در این مجموعه و ارتباط‌شان با دفترهای پیشین دربارۀ پدیدارشناسی آمده است. دفتر پدیدارشناسی آلمانی علاوه بر سخن دبیر، مشتمل بر چهار بخش است. بخش اول: - طریق ورود من به پدیدارشناسی| مارتین هایدگر، ترجمه عبدالله امینی - تاملی بر مبانی هوسرلی پدیدار شناسی هایدگر| شمس الملوک مصطفوی - در جستجوی حیث التفاتی همراه با هایدگر| تیلور کالسکو، ترجمه ناصر مومنی - روش تحقیق پدیدارشناسانه از منظر هایدگر چگونه روشی است؟| زهرا شکرانی - شرحی انتقادی در باب شرح هایدگر از کانت در مسائل اساسی پدیدارشناسی|مهدی صاحبکار - تحلیل پدیدار شناختی مارتین هایدگر از مکان : تحلیلهای انضمامی پدیدار شناختی|دن زهاوی، ترجمۀ ریحانه حیدری - نیشیدا زیر چتر پدیدارشناسی هایدگر |محمد اصغری بخش دوم: اندیشه و نظر -...
نظارۀ ایران از باکو: مطالعات ایرانی در آذربایجان دوران شوروی و پس از آن| زاور قاسمف
هویت ملی آذربایجان در دوران پس از تسلط ایران و روسیه بر شرق قفقاز و در پایان سدۀ نوزدهم پدیدار شد و طی دوران اولیۀ تسلط شوروی قوام یافت. بعد از ناکامی‌های دوران کوتاه استقلال طی سالهای ۱۹۱۸- ۱۹۲۰، آذربایجان بخشی از شوروی شد. از این زمان به بعد قدرت شوروی، از طریق تهییج جنبش‌های جدایی‌طلب، آذربایجان را به ابزاری برای نفوذ سیاسی و ایدئولوژیک در ایران بدل کرد. ایران‌شناسیِ آذربایجانی در چارچوب شرق‌شناسی شوروری شکل گرفت و در خدمت ملت‌سازی آذربایجان درآمد. ایرانیان تبعیدی کمونیست که در آذربایجان پناهگاهی یافته بودند نیز به مؤسسات پژوهشی این کشور پیوستند و نخستین کتاب‌های آموزشی دانشگاهی و مدرسی فارسی را نوشتند و نیز در ترجمۀ شعر کهن فارسی به زبان آذربایجانی همکاری کردند. همچنین ایران‌شناسان آذربایجانی دورۀ شوروی را در چارچوب مأموریت‌های شوروی در قامت مترجم روانۀ ایران و آذربایجان کردند. بعد از استقلال مجدد آذربایجان در سال ۱۹۹۱، زیرساخت‌های ایران‌شناسی این کشور را در چندین گروه در آکادمی ملی علوم و برنامۀ مطالعات ایرانی در دانشگاه دولتی باکو ادغام کردند. اگرچه تعداد کلاس‌های آموزش زبان فارسی در مدارس طی سه‌دهۀ گذشته کاهش یافته است، نسل تازه‌ای از ایران‌شناسان پساشوروی ــ کسانی که در ایران درس خوانده‌اند ــ پدیدار شده‌اند. ایران‌شناسان آذربایجانی...
مسکن طبقۀ متوسط مدرن در تهران: بازسازیِ یک کهن‌الگو؛ دوره‌های شهرنشینی| رعنا حبیبی
در کتاب حاضر، رعنا حبیبی تحلیلی گیرا از تاریخ شهر مدرن تهران در طول دورۀ جنگ سرد، ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۹ عرضه می‌کند. این کتاب، علاوه بر بحث در باب نهادگراییِ مدرنیته در شکل مسکن طبقۀ متوسط در تهران، نشان می‌دهد که چگونه کهن‌الگوهای بومی به ساختنِ محلات جدید راه یافتند. موضوعاتی چون مسیر مدرنیسم ایده‌آل به سوی مدرنیسم مردم‌پسند، معرفیِ سلیقۀ مدرن به جامعۀ سنتی از طریق معماران، همگام با پیگیریِ مسیر نمودهای فراملی در پروژه‌های محلی، همه موضوعاتی است که نویسنده به کمک تحلیلهای گیرای تصویری و تفسیرهای جذاب نظری از پنج محلۀ مدرن تهران به نحوی جامع تفصیل...
پردیس‌های ایرانی در مخاطره: برنامه‌ریزی و مدیریت منظر در دوران معاصر ایران| فرزین فردانش، فرناز عارفیان (و.)
دکتر فرزین فردانش، مدرس فقید دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، با همکاری فرناز عارفیان و جمعی دیگر از پژوهشگران کتابی در دست انتشار داشت که متأسفانه درگذشت نابهنگامش در پنجاه‌وشش‌سالگی او را از دیدن ثمرۀ کارش بازداشت. در ادامه، معرفی کوتاه ناشر بر این کتاب را می‌خوانیم. کتاب به زودی منتشر خواهد شد و به‌صورت مفصّل‌تری آن را در آسمانه معرفی خواهیم کرد. این کتاب مجموعه جستارهایی نافع در باب بررسی تلاش‌های تازه برای پاسخ به مشکلات برنامه‌ریزی، مدیریت و حفاظت منظر در ایران، مأوای باغ ایرانی، در دوران معاصر است. فصول گوناگون کتاب با تکیه بر مطالعات تازه به مباحث ذیل اختصاص دارد: - حوزۀ دانش و مبانی نظری، شامل مروری بر پژوهش‌های در جریان در این حوزه؛ - باغ‌های ایرانی به‌جا مانده از سدۀ ششم پیش از میلاد تا سدۀ نوزدهم میلادی که بر طراحی باغ در حوزۀ جغرافیایی وسیعی از هند تا اسپانیا تأثیر گذاشته است؛ - مدیریت و حفاظت منظر فرهنگی، منظر شهری تاریخی، منظر راه‌ها و منظر طبیعی در مواجهه با تغییرات اقلیمی و معیشتی‌ای که تعادل پویا ولی شکننده و کارکردهای ضروریِ این ویژگیهای متمایز این قبیل محیط‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ - منظرهای تاریخی سرزمینی‌ای (historic teritorial landscapes) که...
سیبیل موهولی نادی: معماری، مدرنیسم، و ناخشنودی‌ها از آن| هیلده هینن
سیبیل موهولی نادی، صدایی مهم در فرهنگ معماریِ میانۀ قرن، به نحوی بی‌مانند با مدرنیستم و مدرنیته درگیر بود. او به عنوان یکی از معدود منتقدانِ معماریِ زن در آن زمان آغاز صدایی بود که تردیدهایی دربارۀ مسیر معماران مدرن مطرح می‌کرد و استادانی مثل میس و لوکوربوزیه و گروپیوس را افسانه‌زدایی می‌کرد و رویکرد قهرمانانه و مردسالارانۀ آنها را زیر سوال می‌برد. با وجود این، نوشته‌ها و آثار او کم مطالعه شده و از آثار مرجعِ مطالعۀ مدرنیسم حذف شده است. در این کتاب، اهمیت زندگی و آثار موهولی نادی تحلیل و جوانب متناقض رابطۀ میان مدرنیسم و فمینیسم...
شهرها و اسلام‌گرایی‌ها: در باب سیاست و تولیدِ محیط مصنوع| بولنت بتومن (و.)
در این کتاب، از طریق تحلیل رابطۀ میان اسلام‌گرایی و محیط مصنوع، بر وجهی خاص از پیوند میان سیاست و اسلام نور افکنده شده است. رابطۀ میان اسلام و سیاست همواره بحث‌برانگیز بوده؛ هر چند هرگز به اندازۀ زمان نوشتنِ کتاب محل بحث نبوده است. در این مجموعۀ جدید، هدفْ بررسیِ تعامل‌های میان اسلام‌گرایی و محیط مصنوع از طریق موضوعاتی از قبیل موارد زیر است: - معاوضه‌های فضایی میان ملت و اسلام در تعریفِ هویت ملی؛ - فضاهای روزمره و پدیدآییِ قلمروهای اسلامی - نقش اسلام در ایجاد (یا بازسازی) ایدئولوژی حکومتی از طریق معماری و طراحی...
تحقیقات مسئله‌مدار در معماری| زهرا اهری، هادی ندیمی، صحرا عابری‌زاهد، فاطمه توانایی‌مروی، پریسا رحیم‌زاده، مریم حیدرخانی، شیوا فلاح نجم‌آبادی
مسئله موقعیتی در جهان واقعی است که ما در آن مطلوبی داریم، اما شیوۀ دستیابی به آن برایمان روشن نیست. در معماری، مانند حوزههای دیگر دانش، هدف برخی از تحقیقات حل مسائل واقعی جهان معماری است. هدف از این مطالعه بیان تعریفی از تحقیق مسئله‌مدار در معماری، اجزا، فرایند و انواع آن است. این تحقیق در چارچوب راهبرد طبقه‌بندی به‌منظور روشن کردن خصوصیات این نوع از تحقیقات معماری انجام و برای اجرای آن، ۲۹ رسالۀ دکتری معماری انتخاب شد که در دانشگاه‌های برتر جهان دفاع شده بود و حل مسئله‌ای در حوزۀ معماری را دنبال می‌کرد. در این پژوهش چکیدۀ این رساله‌ها بررسی و تحلیل شد. این بررسی نشان می‌دهد که آن دسته از تحقیقاتی را که فرایند اجرای آنها به راه‌حلی برای مسائل جهان واقعی معماری منتهی میشود، می‌توان تحقیقات مسئله‌مدار نامید. در این نوع تحقیقات از چارچوب‌های علمی‌ای استفاده میشود که برای حل مسائل جهان واقعی در حوزههای دیگر دانش بسط یافته است و با دو نوع مسائل سروکار دارد: مسائلی با حدود روشن و مسائلی که حدود روشنی ندارند. مسائلی که حدود روشنی ندارند، اغلب در حوزههای میان رشتۀ معماری با رشته‌های علوم اجتماعی مطرح میشود. این نوع از تحقیقات رویکردی مختلط را دنبال می‌کند و با...
مسجد جامع در شهر: آستانگی، مناسک، سیاست| ای. هلال اوغورلو و سوزان ییلمن (و.)
در این مجموعه مقالات، رابطۀ پویای میان مسجد جامع و شهر اسلامی بررسی میشود. در کتاب، به موضوعات مرسوم از دریچه‌هایی تازه پرداخته شده و هر نمونۀ بررسی شده در سیاق فضایی، شهری، و اجتماعی-فرهنگی خود قرار گرفته است. اگرچه این دو درونمایۀ مشهور-همان مفاهیمی که زمانی معرف این حوزه بوده‌اند- به دست مورخانِ معماری اسلامی و شهرسازی به نحوی گسترده مطالعه شده، در مجموعۀ حاضر، به طور ویژه دربارۀ ابهام فضایی و کارکردی یا آستانگی میان این فضاها بحث میشود. به جای اشاره به مسجد جامع، به منزلۀ نشانۀ اصلیِ شهر اسلامی، در این مجموعه، شواهدی عرضه میشود حاکی...
نشریهٔ سنت شفاهی| Oral Tradition/Volume 34/ Issue 1/2020
Oral Tradition Volume 34, comprises four essays that demonstrate, in the diversity of their topics and approaches, the broad reach of the study of orality and oral tradition. This volume brings together traditions from three continents—as well as, perhaps unexpectedly, the work of one of the twentieth century’s most famous novelists. These essays appear at the conclusion of a difficult year. Throughout this period of global crisis, scholars have been, for the most part, in the very fortunate position of being able to continue their scholarly work, even if many have had to contend with closed libraries, quarantine restrictions, and other challenges. New technologies—above all platforms for video conferencing—have made it possible for them to collaborate with colleagues, engage with students, and enjoy the support of friends and family even as they endure physical isolation. The mediated socialization that characterizes our current moment stands in contrast with the direct, embodied interactions normally presupposed by oral tradition. The essays presented here, and in previous volumes of Oral Tradition, thus stand as a reminder of what we miss for the time being, and what we can look forward to regaining. ▫️Editor’s column ▫️Back in the Foundation: Chauvinistic Scholarship and the Building...
شهر نمایش: معماری چطور دوبی را ساخت| تاد ریس
خط آسمان سرسام‌آور و معماری متظاهرانه دوبی را مشهور کرد. کتاب همین خط آسمان و معماری را ردگیری می‌کند و به طرحی قرن بیستمی برای بقای دوبی میرسد. در سال ۱۹۵۹ متخصصان توافق داشتند که اگر بنا باشد دوبی را به چیزی بیش از یک بندر بی‌قانون تبدیل شود، برنامه و طرحی لازم است. به‌طور خاص، طرحی شهری را توصیه کردند که دوبی را دربرابر بی‌نظمی و گمنامی تقویت کند. حاکم وقت دوبی با معمار بریتانیایی، جان هریس دستِ همکاری فشردند تا هریس برای جلب توجه جهان به دوبی و بعد جلب سرمایه‌گذاری جهانی در دوبی طرحی راهبردی آماده کند....
شجریان: مخاطب خاص، شهرت عام| بابک خضرائی
شجریان مجری یک موسیقی کلاسیک بود که از ویژگیهای این موسیقی (در بیشتر فرهنگ‌ها) داشتن مخاطبان خاص است؛ پس چگونه او به این شهرت عام رسید که نامش تقریباً به گوش هر ایرانی و میلیون‌ها غیرایرانی رسیده است؟ چه شد که شجریان در آواز از دیگران متمایز شد؟ شاید اول به نظر برسد گسترۀ وسیع صدای اصطلاحاً شش‌دانگ اوست که او را متمایز کرده، اما این حسنی است که بسیاری از خوانندگان حتی ناشناخته هم دارند. وجه امتیاز او را در جایی دیگر باید جستجو کرد: نگاهی به کارنامۀ حدوداً پنجاه‌سالۀ آواز شجریان، از آگاهی و شناخت وسیع و عمیق او از گوشه‌ها و الحان، تسلط بی‌چون‌وچرایش در اجرای دقیق و البته هوش و ذوق او در ایجاد ارتباط میان آنها و اتصال دادنشان و طراحی آواز و انتخاب اشعار دارد. نیز ویژگی مهم خوانندگی شجریان، تنوع تحریرهای اوست؛ بسیاری از خواننده‌های پیش از او آوازشان را به یک-دو-سه گونه تحریر می‌آراستند و با همان‌ها هم بر مسند استادی می‌نشتند. شجریان نه‌تنها بر شناخت هزارتوها و اجرای دقیق انواع تحریر فائق آمد، که آن را با مفهوم و کارکرد موسیقایی‌اش، نه برای خود‌نمایی و جلوه‌فروشی به کار بست. اما چه شد که شجریان که موسیقی‌اش خاص بود، تقریبا بی‌مدد تلویزیون...
نشریۀ بین‌المللی معماری اسلامی| the International Journal of Islamic Architecture (IJIA)/Volume 10/Issue 1/2021
شمارۀ جدید نشریۀ بین‌المللی معماری اسلامی به مناسبت دهمین سال انتشار مجله مقالاتی دربارۀ جنبه‌های متنوع نظری و روشی در حوزۀ «معماری اسلامی» دارد. در این مقالات نویسندگان، جمعی از اعضای تحریریۀ اولیۀ مجله، تلاش کرده‌اند که تأملاتشان دربارۀ این حوزه و نیز نقش این مجله در مطالعات معماری اسلامی را بیان کنند. برآیند نظر این نویسندگان حاکی از ضرورت فراگیر شدن بیشتر و نیز تنوع بیشتر در حوزۀ مطالعات معماری اسلامی است. – فهرست مطالب این شماره: ▫️Facing Challenges Through Innovation: Redefining the Field of Islamic Architecture at IJIA ▫️Islamic Architecture in Print: Reflections on Ten Years of...
تاریخ کلیسا از دریچۀ ساختمان‌های آن| الن دویگ
کتاب حاضر خواننده را به ملاقات افرادی می‌برد که در زمان تحولات دینیِ بسیار مهم در همان فضاهایی می‌زیستند که داستان کلیسا در آن شکل گرفته است. بناها راجع به مردم‌اند؛ مردمی که که آن را می‌فهمیدند، طراحی می‌کردند، پولش را تهیه و از آن استفاده می‌کردند. داستان‌های این مردم در خودِ بافت بناها حک شده و با تحول این بافت در طول زمان، همگام با تغییر کاربرد و روابط و باورها، معماری به تاریخ مستمرِ امواجِ گذران انسان بدل میشود. این فرآیند در کلیساها اهمیتی ویژه می‌یابد؛ جایی که ترکیب فضا اعضای جماعت را، برای اجرای مراسم و آیین‌های...
برگزاری سخنرانی مجازی: «کارت پستالی از انقلاب: عکس و انقلاب مشروطهٔ ایران»
Dr Mira Schwerda studies the history of art in the broader Islamic world, especially the Persianate realm and the Ottoman Empire. Her book manuscript-in-progress focuses on the imagery of the Iranian Constitutional Revolution at the beginning of the twentieth century and presents a new history of the visual narratives of political violence brought about by the triad of the telegraph, printing press, and photography.
نژاد، بردگی و زندگی خانگی در تاریخنامههای اواخر قاجار| وندی دی‌سازا
این مقاله باورهای فرهنگی را در باب نژاد و بردگان افریقایی در تاریخنامههای اواخر قاجار تا پیش از قانون لغو بردگی در ۱۹۲۹ برمی‌رسد. برخلاف مطالعات پیشین، منابع متنی قاجاری آشکار می‌کند که باورهای فرهنگی طبقۀ نخبگان در پی‌ریزی وضع اجتماعی بردگی در ایران موثر بوده است. روایت‌ها و تصاویر در باب خواجگان و کنیزان افریقایی تملک خشن و استفاده از دیگری را طبیعی و پذیرفتنی جلوه می‌داد. به علاوه روایت‌ها در باب بردگی تصدیق می‌کند که چگونه چنین دیدگاهی از حیات جسمانی افریقایی ارزش اجتماعی خواجگان و کنیزان را در قلمرو خانگی تعیین می‌کرد. Wendy DeSouza. "Race, Slavery...
سلجوقیان و جانشینان آنها: هنر، فرهنگ و تاریخ| شیلا کنبی، دنیز بایزید، مارتینا روجادی (و.)
سلجوقیان و جانشینانشان ــ در اصل برخاسته از اصل قبایل صحرانشین ترک‌تبار ــ از سدۀ یازدهم تا چهاردهم حاکمان پرقدرت سرزمین‌های وسیعی از آسیای میانه تا شرق مدیترانه بودند، دورانی که از حیث فرهنگی بسیار پربار بود. این کتاب مطالعه و جمع‌بندی‌ای از وضع این سرزمین‌ها در این دوره است، دوره‌ای که تحت حکومت سلجوقیان، مهاجرت مردم و دادوستد و درهم‌آمخیتن سنت‌های متنوع ــ شامل ترکمان، ایرانی-عربی-اسلامی، بیزانسی، ارمنی، فرهنگ‌های مسیحی از جمله فرهنگ صلیبیان ــ به همراه حمایت از معماری، به پیشرفت علوم و فنون و شکوفایی فرهنگ سرزمین‌های تحت سلطۀ آنها انجامید. همچنین، در این کتاب بررسی میشود...
منظر و هرمنوتیک بصریِ مکان، ۱۵۰۰-۱۷۰۰| کارل اِی. ای. انکل و والتر ملیون (و.)
در این کتاب، روش‌های تصویرمحورِ تفسیری بررسی میشود که منظره‌پردازانِ تصویری و ادبی بین سالهای ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ به کار گرفتند. [نویسندگانِ] ۱۷ جستارِ این کتاب، می‌پرسند که چگونه منظر، به منزلۀ توصیفی از مکان در تصویر و یا متن، بیش از دعوت به مشاهدۀ دقیق، اغلب برای فراخواندن به تفسیر یا بهتر از آن، برای برای اعمالِ روش یا اصلی برای تفسیر به کار می‌رفت. Landscape and the Visual Hermeneutics of Place, 1500–1700 Editors: Karl A.E. Enenkel and Walter Melion Brill, 2020 – فهرست مطالب کتاب: Part 1. Introduction: The Hermeneutic and Exegetical Potential of Landscapes Part 2....
آوانگاردهای معماری شوروی: معماری و انقلاب استالین از بالا، ۱۹۳۸- ۱۹۲۸| دانیلو ادوویچکی-زلپ
خوانش‌های متعارف از تاریخ هنر و معماری شوروی آرمان‌گرایی مدرنیستی را به منزلۀ همۀ آنچه بود جلوه می‌دهد که در سال ۱۹۳۲ به سبب استبداد استالین ممنوع شد. کتاب آوانگاردهای معماری شوروی این نگاه را به چالش می‌کشد. این کتاب با بازتعریف بنیادین تاریخ‌نگاشت آن برهه نشان می‌دهد که روابط بین حزب و حرفهٔ معماری چگونه بسیار پیچیده‌تر و متناقض‌تر از آن چیزی بوده که قبلا تصور می‌شده است. نیز، بر خلاف روایت دانشوران قبلی کتاب نشان می‌دهد که معماری آوانگارد در زمانی که عمدتاً به تشکیلات محرمانه و زیرزمینی رانده شده بود چگونه توانست پابرجا بماند. به این منظور...
قاهره از ۱۹۰۰ به بعد: یک راهنمای معماری| محمد الشاهد
شهرِ هزارمناره، در عین حال شهرِ ساخت‌و سازهای مدرن التقاطی، احیاگری و رمانتیسیسم، اکسپرسیونسمِ بتنی، طراحی مدرن نیز است. با وجود اینکه مطالب زیادی دربارهٔ میراث معماری باستان، سده‌های میانی و مدرن متقدم قاهره منتشر شده، به معماری مدرن شهر آنچنان توجه نشده است. این کتاب اولین راهنمای جامع معماری دربارۀ ساخت و ساز‌هایی است که از اوایل سدهٔ بیستم پایتخت مصر را شکل داده و همچنان شکل می‌دهد. قاهره خزانه‌ای غنی از سبک‌های ساختمانی مدرنیستی است: از برج مجلل برای «انجو زادة» در غمره که توسط آنتون سلیم نحاس در سال ۱۹۳۷ طراحی شد تا نمونههای پرشمار شهر از...
بازخوانی بنای موسوم به شربت‌خانۀ افوشته براساس وقفنامۀ موقوفات سید واقف| نغمه اسدی‌چیمه، نیلوفر ملک، حمیدرضا جیحانی
روایات و داستانهایی که از سوی عوام برای برخی آثار معماری نقل میشود، می‌تواند منبعی برای شناخت یک اثر تلقی شود. ولی در مواردی این باورها و افسانهها چنان نزد پژوهشگران پذیرفته میشود که بدون تشکیک و به چالش کشیدن، آنها را به عنوان پیشفرض در پژوهش خود به کار می‌گیرند. نمونه‌ای از این باورها که به کتب و مقالات نیز راه یافته است، روایاتی است که مردم روستای «افوشته» دربارة بنایی در این روستا نقلکردهاند و بر اساس آن، بنا را «شربتخانه» می‌دانند. نام «شربتخانه» که به نظر میرسد برگرفته از روایتی دربارة «تاجالدین حسن حسینی» یا «سید واقف» باشد، چنان بر این بنا نشسته است که هرگز فرض معتبر نبودن آن به ذهن متبادر نمی‌شود. اما مرور تنها سند موجود از بناهای سید حسن واقف در افوشته، یعنی وقفنامة این بناها، نشان می‌دهد که این نام چندان مستند نیست؛ به عبارتی چنین نامی در وقفنامه وجود ندارد. در همین سند بنای دیگری به نام «چهارصفه و طنبی» معرفی و طی مطالعه‌ای دربارة سند و بناهای افوشته در سالهای اخیر، فرض یکی بودن بنای «چهارصفه» و «شربتخانه» بدون بررسی دقیق دلایل مطرح شده است. هدف اول این پژوهش آن است که روشن کند چنین فرضی چه اندازه صحیح و...
دست‌نامۀ آکسفورد در باب باستان‌شناسیِ اسلامی| بتانی واکر، تیموتی اینسال، کوریساند فنویک(و.)
مطالعۀ باستان‌شناختی جوامع اسلامی، که از حوزۀ تاریخ هنر و معماری اسلامی زاده شده، رشته‌ای نسبتاً جوان است. خاستگاه [این رشته] در دوره‌های متأخر استعماریِ سده‌های نوزدهم و بیستم است و گسترش سریع آن از دهۀ ۱۹۸۰ لزوم نوعی ارزیابی دوباره از جایگاه امروزیِ آن را توجیه می‌کند. در این دست‌نامه، برای نخستین بار پیمایشی از باستان‌شناسی اسلامی در مقیاسی جهانی عرضه شده و در آن، شرح گسترش رشته آمده و نقدهای بی‌طرفانه از وضع امروز این حوزه در سرزمین‌های اسلامی مرکزی، غرب اسلامی، افریقای زیرصحرایی، و آسیا فراهم شده است. مشارکت بین‌المللی در این مجموعه متضمن زمینه‌هایی همچون زمان...
کانون‌های توجه معماری در چهار تاریخ‌نامۀ معماری| امید شمس
تاریخنامههای معماری گوناگون‌اند. این گوناگونی تا اندازه‌ای از «دیدگاه» مورخ معماری سرچشمه می‌گیرد. مورخ معماری از ناکجا به معماری نظر نمی‌کند، بلکه همواره به‌ناگزیر از زاویه‌ای خاص به معماری می‌نگرد. اگرچه دیدگاه مورخ در مسئله‌ها، پرسش‌ها، میدان جستجوی شواهد و نیز تفسیر آنها اثر می‌گذارد، بیش و پیش از اینها جنبه یا لایه‌هایی از معماری را در چشم مورخ می‌آورد و هم‌زمان جنبه‌های دیگر را از چشم او می‌اندازد. موضوع مقالۀ حاضر بررسی جنبه‌ای از معماری است که تاریخ‌نامۀ معماری از دیدگاه خود بر آن نظر می‌کند. به این منظور در این مقاله چهار تاریخ‌نامۀ مشهور معماری مغرب‌زمین که از حیث دیدگاه تفاوت‌های آشکاری دارند، برگزیده شده است و پس از معرفی اجمالی تاریخ‌نامه و دیدگاه آن، با ترکیبی از راهبردهای توصیفی و تفسیری نحوۀ نظر کردن مورخ بر معماری کلیسای گوتیک و نیز یکی از نمونههای شاخص آن، کلیسای شارتْر فرانسه، شرح داده شده است. این تاریخ‌نامه‌ها و کانون‌های توجه آنها چنین‌اند: ۱) تاریخ معماری به روش تطبیقی معماری را چون چاره‌جویی هنرمندانه برای حل مشکلات ساختمانی می‌پندارد و کلیسای گوتیک را از حیث اینکه راه‌حل‌های مشکلات ساختمانی و سازهای چگونه «تطور» یافته است شرح می‌دهد. ۲) داستان معماری غرب که نظریه‌ای مارکسیستی دربارۀ تاریخ دارد، معماری را محصول...
نشانه‌های صوت: صدا، معماری و تخیل در هنر سده‌های میانه| بیسرا وی. پنچوا (و.)
در کتاب حاضر، تاریخ هنر و مطالعات صوت کنار هم قرار داده شده تا دیدگاه‌هایی تازه دربارۀ کلیساها و کلیساهای بزرگ سده‌های میانه عرضه شود که فضاهایی بودند که ادراک امور بصری اساساً با صوت شکل می‌گیرد. در فصول کتاب، بازۀ گستردۀ جغرافیایی و تاریخی گنجانده شده؛ از سدۀ پنجم تا پانزدهم و از ارمنستان و بیزانتیوم تا ونیز، رم، و سانتیاگو ده کومپوستلا. در مقالات کتاب بررسی‌هایی متنوع از جوّ ناملموس صوتیِ حاصل از موسیقی عبادی در این مکان‌ها عرضه شده و فنون دیجیتال برای بازسازی جو تاریخی محیط به کار رفته است. کتاب حاضر، که بر پایۀ یک...
زندگی خیابانی در رنسانس ایتالیا | فابریزیو نوولا
شهرهای دوران رنسانس در ایتالیا متضمن شبکه‌ای از نیروهاست که هم به منظر شهری شکل می‌داده و هم افراد ساکن در آن. در این پژوهش روشنگرانه، آن روابط پیچیده، از دریچۀ نظریۀ شهری معاصر، بررسی و آشکار شده و بینشی جدید از مراکز مختلف شهری در دوران گذار ایتالیا به مدرنیته عرضه شده است. در این کتاب، تمرکز بر آن است که چگونه طراحی و ساختنِ فضاهای عمومی در طول این دورۀ گذار به قصدِ اعمال میزان مشخصی از اقتدار بر شهروندان ایجاد شد [و در این جستجو] به تأثیر معماری و نقشۀ خیابان‌ها بر آداب اجتماعی روزانه رجوع میشود....
تفسیر آلبومی از دوران قاجار ایران| ساندرا اس. ویلیامز
در اواخر سده نوزدهم میلادی، غربیانی که به خاور میانه سفر می‌کردند و در آن می‌زیستند، اغلب عکس‌هایی از عکاس‌خانه‌ها و کارگاه‌ها برای کمک در یادآوری و به منزله شاهد تصویری داستان‌های سفرشان می‌خریدند. موسسه تحقیقاتی گتی اخیرا چنین مجموعه‌ای از عکس‌های آلبوم‌شده که سده نوزدهم ایران را ثبت می‌کند به دست آورده است، این تصاویر احتمالا توسط فردی اروپایی خریداری و در قالب آلبوم گرد آمده بوده؛ اما اکنون از هم گسسته است. این مقاله عکس‌ها را به دقت مطالعه و آنها را به صورت تاریخی سیاق‌مند می‌کند، تا منافع خریداران را بررسد و روایتی احتمالی از آلبوم را بازسازی کند. به علاوه مقاله اقدام‌های تجاری یکی از پرکارترین عکاسان ایران، آنتوان سوریوگین (۱۸۵۱- ۱۹۳۳) را بر میرسد، و چارچوبی تازه برای خوانش تصاویری که به کارگاه او نسبت داده شده پیش می‌نهد. Sandra S. Williams. Reading an “Album” from Qajar Iran. Getty Research Journal, Vol. 12, 2020, pp 29-48. – اطلاعات بیشتر دربارۀ مقاله: https://www.journals.uchicago.edu/doi/abs/10.1086/708314
موزه‌های وحشی: برنزهای بنین، خشونت استعماری و اعادۀ فرهنگی| دن هیکس
امروز وارد هر موزۀ اروپایی شوید، اشیای مسروقۀ امپراطوری را می‌بینید. این اشیاء پشت شیشه نشسته‌اند: موقرانه و با نورپردازی‌ای باسلیقه. قطعه‌کاغذهایی همراهشان نام، تاریخ، و مکان اصلشان را عرضه می‌کند. [در این کارت‌ها] اشاره نشده که همۀ این اشیاء دزدی‌اند. آثار اندکی هست که این تاریخِ یغماگرانه و چپاولیِ استعمار را به خوبیِ برنزهای بنین عیان کند؛ مجموعه‌ای از هزاران پلاک برنجی و عاج‌های حکاکی‌شده که نمایانگرِ تاریخ دربار سلطنتی «اوبا» از شهر بنین در نیجریه است. غارت آن در طول حملۀ نیروی دریایی بریتانیا در سال ۱۸۹۷ رخ داد و غنایم به ملکه ویکتوریا، موزۀ بریتانیا، و بی‌نهایت...
سفالینه‌های ایران: سفالگری اسلامی از مجموعهٔ ساریخانی| اولیور واتسون (و.)
در این کتاب، با ارائۀ طیفی وسیع از اشیاء برگرفته از یکی از مجموعههای برجستۀ هنر ایرانی، بیش از هزار سال [تاریخ] سفالگری اسلامیِ ایران گردآوری شده است. در کتاب سفالینه‌های ایران، با بیش از پانصد تصویر، مقاله‌های معتبر علمی و تفسیرهای هوشمندانه، مجموعه‌ای از گنجینه‌های کمتر دیده شدهٔ جهان پارسی گردآوری و تاریخی جمعی از سنت برجسته‌ٔ سفالگری عرضه شده است. در میان مدخل‌های جامع این کتاب، شمار زیادی از کتبیه‌های روی اشیاء ترجمه شده که فهم عمیق‌تر و دقیقتر از میراث فرهنگی‌ای که مولد این اشیاء بوده را برای خواننده ممکن می‌کند. همچنین این کتاب متضمن تحقیقات و...
تجدید دیدار دروازه‌های دگرگونی| دنیل ای. باربر
این مقاله به کند و کاو فرصت‌هایی می‌پردازد که برای حرفه تاریخ معماری در اثر همه‌گیری {کووید۱۹} و تشدید بلواهای نژادی پدید آمده است. بر آنیم که به همه‌گیری به منزله فرصتی، یا به تبعیت از روی* دروازه‌ای، به منزله واسطه بازنگری در عادات، اعمال و تعهدات بنگریم. کلیدواژه‌ها: تغییرات آب و هوایی، فنون فرهنگی، تاریخ و تئوری، تبعیض نژادی، دگرگونی * Arundhati Roy, “The Pandemic is a Portal,” Financial Times, April 3, 2020 Daniel A. Barber. “Doors and Portals, Revisited” in Architectural Theory Review. Published online: 08 Oct 2020. – اطلاعات بیشتر و مطالعۀ متن مقاله: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/13264826.2020.1822301
ترسیم کردن برای دیدن: تاریخ شناختی طراحی معماری| مارک آلن هیوئیت
ترسیم کردن برای دیدن اولین کتابی است که تاریخ طراحی معماری را با استفاده از آخرین تحقیقات در زمینهٔ علوم شناختی و شناخت بدن‌مند (embodied cognition) بررسی می‌کند. نویسنده با مقدمه‌ای دربارهٔ ادراک بصری، علوم شناختی، تفکر طراحی و شیوه‌های ایده‌پردازی‌ای که گروه‌های معماران در کار حرفهای به کار می‌گیرند، دورۀ ۱۲هزار سالهای را به دنبال اطلاعاتی مشخص دربارهٔ طرح‌های شناختی جستجو می‌کند که هوموساپینس‌ها برای ساخت ساختمان‌ها و زیستگاه‌هایشان به کار می‌گرفتند. طبق پیشینهٔ به دست آمده این شیوه‌های تفکر به سه پاره‌ٔ شناختی بزرگ تقسیم میشود: ساختن (crafting)، تجسّم کردن (depicting) و سرهم کردن / مونتاژ (assembling)، هر...
به تصویر کشیدن جهان فرهنگی اسلام: گزارش کتاب مسالک و ممالک اصطخری| نادیا دانیلنکو
در این کتاب، نویسنده پیامی را جستجو می‌کند که در پس اولین نقشه‌های به جای مانده از جهان فرهنگی اسلام وجود دارد. به لطف در امان ماندن کتاب مسالک و ممالک (سدهٔ دهم میلادی)، نقشهٔ جهان و بیست نقشهٔ منطقه‌ای ْمتن این کتاب به کتاب مرجع سرزمین‌های تحت سلطهٔ مسلمانان تبدیل شده است. اصطخری به جای شکل دادن به جهان فرهنگی اسلام بر اساس دغدغه‌های سیاسی و منطقه‌ایْ طرح بی‌زمانی را برگزید تا در کوتاه مدت آشفته نشود. با توجه به اینکه مسالک و ممالک هزارسال پیش تألیف شده و به ما رسیده به نظر میرسد که طرحی که اصطخری...
معمار به مثابهٔ ساحر| آلبرت سی اسمیت، کندرا شنک اسمیت
این کتاب رابطه‌ٔ بین شعبده و معماری را بررسی می‌کند. باوری وجود دارد که فهم گسترده‌تری از معنای شعبده دریچه‌هایی را به فرآیند طراحی معماری و معمار می‌گشاید. معماران تلاش می‌کنند که با ساختن بناهایشان بر عوامل طبیعی فائق آیند. در شرایطی مشابه، شعبده‌بازان آیین‌هایی را برپا می‌دارند که بر عوامل طبیعی فائق آیند. این کتاب بیان می‌کند که معماران می‌توانستند بسیاری ایده‌های برگرفته از شعبده را در فرآیند طراحی به کار برند. کتاب با بهره‌گیری از شواهد تاریخی و معاصر نشان می‌دهد که شعبده تأثیر زیادی بر حرفهٔ معماری داشته است. نویسنده توضیح می‌دهد که چطور شعبده در فهم...
حفاظتِ تفویضی از شهرهای اسلامی در عجایب‌نگاری‌های مسلمانان در سده‌های میانه: کارکرد و صورت طلسم‌های شهری| محمدمهدی طاهری، دنیا معصومی
بنا بر منابع دورۀ اسلامی، شهرنشینان بخشی از وظیفۀ حفاظت از خود و شهرشان را به دیگران تفویض می‌کنند و مراد از حفاظت تفویضی این است که عاملی به جز شخص یا شهر تحت حفظ، حافظ جان و مال مردم شود. در میان انواع راه‌های حفاظت تفویضی، از مقوله‌های کمتر کاویده‌شده استفاده از طلسم‌هایی است که در پندار مردم سده‌های میانه، کارکردهای متنوعی به آنها منسوب بوده است: حفظ شهر از گزند حیوانات و آفات؛ حفظ شهر از بلایای طبیعی و عوامل جوّی؛ حفظ معادن و منابع شهر از دستبرد اغیار؛ مدیریت انسانی در قالب افزایش همدلی بین مردم و جلوگیری از بعضی جرم‌ها؛ و حفظ ابنیۀ عمومی. این دسته از طلسم‌ها را که گسترهای در مقیاس یک شهر داشته‌اند، می‌توان «طلسم شهری» نام نهاد که در صورت‌های بسیار متعددی، اگرچه معمولاً با استفاده از سنگ، ساخته می‌شدند: مجسمه و تندیس‌های دوبعدی (تراشیده‌شده روی زمین یا دیوار) و سه‌بعدی؛ مناره؛ و خانه. – اطلاعات بیشتر و دریافت مقاله: https://jihs.ut.ac.ir/article_76219.html
تاریخ معماری گورکانی: بابر و همایون| آر ناث
این کتاب اولین جلد از مجموعهٔ چهارجلدی یاد بود آر ناث با عنوان تاریخ معماری گورکانی است. اثر حاضر به یادگان‌های بابر (۱۵۳۰ - ۱۵۲۶ میلادی) و همایون (۱۵۵۵، ۴۰-۱۵۳۰ میلادی) و بررسی سبکی آنها می‌پردازد؛ یادگان‌هایی که در ابتدای سلطنت اکبر (۱۵۷۰ - ۱۵۵۶ میلادی) به سبک پیشینیان ساخته شده بود. بنا بر این، این کتاب به نوعی مرور این سبک در دورهٔ شکل‌گیری آن است. پیشینۀ تاریخی مفصلی [عرضه شده] که در آن به رابطۀ بین مدپاتا و گوپادری و آگره پرداخته و منابع الهام این هنر شناسایی شده و پیوند آن با خاکی که این آثار سده‌های...
نقش اندیشه‌وران و نخبگان سیاسی در شکل‌گیری انجمن آثار ملی| معین کارگری، محمدحسن خادم‌زاده، توران طولابی
سپهر گفتمانی ایران از میانۀ دوره قاجاریه به‌تدریج به سویی رفت که ضرورت توجه به هویت ملی در کانون توجه قرار گرفت. به تعبیر دیگر، تکوین انگارۀ ناسیونالیسم در این دوره زمینه را برای توجه به میراث فرهنگی فراهم کرد. پس از انقلاب مشروطه (۱۲۸۵ش.) و با گشایش مجلس شورای ملی بود که سیاست‌گذاری و نهادسازی در این عرصه آغاز شد. در راستای همین نهادسازی بود که در واپسین سالهای دورۀ قاجاریه با گردهمایی شماری از نخبگان سیاسی انجمنی به نام انجمن آثار ملی بنیان نهاده شد. این انجمن اقدامات متنوعی را با هدف شناسایی و بزرگداشت میراث فرهنگی مانند برپایی جلسه‌های سخنرانی، شناسایی و مرمت بناهای تاریخی و برپایی بناهای یادمانی به انجام رساند. هدف پژوهش حاضر، بررسی زمینه‌های برآمدن انجمن آثار ملی است. این پژوهش بر محور این پرسش شکل گرفته است که چه طیف‌هایی و به چه ترتیبی در برآمدن انجمن آثار ملی نقش داشتند؟ پژوهش حاضر با روش پژوهش تاریخی و با تکیه بر واکاوی محتوای منابع دست اول انجام شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از تلاش سه طیف یعنی اندیشه‌وران، نخبگان سیاسی و شرق‌شناسان در طرح ضرورت، عینیت یافتن، و استمرار انجمن آثار ملی است. حاصل پژوهش بیانگر آن است که انگاره‌های اندیشه‌وران که بیشتر...
جهت‌گیری کعبه: مطالعه‌ای در بیت عتیق اسلام| سایمن اومارا
کعبه چیست و چرا برای جهان اسلامی مهم است؟ چرا زائران پیرامون آن می‌گردند و به آن وارد نمی‌شوند؟ آیا خالی است؟ و چرا بنایی خالی و پوشانیده شده با ابریشم مشکی است؟ در این کتاب، مقدس‌ترین مکان اسلام، کعبه، با توجه به شش عامل فضایی غالب بررسی میشود: به مثابهٔ قبله؛ به مثابهٔ محور و زهدان جهان اسلامی؛ به مثابهٔ اصلی معمارانه در بستر جهان؛ به مثابهٔ مقصد محترم زائران و جایگاه پیوند معنوی برای اهل رمز و صوفیان؛ و به مثابهٔ مسکنی که تصور میشود نیروی روح بخش را به طور موقت در خود نگاه داشته است؛ یا...
معماری سنگی پیشاتاریخی و آغازتاریخی: قیاس‌های سیاق اجتماعی و فنی مرتبط با ساختمان‌های آنها- شرح مذاکرات همایش شمارهٔ ۱۸ بنیان بین‌المللی دانش پیشاتاریخی| فلورین کاسئو و لوس لاپورته
این کتاب مجموعهٔ مقالاتی است که در پی نشستِ شمارۀ ۱۸ همایش بنیان بین‌المللی دانش پیشاتاریخی عرضه میشود. همایش یاد شده با تمرکز بر دوران نئولتیک اروپا برگزار شد. در حالی که بیشتر ارائه‌دهندگان به سیر زمانی این دوره پرداخته و به سواحل اقیانوس اطلس و مدیترانه توجه کرده بودند، قیاس‌های جغرافیایی و تاریخی نیز در کارشان گنجانده شده بود. هدف این کتاب شکستن محدودیت‌هایی مرتبط با حوزههای مطالعاتی است تا بتواند ایده‌هایی پذیرفته شده را معلق کند. روش‌های جدیدی که طی ده سال گذشته ابداع شده‌اند احتمالات جدیدی را با توجه به مطالعهٔ بعضی یادمان‌ها مطرح و شرح این...
یک شهر اسلامی زنده: فاس و حفاظت آن| تیتوس بورکهارت
شهر مراکشی فاس، که در سدهٔ نهم میلادی احداث شده، یکی از گرانبها‌ترین جواهرات تمدن اسلامی است. تیتوس بورکهارت بیش از چهل سال تلاش کرد تا جنبه‌های معمارانه و هنرمندانه میراث فاس، به طور خاص، و مراکش، به طور عام، را ثبت و نگهداری کند. این سخنرانی‌های تازه ترجمه شده، که از زمان اقامت بورکهارت در فاس به دست آمده، در جستجوی آن است که روشن کند چطور شهر تاریخی می‌تواند بدون تغییر فرم ارگانیک خود به یک موزه-شهرِمرده حفظ شود و چگونه می‌تواند ارزش‌هایی را که با آن زاده شده را با شرایط جدید سازگار کند و رشد دهد....
دغدغه هویت در معماری معاصر ایران، ۴۰ سال تجربه: نظر و عمل در آثار فرهاد احمدی| نیر طهوری
مبحث هویت فرهنگی به عنوان یکی از مؤلفه‌های استقلال، توانمندی، استواری و میزان سهم هر کشوری در صورت‌بخشی به فرهنگ جهانی مطرح میشود. از این‌رو، مطالعة اینکه اساساً چنین هویتی تا چه میزان وجود دارد و چگونه می‌تواند در معماری به منصة ظهور برسد، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در مقالة حاضر ضمن پرداختن به مباحث کلی در زمینة هویت، ورود مدرنیته و معماری مدرن به ایران و نحوة مواجهة ایرانیان با شرایط اندیشگی و هنری جدید مورد تأمل قرار می‌گیرد. نکتة قابل توجه اینست که غالب بناهای مدرن در ابتدای ورود مدرنیسم به ایران توسط معماران ارمنی طراحی و ساخته شده است. چالش دغدغة هویت در آثار معماری دورة اوّل و دوم پهلوی به شیوه‌های مختلف در آثار معماری این دوران هویداست. پس از انقلاب اسلامی، این دغدغه با تاکید بر اسلامی بودن معماری تشدید میشود. مداقه بر دیدگاه‌ها و تجربة عملی فرهاد احمدی، از معماران مطرح چهار دهه اخیر کشور، که طرح هویت در آنها آشکار است، قابل توجه است. هدف یافتن پاسخی برای این سؤال است که کدام یک از وجوه معماری ایران جزو عناصر پایدار و هویتی آن هستند و هویت مورد نظر حاصل کدام مؤلفه‌های فرهنگی نظیر ملیت، دین، زبان، تاریخ، جغرافیا، بستر زمانی و...
مطالعهٔ تطبیقی پدیدارشناسی معماری در نظریات یوهانی پالاسما و استیون هال| محمدامین شریفیان، نیر طهوری، ایرج اعتصام، حسین ذبیحی
پدیدارشناسی ازمهم‌ترین نحله‌های فلسفی قرن بیستم، در دهه‌های پایانی این قرن به‌عنوان رویکردی مؤثر بر شناخت بهتر در نظریه‌پردازی معماری به کار گرفته شد. مطالعهٔ حاضر با پرسش از مفاهیم کلیدی به بررسی دیدگاه‌های یوهانی پالاسما و استیون هال می‌پردازد، با این هدف که در تبیین روشن‌تر شیوه پدیدارشناسی معماری، وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه‌های آنها را هم نشان دهد. نتایج مطالعه آشکار می‌کند که با تأثیرپذیری از موریس مرلوپونتی، ادراک چندحسی و بدن‌مند معماری مفهوم کلیدی مشترک میان نظریات این دو معمار است. نقد بینایی‌محوری، تمرکز بر لامسه و بساوایی، خاطره و تخیل، سکوت و آهستگی در نظریات پالاسما، هم‌راستا با مفاهیم نور، رنگ، پارالاکس و دیرند زمان در نظریات هال است. از سوی دیگر، اگرچه فرم از درون‌مایه‌های نظریات استیون هال است، یوهانی پالاسما با طرح مفهوم اتمسفر، بر عدم اولویت فرم در معماری تأکید می‌کند. پژوهش حاضر، به شیوهٔ کیفی به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. – اطلاعات بیشتر و دریافت مقاله: http://kimiahonar.ir/article-1-1737-fa.html
معماری همزیستی: ساختن کثرت‌گرایی| عذرا آقشامیجه
در این زمان که اختلافات فزاینده‌ای وجود دارد، معماری همزیستی در صدد ترویج کثرت‌گرایی از دریچهٔ معماری معاصری است که مسلمانان در اروپا از آن مطلع و ساکن هستند. در این کتاب سؤال میشود که چگونه معماری می‌تواند جامعه‌ای آزاد‌اندیش و فراگیر را شکل دهد. پرسش اصلی این کتاب در تلاقی هنر، معماری و حفاظت فرهنگی، و همراه با سه پروژهٔ معماری مشهور در سطح بین‌المللی که در چهار دهه گذشته جایزهٔ معماری آقاخان را دریافت کرده‌اند طرح میشود: مسجد سفید در ویسوکو، بوسنی هرزگوین (برندهٔ ۱۹۸۳)؛ گورستان اسلامی التاچ در فورآرلبرگ، اتریش (برندهٔ ۲۰۱۳)؛ و سوپرکلاین در کپنهاگ، دانمارد...
شمارهٔ ۳۷ نشریهٔ مقرنس| Muqarnas/ Volume 37/ Issue 1/ 2020
شمارۀ ۳۷ مقرنس پژوهش‌های تازه‌ای در زمینۀ فرهنگ مادی اسلامی عرضه می‌کند که از موزاییک‌های دورۀ عباسیان تا بازار هنر در اوایل قرن بیستم را شامل میشود. یکی از مقالات این شماره، نوشتۀ چارلز ملویل، معرفی تاریخ‌نامه‌ای با عنوان افضل‌التواریخ است که بر برنامۀ معماری شاه‌عباس اول پرتویی تازه می‌افکند، بخصوص در زمینۀ حمایت او از مقبرۀ شیخ صفی‌الدین در اردبیل. دو مقالۀ این شماره به نگاره‌های نسخه‌های خطی به‌جا مانده از دورۀ عثمانیان اختصاص دارد. یکی از مقالات تحولاتی را پی‌می‌گیرد که در بازنمایی فضای شهری استانبول در اواخر سدۀ شانزدهم پدید آمد. مقالۀ دیگر دربارۀ چیزهای مجللی مانند...
مجلۀ انجمن مورخان معماری| JSAH/ Volume 79 / Number 3 / September 2020
– فهرست مطالب این شماره: ▪️Articles ▫️Reconstructing the Sacred Experience at the Sanctuary of Hekate at Lagina| Amanda Herring ▫️One and Many: Parish Church Planning in Late Medieval England| Zachary Stewart ▫️Thought Patterns in the Space of an Eighteenth-Century French Curiosity Cabinet| Lauren R. Cannady ▫️Houston Is Almost All Right: Postmodernism on the Texas Gulf Coast| Kathryn E. O'Rourke ▪️Books ▫️Architecture, Islam, and Identity in West Africa: Lessons from Larabanga, by Michelle Apotsos| Reviewed by Ashley Miller ▫️The Architecture of Banking in Renaissance Italy: Constructing the Spaces of Money, by Lauren Jacobi| Reviewed by Sergio Tognetti ▫️Dessiner pour bâtir:...
سطر مستور: تاریخ و سبک‌شناسی کوفی شرقی| مهدی صحرا گرد
مطالعه و پژوهش در اوضاع و تاریخ قلم‌های کوفی در سده‌های نسخت جهان اسلم به طور عام و قلم‌های کوفی ایرانی به طور خاص، به دلیل فقدان آثار و منابع، با دشواری‌های بسیاری همراه است. با این حال، سرگذشت خط عربی و قلم کوفی و طبقه‌بندی شیوه‌های کتابت قرآن، سال‌ها موضوع بحث محافل علمی شرق‌شناسان و محققانی همچون آدلر، فلوگل، آمری، ویلن، لینگز، بلر، دروش، راکسبرا، جورج، شیمل و طبّاع بوده است. در ایران نیز تلاش‌هایی پراکنده برای تبیین و تحلیل دوره‌بندی خطوط اسلامی از سوی محققانی نظیر فضائلی و بیانی و مایل‌هروی صورت گرفته است که اطلاعات ارزشمندی در...
فناوری‌های معماریانه و ریشه‌های فلسفه یونانی| رابرت هان
در این جستار که در باب فناوری‌های معماریانه باستان است، من دیدگاه بسیار مرسوم ریشه‌های متعالی فلسفه را زیر سوال می‌برم، این دیدگاه که فلسفه زمانی پدید آمد که ذهن به درون روی آورد و از دنیایی که توسط بدن و حواس دریافت میشود کناره گرفت. با تمرکز بر یکی از نخستین دوره های تاریخ تفکر غربی – ظهور تفکر فلسفی یونانی در معماری کیهانی آناکسیماندروس میلتوسی۱ -استدلال می‌کنم که شاخصه تفکر انتزاعی، نظری و خردگرای فلسفه در واقع ریشه در فعالیت‌های عملی دارد و توسط آنها ظاهر میشود و نه در رد آنها. روح کندوکاو خردگرایانه از عوامل متعددی ناشی شد اما نقش معماری یادمانی و فن آوری های ساخت‌وساز در آن بسیار دست کم گرفته شده است. معماران در روند پی بردن به چگونگی ساخت در مقیاسی عظیم که یونانیان شرقی هرگز نیازموده بودند، نظم طبیعت را در thaumata (عجایب دیدنی‌شان)2 کشف و برملا کردند، همان تجربه‌ای که ارسطو مدعیست فلسفه با آن آغاز شد. معماری و فناوری‌های ساخت‌وساز باستان برای دهه‌ها, با بنای معبد, پیش روی یونانیان به نمایش گذاشته شده بود. پیش روی آناکسیماندروس و جامعه‌اش، دیدگاه نوینی در باب طبیعت طرح شد که، در کمال شگفتی، بشر می‌توانست طبیعت را بفهمد و بر آن فرمان...
نامها و نقشها: روایتی از شکل‌گیری مجموعه‌ی تیموری افوشته| نغمه اسدی‌چیمه، حمیدرضا جیحانی
ساخت‌وساز در هر دوره‌ای از تاریخ، مرهون حضور افرادی بوده است که نیت احداث بنا را در سر پرورانده و بانی شکل‌گیری آن شده‌اند؛ کسانی که منابع مالی را برای ساخت‌وساز تأمین کرده‌اند و گروه‌هایی که در کار اجرا وظایفی گوناگون بر عهده داشته‌اند. بسیاری از آثار معماری هم‌اکنون پابرجای‌اند ولی از اشخاصی که در پیدایش آنها نقشی ایفا کرده‌اند بهندرت خبری دقیق وجود دارد؛ به‌ویژه در آثاری که طبقات فرودست جامعه آنها را شکل داده‌اند، این نبودِ اطلاعات بیشتر به چشم می‌‌خورد. مجموعه بناهای روستای افوشته از دسته آثاری است که در سده‌ی نهم، به دور از مرکز حکومت تیموریان شکل گرفته است. منابع دست اول محدودی که از این مجموعه در دست است، ازجمله کتیبه‌ی سردر دارالسیاده و یک وقفنامه، پیگیری اشخاص اثرگذار در فرایند احداث بنا را میسر می‌کند. اطلاعاتی که این منابع در اختیار می‌گذارند اطلاعاتی کامل نیست، ولی در این پژوهش تلاش شده است تا با کمک منابع دیگر و استفاده از ابزار تفسیر و همچنین به‌کارگیری روش تفسیری تاریخی، اسامی اشخاص و نقش آنها در احداث مجموعه روشن شود. حاصل این پژوهش نشان می‌دهد که سه فرد در شکل‌گیری مجموعه بناهای روستای افوشته نقش داشته‌اند؛ سید حسن حسینی به عنوان بانی، علاءالدوله نوه‌ی شاهرخ...
معماری ادیان بزرگ جهان: جستاری در باب مضامین، تفاوت‌ها، و شباهت‌ها| تامس بری
در این کتاب، توماس بری مفروض‌های غالبی را که دربارهٔ عناصر زیبایی‌شناسی، فرمی، فضایی و تصویری معماری دینی وجود دارد به چالش کشیده است. روایت در دو موضع طرح میشود: معماری دینی اختلاطی‌ست از عناصر زیبایی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نظری؛ این عناصر به شیوه‌های گوناگون در ادیان مهم جهان شکل گرفته‌اند. مهمترین جنبۀ رویکردهای نظری این کتاب عاملیت ارتباطی و برهانی معماری مذهبی و فضاهای چندحسی و آیینی‌ای است که برای انتقال محتوا پدید می‌آورد. بنا بر این، بنیادهای اسطوره‌ای و متکی بر متن مقدس و نمادهای کلیسایی و سیاسی قدرت در سازماندهی صوری (فرمال) آستانه‌ها، راه‌ها، حیاط‌ها...
جستاری در ریشه‌های پیدایش تالار در معماری عصر صفوی| روحالله مجتهدزاده، زهرا نام‌آور
یکی از ابداعات فضایی چشمگیر در معماری عصر صفوی، تالارهایی است که هرچند بازماندگان امروزی‌شان اندک است و در پاره‌ای موارد نظیر تالار عالی‌قاپو با یک فاصلۀ زمانی به این بناها الحاق شده، برازندگی و زیبایی ترکیب این عنصر با این عمارات‌ها چنان است که امروزه تصور این بناها بدون تالارهایشان، تقریباً امکان‌ناپذیر است. این موضوع به‌خودی خود پرسش‌هایی را دربارۀ ریشۀ این تالارها، نحوۀ ظهورشان در معماری این دوره و سیر تحول آنها پیش می‌کشد؛ پرسش‌هایی که هرچند پاسخ‌های گوناگونی برای آنها تدارک شده، به‌عقیدۀ اغلب صاحب‌نظران هنوز هیچ‌یک از پاسخ‌ها به حد کافی قانع‌کننده به نظر نمی‌رسد. بررسی حاضر ظهور این پدیده را در ارتباط با گونه‌ای از ساختارهای معماری ایرانی که تاکنون کمتر بدان پرداخته شده، یعنی سازه‌های چادری و ساختارهای موقت به‌کاررفته در باغ‌ها، ریشه‌یابی می‌کند. این پژوهش به روش تفسیری تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و تحلیل داده‌های متنی و تصویری (نگاره‌ها) انجام می‌گیرد. این تحقیق نشان می‌دهد که تالارها را باید حاصل تحولی گسترده‌تر در روند تکامل سایبان‌های موقت کوشک‌مانند به شمار آورد؛ تحولی که در پی آن سایبان با ابعادی به‌مراتب گسترده‌تر، با ستون‌های بیشتر و به نیت استقرار دائم ساخته میشود. روحالله مجتهدزاده، زهرا نام‌آور. «جستاری در ریشه‌های پیدایش...
معنای رنگ در میان‌رودان باستان| شیانتی تاواپلان
در کتاب معنای رنگ در میان‌رودان باستان شیانتی تاواپلان برای اولین بار به مطالعهٔ عمیق کلمات و بیان‌های مرتبط با رنگ‌ها در زبان اکدی پرداخته است (۵۰۰- ۲۵۰۰ قبل از میلاد مسیح). او با ترکیب کردن تحلیلهای فلسفی و تحقیق‌هایی دربارهٔ ساخت‌مایه‌ها این تصور غلط که مردم در میان‌رودان قوه‌ٔ تشخیص محدودی داشته‌اند را رد می‌کند و رشد زبان مرتبط با رنگ اکدیان را محصول تاریخ ساخت‌مایه‌ها و مهارت‌ها در خاور نزدیک باستان می‌داند. «... معنای رنگ در میان‌رودان باستان یک اقدام پیشرو، نو و بصیرانه است. این کتاب تعامل مهمی با حوزهٔ مطالعات رنگ‌ها، علم لغات، تاریخ فن‌ها برقرار می‌کند و فهم کنونی ما را از جهان‌بینی زبان‌ها و فرهنگ مادی میان‌رودانی غنی می‌کند. این کتاب علاوه بر آشور‌شناسان و بابل‌شناسان برای دانشوران تاریخ، زبان‌شناسان و خوانندگانی که به پیوندهای بین زبان و اندیشه و فرهنگ علاقهمندند یک منبع باارزش خواهد بود.» The Meaning of Color in Ancient Mesopotamia by Shiyanthi Thavapalan Brill, 2020 – فهرست مطالب کتاب: Front Matter 1. Color Semanticse 2.Abstract Colors 3. Material Colors 4. Colorful Matter 5.Making Sense of Color Back Matter – اطلاعات بیشتر دربارۀ این کتاب: https://brill.com/view/title/37961
دروازه در شهرهای سده‌های نخست اسلامی ایران| پریسا رحیم‌زاده، زهرا اهری
دروازه یکی از عناصر مهم و کم‌شناخته‌شدۀ شهرهای پیشامدرن است. در این مقاله، دروازه در شهرهای سده‌های نخست اسلامی در گسترۀ فرهنگی ایران بررسی شده است. در این پژوهش با بررسی و تفسیر متون درجۀ اول، داده برای روایتی تاریخی از دروازه فراهم شده است. در این مقاله، چیستی دروازه، نسبت دروازه با شهر و حیات شهری، و نسبت دروازه با تلقی افراد از شهر و جهان پیرامون، ذیل سه نقش متفاوتی که دروازه می‌تواند به خود بگیرد، بررسی شده است: دروازه به‌مثابۀ شیئی محصول عمل انسان؛ دروازه به‌مثابۀ ابزاری برای انجام کنش‌های انسانی؛ دروازه به‌مثابۀ صحنه‌ای برای اعمال انسانی. از خلال این بررسی، وجوهی از ماهیت دروازه و موقعیت آستانه‌ای آن در فضای شهر و نقش آن در تعیین و تبیین قلمرو شهر روشن میشود. اجزا و فضاهای دروازه طوری سازماندهی می‌شد که بتوان بسته به موقعیت، آمدوشد را با درجات مختلف کنترل کرد. دروازه بر احتمال گذار میان درون و بیرون تأکید داشت، اما این گذر را مشروط به ارزش‌ها و قوانینی می‌کرد که به شهر به‌مثابۀ قلمرو معنا می‌بخشید. دروازه در شکل‌دهی به تصویر ذهنی افراد از ساختار شهر و قلمرو آن نقش مهمی ایفا می‌کرد. حفظ دروازه برای حفظ شهر حیاتی بود. دروازه و رویدادهای مرتبط...
بغداد: تاریخ شهر از منظر ادبیات| ایمان عطّار
در سالهای اخیر، بغداد را همیشه چون میدانِ مناقشات سیاسی دیده‌ایم؛ چنین تفسیری به شدت بر نوشتن دربارۀ این شهر اثر گذاشته است. در این کتاب نویسنده تلاش کرده است از این چشم‌انداز فاصله بگیرد تا مطالعه‌ای میان‌رشته‌ای در تاریخ بغداد را از دریچۀ ادبیات عرضه کند. نویسنده بر پایۀ این فرض که ادبیات شهری منبع تکمیلی تأثیرگذاری بر تاریخ‌نگاری سنّتی است، از تحلیل عمیق متنها، شعرها و روایت‌های تاریخیِ فضاهای شهری غیریادمانی مدد گرفته است تا نمای نادیده‌ای از توسعۀ شهر را آشکار کند. نویسنده بر مضامین فضایی و نوستالژیک و فکری تکیه می‌کند تا رویکردی تازه به مطالعۀ...
بازاندیشی در معماری شوشتر نو: فقره‌ای فراموش‌شده در منطقه‌گرایی معماریانه در دهه ۱۹۷۰ ایران| محمد صدیقی
در اواخر دهه ۱۹۶۰، درآمدهای نفتی دولت ایران را قادر ساخت تا بودجه چندین کنگره بین‌المللی معماری را تامین کند. در طی دهه ۱۹۷۰، گروهی از معماران جوان ایرانی مجموعی از رویدادهای معماری ترتیب دادند، از جمله دومین کنگره بین‌المللی معماران، IICA، که در پرسپولیس-شیراز در ۱۹۷۴ برگزار شد. این کنگره منجر به شکل‌گیری منشور حقوق اسکان (Habitat Bill of Rights) شد، منشوری نظیر CIAM که دولت ایران به نخستین کنفرانس سازمان ملل در باب سکونت‌گاه‌های انسانی در ۱۹۷۶ عرضه کرد. این مقاله نقش کلیدی IICA ۱۹۷۴ در شکل‌گیری گفتمان منطقه‌گرایی معماریانه در طراحی برای سکونت و زیستگاههای انسانی را آشکار و انواع رویکردهای به رابطه میان سنت و مدرنیته را معلوم می کند، و مهم‌تر از آنها اینکه چگونه کامران دیبا با برهم‌نشتی نوین از این دو رویکرد در پی پیوند بین فرهنگ محلی با جهان‌گرایی بود. برای روشن کردن مورد اخیر، این مقاله طراحی و توسعه شوشتر نو را می‌کاود، نمونۀ نوینی از محله که دیبا در جنوب غربی ایران طراحی کرد. آنچه در طرح مضمر است، دیدگاه دیباست در باب بحث‌های کنگره و هدف او در توسعه محیطی منعطف که با رشد و تغییر در طی زمان سازگار میشود، در حالی که ویژگیهای اصلی‌اش را حفظ می‌کند....
شهر در آناتولی سده‌های میانۀ متأخر: تعاملات میان‌فرهنگی و شهرنشینی در خاور میانه| ریچل گوشگاریان
آناتولی سده‌های میانی متأخر با بی‌ثباتی سیاسی گسترده شناسایی می‌شد. اما بر خلاف این دشواری‌ها، شهرها خودشان تقریباً فضاهایی با ثبات بودند که با گروه‌های اجتماعی مرکب و با یکدیگر وفق یافته اِشغال و با انواع سازماندهی‌های ابتدایی و خودگردانی شهری مدیریت می‌شده است. ریچل گوشگاریان در این کتاب اولین تاریخ اجتماعی این منطقه در این برهه را مبتنی بر منابع ارمنی عرضه می‌کند. او این منابع را در کنار دیگر منابع نوشتاری محلی، به زبان عربی و فارسی و ترکی، خواند و از تحقیق‌های تازه دربارهٔ قرون وسطای ایبریا و پارادایم «کانویونسیا»- روشی که با آن همبستگی اجتماعی و همزیستی می‌تواند بین گروه‌های اجتماعی مختلف فرهنگی و نژادی ایجاد شود- استفاده کرد تا تصویری کامل‌تر و مهم‌تر از فضاهای شهرها عرضه کند. با تمرکز بر سده‌های سیزدهم و چهاردهم، کتاب شهر در آناتولی سده‌های میانی متأخر گسترهای وسیع از مباجث به جا - شامل تعاملات بین الدیانی، شهرنشینی، تاریخ فرهنگی و سیاست‌های فضایی- را یادآور میشود. The City in Late Medieval Anatolia Cross-Cultural Interaction and Urbanism in the Middle East Rachel Goshgarian Bloomsbury, 2021 – فهرست مطالب کتاب: Chapter 1: The City in the Late Medieval Anatolian Mind Chapter 2: Homosociality and Inter-faith Interactions: The Unique Experience of...
فهم «میدان» بر مبنای اطوارِ معنایی آن| مهنام نجفی و رضا شکوری
هدف این مقاله فهم وجوهی از چیستی فضای «میدان» است که در بستر زبان فارسی، به مثابۀ مظهری از زندگی فارسی‌زبانان، قابل‌احصاء است، آنچه از تعمق در واژۀ «میدان» و جستجوی اطوار معنایی آن حاصل می‌آید. به این منظور، به سراغ واژه‌نامه‌های فارسی و متون تاریخی رفته‌ایم و اطوار معنایی «میدان» را با بهره‌مندی از فنون حیطۀ زبان‌شناسی ــ چون یافتن حوزههای معنایی، کشف روابط مفهومی، و درک استعاره‌ها ــ جستجو کرده‌ایم. با استنباط ریشه‌ها، معنی‌ها، ترکیب‌ها، مفاهیم مرتبط (مترادف و متناظر و متقابل)، و استعاره‌های «میدان»، این مفهوم را در درون شبکه‌ای از مفاهیمْ جای داده و معنادار ساخته‌ایم و به روش تفسیری، چیستی آن را روشنی بخشیده‌ایم. شبکۀ مفاهیم «میدان» زمان‌مند است و با گذر زمان تحول می‌یابد. با بررسی تحولات این شبکه به جستجوی تاریخ مفهوم «میدان» پرداخته‌ایم و در روند تحولات آن تعمق کرده‌ایم. مبتنی بر نتایج حاصل‌شده، «میدان»، به مثابۀ فضایی عمومی، حوزههای معنایی متعددی را شامل شده که بر طیف متنوعی از کارکردها و صورت‌های آن دلالت می‌کنند و ضمن روشن کردن نقش و غایت «میدان»، از انعطاف این مفهوم خبر می‌دهند. میدان، در کلان‌ترین تعبیر، عرصۀ باز و گشاده‌ای بوده که مجالی برای رویدادهایی بسیار متفاوت فراهم می‌آورده است، از خرید و فروخت،...
معماری: تاریخ، تئوری و حفاظت؛ از دوران پیش از تاریخ تا سده‌های میانه| آرلین پابن-شارنیکو
ین کتاب بررسی نقادانۀ پیشرفت تاریخی، زمینه‌های نظری و کارها و تجارب محافظت از معماری است. در این کتاب مجموعۀ گسترده‌ای از مثال‌های معماری و شهری از دوران پیش از تاریخ تا سده‌های میانه را به ترتیب تاریخی و بر حسب مضمون ارائه می‌کنند و در هر مورد مسائل زمینه‌ای‌ای که در هر دوره موجب بیانِ متمایز آن دوره بود بررسی شده است. ویژگیهای بخصوص، نظام‌های سازهای، مواد و فناوری ساخت هر مثال تحلیل شده است. همچنین نویسنده تحلیل کرده است که چگونه در یک جامعۀ بین‌المللی وظیفۀ تفسیر و حافظت دارایی‌های بخصوص صورت گرفته است. کتاب با تکیه بر...
از غرناطه تا برلین: قبهٔ حمرا| آنا مک‌سوئینی
این کتاب داستان یک باقیمانده از کاخ حمرا در غرناطه (گرانادا) در اندلس (اسپانیا) است: گنبد حمرا در موزه‌ٔ هنر اسلامی برلین. قبه، آسمانه‌ای که با حکاکی و چوب‌های نقش‌دار ایجاد شده به آن منظور ساخته شد تا بر فراز یک یک برج نگهبانی پرداخته در یکی از اولین کاخهای مجموعهٔ حمرا قرار گیرد. این کتابْ تاریخ قبه از زمان ساختش در سده‌های میانی‌ست تا زمان نمایش‌دادن آن در برلین. این کتاب تاریخ حمرا را از دریچهٔ قبه دنبال می‌کند- از صنعتگران مسلمان که آن را ساختند تا تغییراتی که مسیحیان فاتح بعد از سقوط غرناطه در ۱۴۹۲ در آن...
فتح و ساختن: معماری کاخ در شمال کامرون| مارک دلانسی
در کتاب فتح و ساختن مارک دلانسی معماری کاخهای شمال کامرون، منطقه‌ای که در سدهٔ نوزدهم که توسط چادرنشینان و چوپان و مسلمانان و «فابل‌ها» فتح و به عنوان بزرگترین منقطۀ امیرنشین خلافت سوکوتو شناخته شد، جستجو می‌کند. برای معماری کاخ غالباً ذاتی سیاسی در نظر گرفته میشود؛ بنابراین نه تنها نیازها و توقعات فاتحان بلکه انبوهی از بومیان و کشاورزان و مغلوب‌های غیرمسلمان، که اکثریت را تشکیل می‌دهند، برآورده می‌کند. در فرآیند وفق دادن فرهنگ‌های این اجزا، فرم‌های معمارانه و هویت بومی شکل گرفت. Conquest and Construction Palace Architecture in Northern Cameroon by Mark DeLancey Brill, 2020 –...
از جیحون تا فرات: ایرانشهر و دنیای ساسانی| تورج دریایی، خداداد رضاخانی
پساباستان- یک واژه ی نسبتاً جدید در تاریخ نگاری هزارهٔ اول پس از میلاد- عموماً به مطالعهٔ دنیای مدیترانه و به طور خاص امپراطوری روم و ادامهٔ آن در دورهٔ بیزانس پرداخته است. اخیراً اما بسیاری به این باور رسیده‌اند که باید با توجهی همسان و در بستری مشابه به مطالعهٔ تاریخ خاور نزدیک، از جمله تاریخ ایران و موازین سیاسی و فرهنگی امپراطوری ساسانی پرداخته شود. امید است که این کتاب سبب افزایش علاقه به شناخت تمدنی گردد که زیربنای شناخت خاور نزدیک در طی قرون وسطی و زمان معاصر است. – فهرست: - مفهوم ایرانشهر در...
مجلۀ تاریخ و تئوری History and Theory| Vol. 59|Issue. 3| September 2020
در این شماره: ▪️Articles - How the Visual is Spatial: Contemporary Spatial History, Neo‐Marxism, And The Ghost Of Braudel by William Rankin -The Origins Of Racism: A Critique of the History of Ideas by Vanita Seth ▪️Forum: Decolonizing Histories in Theory and Practice - Decolonizing Histories In Theory And Practice: An Introduction by Warwick Anderson - Some Keywords Toward Decolonial Methods: Studying Settler Colonial Histories and Environmental Violence From Tkaronto by Michelle Murphy - From Environmental Case Study To Environmental Kin Study by Anja Kanngieser, Zoe Todd - Technopolitics In The Archive: Sovereignty, Research, and Everyday Life by Tom Özden‐Schilling - “Related” Histories: On Epistemic and Reparative Decolonization by Timothy Neale, Emma Kowal - From Decolonial Indigenous Knowledges to Vernacular Ideas in Southeast Asia by Juno Salazar Parraeas - Toward a Genealogy of the Researcher as Subject in Post/Decolonial Pacific Histories by Miranda Johnson - Finding Decolonial Metaphors in Postcolonial Histories by Warwick Anderson - Moving From, and Beyond, Invented Categories: Afterwords by Gabriela Soto Laveaga ▪️Books - Review: How To Reinvent the Future? by Marek Tamm - Review: Wonder: From Poetics To Politics by Jaume Aurell - Review: History Painting and Its Changing Subjects by David...
نقوش معماریانه در فرش‌های شرقی| ساشا اس. لوزانوا، استلا بوریسوا تاشوا
این مقاله بر وجهی محدود از گستره فراخ حوزه موضوعی فرش‌های شرقی تمرکز می‌کند: فرم‌ها و نمادهای معماریانه، که در فضای ترکیبی و تصویری فرش‌ها واقع شده‌اند. فرش‌های شرقی در سنت متداول، وابسته به کاربردشان، ذیل دو دسته عبادی و دنیوی از هم متمایز می‌شوند. با وجود پذیرش این واقعیت، رده‌بندی این مقاله با اصول دیگری انجام میشود: جستجوی اقسام نقش‌مایه‌های منظرین، معماریانه و داخلی که هم در موارد دینی و هم روزمره به کار برده شده است. این مقاله با ترکیب خطوط فکری مردم‌شناسانه، تاریخ هنری (منسوجات) و معماریانه مطالعه‌ای میان‌رشته‌ای است. گزارش در پی سازماندهی اقسام تصاویر معماری در فرش‌ها و مشخص کردن سبک اصلی و ویژگیهای ترکیبی آنهاست. تنوع بصری فرش‌ها از نظر هنری و معناشناختی نیز جستجو شده است. نتایج حاصل در حوزه تاریخ و تئوری هنرهای کاربردی سنتی و نیز معماری سده‌های هجدهم و نوزدهم است. ▫️Sasha S. Lozanova & Stela Borisova Tasheva (2020) "Architectural Images in Oriental Carpets" in Hiperboreea (Penn State University Press), Vol. 7, No. 1. DOI: 10.5325/hiperboreea.7.1.0017 – اطلاعات بیشتر دربارۀ مقاله: https://www.jstor.org/stable/10.5325/hiperboreea.7.1.0017
دانشنامهٔ زنان و فرهنگ‌های اسلامی ۲۰۲۰- ۲۰۱۰، مجموعهٔ شماره‌های ۹- ۱| سعاد جوزف
دانشنامهٔ زنان و فرهنگ‌های اسلامی ۲۰۲۰- ۲۰۱۰ یک پروژهٔ جهانی، میان‌رشته‌ای و فراتاریخی است که با همکاری بی‌نظیر از ۳۰۰ دانشور در سرتاسر جهان تهیه شده است. نُه شماره از این دانشنامه تحقیقی پیشرو دربارهٔ مطالعات جنسیت و دنیای اسلامی عرضه می‌کند. دانشنامهٔ زنان و فرهنگ‌های اسلامی ۲۰۲۰- ۲۰۱۰ شامل مداخل تازه‌ای دربارهٔ موضوعات مورد توجه امروزی است؛ مانند رسانه‌های اجتماعی، رژیم امنیتی، سینما، مطالعات یهودیان، هیپ‌هاپ و رپ، جنبش‌های غیر عادی، اسلام هراسی و مرد‌سالاری. دانشنامهٔ زنان و فرهنگ‌های اسلامی یک مرجع ضروری برای تحقیق دربارهٔ مطالعات جنسیت، مطالعات خاورمیانه و مطالعات اسلامی است؛ همین‌طور برای مطالعات دین، تاریخ،...
خواندن و مکان‌نگاری داستان: فضامند کردنِ متن ادبی| سالی بوشل
آیا در حین خواندن نقشه می‌کشیم؟ شیوه‌های مکان‌مند کردن و تصوّرِ جهانِ داستانی چقدر در تجربۀ ما از ادبیات کانونی است؟ این کتاب رویکردی جدید به تفسیر فضا و مکان ادبی به دست می‌دهد که بر پایۀ ظهور نقشه‌های داستانی در کنار متن در اواخر سدۀ نوزدهم و اوایل سدۀ بیستم است. با کنار هم آوردن گسترهای از نظریه‌های جدید و در حال ظهور، از جمله نقشه‌نگاری و نقشه‌برداری انتقادی، نویسنده به طرز قانع‌کننده‌ای استدلال می‌کند که این فعالیت، نامش را هر چه بگذاریم ــ نقشه‌نگاری، نمودار کردن، متصوّر ساختن، فضامند کردن ــ بخش حیاتی و ذاتیِ تجربۀ ما از...
جستارهایی دربارۀ سندشناسی دورۀ مغول| زیرنظر عمادالدین شیخ‌الحکمایی
مقالاتی که در این کتاب ارائه میشود بخشی از نتایج فعالیت‌های یک کارگروه پژوهشی بین‌المللی است که بر اسناد چندزبانه موجود در موزه ملی ایران متمرکز شده است. این مقالات با توجه به پژوهش‌های اندک در حوزه سندشناسی دوره مغول می‌تواند نمونه‌ای برای توجه و توسعه پژوهش‌های تخصصی بر اسناد این دوره باشد. جستارهایی دربارۀ سندشناسی دورۀ مغول زیرنظر عمادالدین شیخ‌الحکمایی مترجمان: رامینا رضوان، آزاده فکرآزاد ویراستاران: سانائه تاکاگی – ریوکو واتابه انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، ۱۳۹۹ – اطلاعات بیشتر دربارۀ کتاب: https://bit.ly/3bGkpEI
هیچ اتفاقی نیفتاد: یک تاریخ| سوزان ای. کرِین
گذشته آن چیزی است که اتفاق افتاد. تاریخ آن چیزهایی است که از گذشته به یاد می‌آوریم و می‌نویسیم، روایتی که می‌سازیم تا به حافظه‌مان و منابع آن معنا بدهیم. اما اگر به گذشته نگاه کنیم و به خاطر بیاوریم که «هیچ اتفاقی نیفتاد» چه؟ چرا ممکن است احساس کنیم که «آنچه بود هیچ بود»؟ نویسندۀ این کتاب چنین مشاهدات به‌ظاهر ساده‌ای را دگرگون می‌کند و «هیچ» را طور جدیدی بازتعریف می‌کند: هیچ به منزلۀ چیزی که می‌دانیم و می‌توانیم به خاطر بیاوریم. «هیچ/ nothing» اصطلاحی کلی است که به هر چیزی اطلاق میشود که ممکن است ملال‌آور باشد و...
تخیل و هنر: بررسی‌هایی در نظریۀ معاصر| ویراستاران: کیث مازر و آنانتا ساکلا
این پروژۀ میان‌رشته‌ای جامع‌ترین مطالعۀ تخیل تا امروز است. گروه گزینش‌شدۀ بین‌المللی دانشورانی که در این پروژه همکاری کرده‌اند چارچوب نظری بدیع و جسورانه‌ای را برای مفهوم‌سازی (دوبارۀ) تخیل در همۀ صورت‌های گوناگون آن به دست می‌دهند. کتاب اختلافات و تعارض‌ها و بن‌بست‌های منطقی پیچیدۀ مرتبط با انبوهی از مدیوم‌های هنری را بررسی می‌کند که در آنها تخیل انسانی نمود پیدا می‌کند. تخیل در مقام یکی از ویژگیهای بنیادین نوع بشر که گویا در سایر موجودات نیز با درجات و پیچیدگی‌های مختلف وجود دارد، محصولِ انسان بودن است و همه چیز در آن بافته شده است. این کتاب نشان می‌دهد...
هنر و کار: دربارۀ دشمنی میان صنعتگری، زیبایی‌شناسی کار و سیاست‌های مربوط به کارِ هنر| دیو بیچ
این کتاب تاریخی جدید از دگرگونی رابطۀ میان هنر، صنایع دستی و صنعت است که بر گذار از کارگاه به استودیو، کارآموز (شاگرد) به هنرآموز، رسته (گیلد) به گالری و صنعتگر (artisan) به هنرمند (artist) تمرکز می‌کند. اینکه آیا هنرمند جزو بقایای شیوۀ فئودالی تولید است و یا تولیدکنندۀ کالایی که با شیوۀ سرمایه‌دارانۀ تولید فرهنگی هماهنگ است، جزو پرسش‌هایی است که در این کتاب به آن پاسخ می‌دهند. نویسنده نشان می‌دهند که تاریخ شکل‌گیری هنر به منزلۀ صورتی خاص و متمایز از صنایع دستی، تجارت و صنعت را می‌توان تا زمان انحلال نظام دوگانۀ گیلد و دربار به عقب...
تاریخی‌نگری موسیقی ایران: موسیقی‌شناسی قومی| محسن حجاریان
موسیقی‌شناسی قومی تاریخی پرده‌های دیگری از پنهانی‌های تاریخ فرهنگی ما را کنار می‌زند. پراکنش موسیقی در گستردگی سرزمین‌های ایران و ترک و عرب از سین‌کیانگ تا اندلس چگونه بوده و تشیع تاریخی در موسیقی دستگاهی چه نقشی داشته و نمود بتوارگی و جامعه‌شناسی تاریخی در موسیقی ایران چیست؟ پرسش‌هایی از این دست، از جمله موضوعات پژوهش این کتاب است. فارابی از حس‌آمیزی موسیقی و ابن‌سینا از روش میزان‌بندی دوران ساسانی سخن می‌گوید؛ بیهقی از بوقیان شادی‌آباد شهر غزنین و عطاملک جوینی از موسیقی و رقص مغولان در مسجد بزرگ بخارا یاد می‌کند و خواجه غیاث‌الدین در سفرنامۀ خود به ترکستان...
معماری ۶۸: منظر بین‌المللیِ نوگری‌های آموزشی| ان دبار، کارولین مانیک، النور مارانز، ژان-لویی ویولو (و.)
بسیاری پرسش‌ها دربارۀ معماری و نحوۀ آموزش آن در طول دهۀ ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ بر این رشته تأثیر گذاشته است. از ژاپن تا آمریکا و با نظر بر کشورهای اروپایی، آمریکای جنوبی و خاورمیانه، گفتمان دانشجویان معماری بیانگر شیوه‌ای تقریباً یکسان در بسیاری قاره‌ها است؛ با گواه بر این مسئله که ورای نقطۀ انقطاعی که در ماه مه ۱۹۶۸ در پاریس ایجاد شد، نسلی وجود دارد که در طلبِ پرداختن و تجربۀ معماری به گونه‌ای متفاوت است. مجموعۀ گروهیِ حاضر، که در آن آثار ۲۳ نویسنده از میان برجسته‌ترین متخصصان موضوع گرد هم آمده، برای نخستین بار، منظری بین‌المللی از...
در بر گرفتن امر مقدس در هنر اسلامی؛ جلد ششم سالنامۀ انجمن ارنست هرتسفلد| لورنز کورن و چیدِن ایورِن (و.)
اسلام به منزلۀ دین تا چه حدّی به هنر و فرهنگ مادی خاور میانه و شمال افریقا شکل داده است؟ در مقابل، دین اسلام چگونه از هنر و فرهنگی مادی اثر پذیرفته است؟ در یازدهمین گردهمایی سالانۀ انجمن ارنست هرتسفلد، محققانی ذیل عنوان «در بر گرفتن امر مقدس» همین پرسش‌ها را به بحث گذاشتند و از طریق مثال‌هایی از نسخه‌های خطی قرآن و خوشنویسی و شمایل‌های سلطنتی و مکان‌ها و بناهای مذهبی به موضوع تقدس و امر مقدس پرداختند. در این مجلد ۹ تا از موردپژوهشی‌های آن گردهمایی را می‌خوانیم که موضوعشان از زیارت‌گاه‌ها و بیرق‌های دوران متقدم اسلامی است...
تشکّل معمار: تاریخ و تئوری کار حرفهای| جورج بارنت جانستون
موضوع این کتاب بررسی بنیادها و تاریخ حرفۀ معماری است. نویسنده منافع رقیبی را آشکار می‌کنند که به طور تاریخی به این حوزه شکل داده است و از این طریق فهمی عمیق‌تر از وضع معاصر حرفه را می‌پرورد. تمرکز کتاب بر دورۀ ۱۸۷۰ تا ۱۹۲۰ است، زمانی که در ایالات متحده حرفۀ معماری را آنطور که امروز می‌شناسیم بنیاد گذاشتند. نویسنده در این برهه شکل‌گیری و استانداردسازی روابط بنیادین میان معماران، مالکان و سازندگان را دنبال می‌کند، آن صورتی از روابط که در دست‌نامۀ حرفۀ معماری (Handbook of Architectural Practice) در مؤسسۀ معماران امریکا (American Institute of Architects’) تدوین و...
تأخّر| پیتر آیزنمن و الایزا آیترب
دریافت نسبت به مدرنیته در معماری را معمولاً در چارچوب ایدۀ «روح زمان» بیان می‌کنند، رویکری نسبت به فرمِ معماری که بنیادش باور به زمانِ پیش‌رونده است. کتابِ تأخّر این موضوع را بررسی می‌کند که معماری چطور می‌تواند با روش‌هایی شگرف و متقاعدکننده، خلاف این جریان‌های خطّی عمل کند. نویسندگان این کتاب چشم‌انداز متقاوتی را نسبت به فرم و زمان در معماری پیش می‌گذارند، چشم‌اندازی که آنْ دست قیود زمانیِ سبک را دور می‌زند که آن را «فرزند زمانه» می‌خواهد: تأخّر. به این منظور نویسندگان بر آثار و احوال سه معمار سدۀ بیستمی تمرکز می‌کنند که کیفیاتِ تأخّر را در...
اوراق سنگین (۶): کتیبۀ برج رسگت و تاریخ‌گذاری بنا| عمادالدین شیخ‌الحکمایی
برج رسکت در روستای رسگت از شهر فریم (پریم) دودانگۀ شهرستان ساری واقع است. نخستین بار آندره گدار در سال ۱۹۳۳ این بنا را شناسایی کرده است. تاریخ ساخت این بنا مبهم و میان سده‌های پنجم تا هفتم شناور است. کتیبۀ دورادور بیرونی زیر گنبد، آیۀ «کلّ نفس ذائقة الموت و نبلوکم بالشّر و الخیر فتنه و الینا ترجعون» (آیۀ ۳۵ سورۀ انبیا) است و بر مقبره بودن این بنا دلیلی قاطع. اما بر سردر بنا نیز کتیبه‌ای گچ‌بری به خط کوفی گل‌دار در چهار سطر دیده میشود که سطر پایانی و بخش‌هایی از آن در سالهای اخیر ریخته و از بین رفته است. نیمی از سطر چهارم کتیبه به خط پهلوی است؛ اما این بخش حتّی در زمان تصویربرداری گدار نیز جز چند عنصر تزیینی، و چند حرف پراکنده چیزی باقی نمانده بود. در این مقاله تلاش کرده‌اند سطر پایانی کتیبه را بر پایۀ تصویری که در مقاله‌ای از بیوار منتشر شده بود بازخوانی کنند. در این بازخوانی کلماتی که شیلا بلر به صورت دو نام بی‌معنا خوانده بود، خوانا شد. در نتیجه نگارنده معتقد است که نیم‌سطر پایانی این کتیبه نیم‌بیتی فارسی است و به عنوان ماده‌تاریخ به کار رفته است. بنا بر این ماده تاریخ، عدد ۵۳۵...
تألیف: گفتمان، مجموعه‌ای دربارۀ معماری| مانیکا پانس دو ليون (و.)
کتابِ تألیف بررسی انتقادی مضامین در حال ظهور در معماری معاصر است که با بازبینی مفهومِ به‌ظاهر منسوخِ تألیف طراحانه (design authorship) صورت می‌گیرد. در حین پایکوبی‌مان بر اضمحلالِ استادکاران معمار، با نقشِ در حالِ دگرگونی خلاقیت در تولید فرهنگی معماری چطور کنار می‌آییم؟ در این کتاب، مجموعه‌ای از طراحان و دانشورانِ دیسیپلین‌های متعدد از منظرهای متعدد در این موضوع مداقه می‌کنند. موضوعات کتاب شامل تأثیر ابزارهای دیجیتال و دستورگان‌های (اسکریپت) محاسباتی بر مفهوم ساختن در عصر روبات‌هاست، نیز اوضاع فعلی که در آن رو‌ـ‌نگاری و الگوبرداری همچون پس‌زمینۀ تألیف است، و برآمدنِ موادِ بازتألیف‌شده در عصرِ پسادیجیتال. این پرسش‌ها...
پهنۀ ایران: دگرگونی هویتِ شاهنشاهی از طریق معماری و منظر و محیط مصنوع، ۵۵۰ ق.م. تا ۶۴۲ م.| متیو پی. کانپا
موضوع این کتاب بررسی نحوۀ کاربست محیط مصنوع و محیط طبیعی نزد شاهانِ ایران در جهان کهن ایرانی است، کاربستی که برای شکل دادن به خاطرۀ فرهنگی ایرانیان، نوعی هویت شاهنشاهی و کیهان‌شناسی مقدس و در جدال برای کسبِ آن بود. در این کتاب دوره‌ای بیش از هزار سال، از هخامنشیان تا برآمدن اسلام مطالعه شده است تا استدلال کنند که هویت‌های ایرانی فقط برساخته و متشکل از گفتمان شاهنشاهی نیست، بلکه متأثر از تحولاتی راهبردی در شهرها و معابد و مکان‌ها و منظرهای غرب آسیا نیز است. نویسنده ساختنِ هویت شاهنشاهی و امپراتوری جدید ایرانی را با نگاهی انتقادی...
گنجینه‌های علوم در قلمرو زیباترین دیده‌ها: بررسی نسخۀ خطی کتاب آملی، نفایس الفنون فی عرائس العیون| امیرحسین ذکرگو
کتابخانۀ مؤسسۀ بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی (ISTAC) که در سال ۲۰۱۲ به افتخار بنیان‌گذارش، سید محمد نقیب العطاس، SMNA نام دادند، متولی نگهداری مجموعۀ گسترده‌ای از نسخه‌های خطی از سراسر جهان اسلام است، از جمله ۳۵۰ عنوان نسخۀ فارسی. یکی از این عناوین نسخۀ خطی نفايس الفنون فی عرائس العیون است، اثری عالی در باب طبقه‌بندی علوم که دانشمند و فیزیک‌دان ایرانی محمد بن محمد آملی در سدۀ ۱۳ م. تألیف کرد. هدف این مقاله عرضۀ فهمی مبسوط از این کتاب از طریق به پیش راندن مرزهای رمزشناسی سنتی است؛ امید نویسنده این بوده است که تصویری همه‌جانبه ارائه شود که مطالعه را ممکن کند، نه فقط به منزلۀ منبع دانش آکادمیک که همچون یک شیء فرهنگی باارزش. پژوهش با عرضۀ معرفی کوتاهی دربارۀ میراث ادبی مؤلف آغاز میشود. کیفیت و سبک خوشنویسی، اجزای تزیینی، ترکیب‌بندی و وضعیت فیزیکی نسخه را ذیل «دربارۀ نسخۀ خطی» آورده‌اند. در باب بعدی به جنبه‌های جالبی می‌پردازند که بیشتر مربوط به خارج از بدنۀ اصلی نسخه است، به‌خصوص در صفحۀ عنوان و صفحات سفید ابتدا و انتهای نسخه. در اینجا اجزای بصری و متون شخصی مربوط به نسخه را نشان می‌دهند، چیزهایی مانند مهروموم و نوشته‌های تصادفی و یادداشت‌های صاحبان قبلی که نام...
بناهای یادمانی سده‌های میانه در توران: معماری قراخانیان در سده‌های یازدهم و دوازدهم| ریچارد پیران مک‌کلری
این کتاب مطالعه‌ای جامع از بناهای باقی‌ماندۀ قراخانیان به دست می‌دهد، سلسله‌ای کمتر شناخته‌شده و در عین حال مهم از سده‌های میانه که بین اواخر سده‌های دهم تا اوایل سدۀ سیزدهم بر بخشی عمدۀ توران (آسیای میانه) حکم می‌راندند. در خلال این کتاب بناهای به‌جامانده را در سیاق فرهنگی گستردۀ منطقه می‌نشانند، نتیجه‌ای که با تکیه بر پژوهش میدانی و منابع سخت‌یاب روسی ممکن شده است. در این کتاب تصاویر و نقشه‌های جدیدی گنجانده‌اند و در کنارش مطالعۀ دقیق تک‌بناها و مطالعۀ گسترده‌تر زیبایی‌شناسی معماری منطقه. این بناها همچون پیوندی میان معماری سامانیان که عمدۀ آن از دست رفته است...
شجر الدّر: حمایت خارق‌العادۀ ملکه‌‌‌ـ‌کنیزِ مصری، شجر الدّر، از معماری در سدۀ سیزدهم| دی. فیرچایلد راگلز
شجر الدر (درختِ مروارید) در کودکی کنیز بود و او را به سلطان صالح ایّوبی هدیه کردند. او کنیزِ محبوبِ سلطان شد و سلطان آزادش کرد؛ سپس با سلطان ازدواج کرد و نایب‌السلطنه شد و در نهایت در سال ۱۲۵۰ پس از مرگِ همسرش، سلطان صالح، به مقامِ سلطنت مشروع مصر رسید. شجر الدّر ثروت و قدرتش را به کار گرفت تا به مدرسۀ سلطان مقبره‌ای اضافه کند؛ با این نوآوری، مدارس و بسیاری دیگر از مجموعههای خیریه و وقفی معماری به بناهایی یادمانی بدل شدند؛ عملی که آثارش هنوز به‌صورتی گسترده پابرجاست. حکومتِ مشروع یک زن مسلمان به نام...
شمارۀ ویژۀ مجلۀ تاریخِ طراحی با موضوع «نسبت تاریخ طراحی با تاریخ معماری» Journal of Design History| Vol. 33| Issue 1
این شمارۀ ویژه رابطۀ بین تاریخ معماری و تاریخ طراحی را می‌کاود؛ دو رشته‌ای که گرچه حوزه موضوعی و پیوندهای روششناختی بسیار نزدیک دارند، به هویت‌های آکادمیک و نهادی متمایزی تبدیل شدند که آنها را اغلب از یکدیگر جدا می‌کند. هر مقالۀ این شماره به شیوۀ متفاوتی سرشت الزام‌آور تحقیق که این دو رشته را در خود جا می‌دهد معلوم می‌کند؛ از راه وارسی سوابقی که این رویکردهای تحقیق در گذشته اخیر هر رشته داشته‌اند. با بازخوانی لحظات مهم تاریخ‌نگاری هر رشته در بریتانیا و ایالات متحده از زمان جنگ جهانی دوم، فهم این ممکن میشود که چگونه تاریخ معماری...
معماری و قداست: یک نظریۀ انتقادی| دیوید ونگ
کتاب معماری و قداستِ دیوید ونگ تئوری معماری را از نظرگاه الهیات مسیحی می‌نگرد، به خصوص از منظر تمثیلِ وجود (analogy of being/ analogia entis). نویسنده سبب‌های اجتماعی و فرهنگی‌ای را دنبال می‌کند که نشان می‌دهد چرا ادبیات الهیاتی از نظریۀ معماری معاصر جداست. استدلال می‌کند که احیای نظرگاه مقدسی که با تمثیل وجود درآمیخته است و قرن‌ها سرچشمۀ هنر و معماری غرب بود، می‌تواند بر مسائل کنونی معماری چون «فروشگاه‌های بزرگ» (big box stores)، بحران محیط‌زیستی و از دست رفتن احساسِ بودن در جامعه (اتمیزه شدن) پرتو بیفکند. کتاب نقدی بر بنیان‌های مادی‌گرایانۀ گفتمان معماری امروز است که عمدتاً...
شهرهای سده‌های میانۀ ایران| دیوید دوران‌ـ‌گوئدی، روی متحده، یورگن پال (و.)
در این کتاب مطالعات مختلف در حوزههای جغرافیای شهری و باستان‌شناسی و تاریخ شهرهای سده‌های میانه را گردهم‌آورده‌اند تا دوران اسلامی را تا حدود ۱۵۰۰ م. پوشش دهند، اما به موقعیت‌های پیشااسلامی نیز نظر داشته‌اند. شهرها و ساکنان‌ها در این کتاب نقش اصلی را دارند و فقط مکان‌هایی نیستند که اتفاقی دیگر در آنها روی داد. بازیگرانِ شهری را بر عواملی خارجی اولویت اولویت داده‌اند. همکاری دانشوران این مجموعه چشم‌اندازی ژرف را پیش چشم آورده‌اند و از همین طریق تعامل میان مراکز شهری و حاشیه‌های آنها را به روایت درآوردند. بسیاری از همکاران کتاب از حوزههای تاریخ و باستان‌شناسی بوده‌اند،...
قرنِ تیموریان (جلد نهم از مجموعۀ ایدۀ ایران)| چارلز ملویل (و.)
سدۀ بعد از فتوحات تیمور سدۀ تقسیم شرق و غرب ایران میان جانشینان ترک‌‌ـ‌مغولِ او و شکوفایی فرهنگ ایرانی در شهرهای بزرگی چون هرات و سمرقند و تبریز بود. در این کتاب، جلد نهم مجموعۀ ایدۀ ایران، دانشوران پیشرو حوزۀ مطالعات ایران شیوه‌هایی را تحلیل می‌کنند که هم‌عصران تیموریان سنت‌ها و محیطشان را می‌دیدند و در این زمینه تلاش می‌کنند به پرسش‌های مختلفی پاسخ بدهند، از جمله: چشم‌اندازِ خارجی‌ها چه بود و در پژوهش‌های دوران مدرن چطور جنبه‌های متمایز این دوره را توضیح می‌دهند؟ کتاب متنی ضروری برای دانشوران، دانشجویان و کسانی است که به تاریخ ایران علاقهمندند. در این...
ایران و دَکَن: هنر، فرهنگ و استعدادِ ایرانی‌مآب در جابه‌جایی، ۱۴۰۰- ۱۷۰۰| کیلن اورتن (و.)
در اوایل دهۀ ۱۴۰۰ م. مهاجرت اعیان ایرانی به شبهه‌جزیرۀ دکن در جنوب هند آغاز شد. این شاعران، بازرگانان، دولتمردان و هنرمندان که به علل گوناگون به آن منطقه جذب شدند، بر سلاطین مسلمانی که تا اواخر سدۀ هفدهم بر آن منطقه حکم می‌راندند تأثیری ماندگار گذاشتند. نتیجه خلق شبکۀ فرامنطقه‌ای استوار و ایرانی‌مآبانه‌ای بود که شهرهای دوری چون بیدر را به شیراز و بیجاپور را به اصفهان و گلکنده را به مشهد وصل می‌کرد. نویسندگان این کتاب به بررسی جابه‌جایی هنر و فرهنگ و استعدادها میان ایران و دکن طی دوره‌ای بیش از سیصدساله پرداخته‌اند. مقالات کتاب و نظرگاه...
هنر ایران| رابرت مرداک اسمیت، ترجمۀ کیانوش معتقدی
یادداشت مترجم: کتاب حاضر «هنر ایران» _نوشتۀ رابرت مرداک اسمیت_یکی از نخستین کتاب‌ها دربارۀ تاریخ هنر ایران است که به فارسی ترجمه و منتشر شده است. این کتاب زمانی منتشر شده که هنوز واژه یا معادلی چون «هنر اسلامی» در مطالعات هنرهای خاورمیانه و ایران در جهان شکل نگرفته بود، و این اثر با عنوانی تخصصی و با هدف شناسایی و تحلیل هنر ایران در دوران حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار، خارج از ایران منتشر شده است. اساس کار مرداک اسمیت در این کتاب، معرفی مجموعه آثاری بود که برای نخستین بار در غرفۀ ایران در موزه‌ی ساوت کنزینگتون لندن به نمایش...
افسون ترجمه‌ناپذیری: شفیعی کدکنی و ترجمه (نکردن) شعر فارسی| آریا فانی
[«مطالعات ادبی» گرچه حوزه‌ای غیر از «مطالعات/ تاریخ هنر» و «مطالعات/ تاریخ معماری» است، با آن پیوندی استوار دارد. ای‌بسا اندیشه‌هایی که در یکی از این حوزه‌ها پرورده میشود و در حوزۀ دیگر، بنا به مقتضیات خود آن حوزه، می‌بالد و به بار می‌نشیند.] چه کسی می‌تواند شعری فارسی را که به اندازه این مصرع از حافظ ریشه در فرهنگ و مسائل زیبایی‌شناختی دارد به یکی از زبان‌های اروپایی ترجمه کند: «به می سجاده رنگین کن گرت پیر مغان گوید». این پرسشِ محوری شفیعی کدکنی در مقالۀ او با عنوان «در باب ترجمه‌ناپذیری شعر» است. نزد شفیعی کدکنی، ترجمه در درجۀ نخست تابعی از پیوستگی فرهنگی +ــ و نه زبانی ــ است. بنا بر این، او استدلال می‌کند که شعر حافظ به کلی به هر زبان اروپایی، با فرض تفاوت فرهنگی اساسی آنها از فرهنگ ایرانی، ترجمه‌ناپذیر است. این مقاله با تلخیص و وارسی مجموعه مفروضات حل‌نشده‌ای که در معیارهای ترجمه‌ناپذیری نهفته است، به نقد مقالۀ شفیعی می‌پردازد. مقاله دیدگاه شفیعی کدکنی به ترجمه را به گفتگو با دیگر نظریه‌پردازان ترجمه‌ناپذیری در ادبیات تطبیقی و مطالعات ترجمه درمی‌آورد. و در نهایت، نتیجه می‌گیرد که چرا ترجمه‌ناپذیریْ چارچوب مفهومی مفیدی برای وارسی تفاوت زبانی و فرهنگی نیست. – کلیدواژگان...
بناهای سالم: فضاهای داخلی چطور عملکرد و بهره‌وری را هدایت می‌کند| جوزف آلن، جان مکامبر
در حالی که کسب‌وکارهای سراسر جهان در حال تصمیم‌گیری دربارۀ زمان و چگونگی باز کردن درهایشان برای مقابله با کووید-۱۹ هستند، مدیر گروه ساختمان‌های بهداشتی دانشگاه هاروارد و نیز یکی از محققان مدرسۀ تجارت هاروارد در حوزۀ تاب‌آوری شهری در این کتاب نشان می‌دهند که چطور نیروی نهفته در دفاتر کار و خانه‌هایمان را در مسیر محافظت از سلامت مهار کنیم و همۀ جوانب عملکردی و بهزیستی‌مان را تقویت کنیم. تا به حال شده که در میانۀ یک جلسه احساس خستگی کنید؟ احتمالاً به این خاطر باشد که در بیشتر اتاق‌های جلسه هوای تازۀ کافی وارد اتاق نمی‌شود. وقتی...
نشریۀ بین‌المللی معماری اسلامی/ the International Journal of Islamic Architecture (IJIA)|Volume 9|Issue 2|June 2020 'Field as Archive/Archive as Field'
شمارۀ جدید نشریۀ بین‌المللی معماری اسلامی شماره‌ای ویژه با موضوع «میدانِ تحقیق به منزلۀ آرشیو/ آرشیو به منزلۀ میدانِ تحقیق» است. این شماره شامل جستارهای مقدماتی سردبیر و هفت مقاله به قلم معماران اهل دانشگاه و حرفه است که در آن موضوع ویژۀ نشریه از زوایا و با رویکردهای متعدد و همچنین در خلال نقد کتاب و نقد نمایشگاه و چکیده‌های کنفرانس بررسی میشود. – فهرست مطالب این شماره: ▫️Field as Archive / Archive as Field| Çaylı, Eray ▫️Pray to the Archive: Abstracting History in Zanzibar|Kara, Taushif ▫️Records of Dispossession: Archival Thinking and UNESCO's Nubian Campaign in Egypt and Sudan| Carruthers, William ▫️Déjà Vu at the Archive: Photography, National Narratives, and the Multiple Histories of the Smyrna Fire| Amygdalou, Kalliopi ▫️Conducting Research on West Bank Settlements: Architecture as Punctum and Archive|Allweil, Yael; Ben Hilell, Keren ▫️Archives as Fields of Heritage-Making in Istanbul's Historic Peninsula|Aykaç, Pinar ▫️A Gift of Compassion: Welfare, Housing, and Domesticity in Contemporary Iran|Moafi, Samaneh ▫️'#OccupyGezi Architecture' and Archival Tactics of Resistance|Artan, Elif Çiğdem ▫️Book Reviews ▫️Exhibition Reviews ▫️Précis – اطلاعات بیشتر: https://www.ingentaconnect.com/content/intellect/ijia/2020/00000009/00000002
کوی نارمک (۱۹۵۲- ۱۹۵۸): رشد و تغییر اجتماعی شهری در تهران| محمد صدیقی و نلسون موتا
این مقاله رشد و تغییر کوی نارمک را طی زمان وامی‌رسد، محله‌ای که در دهۀ ۱۹۵۰ در سایۀ حمایت برنامۀ مدرنیزاسیون مصدق ساخته شده بود. طرح آن را گروهی از معماران ایرانی جوان تحصیل‌کردۀ اروپا ریختند که با دولت برای توسعۀ راه‌حل‌های خانه‌سازی مقرون‌به‌صرفه همکاری می‌کردند. برای طراحی آن، این معماران راه‌حل‌هایی را پیش بردند که در پی تبادل ایده‌ها میان اصول شهر فانکشنال و سرچشمه‌‌های معماری بومی بود. در شش دهۀ اخیر، شمار خانوارهایی که در نارمک زندگی می‌کنند به طرز شگرفی افزایش پیدا کرده است، از هدف نخست برای منزل دادن ۷۵۰۰ خانواده به ۹۰۰۰۰ خانواده‌ای که اکنون در آن زندگی می‌کنند. در این مقاله از این بحث میشود که تا چه میزان تصمیم‌های طراحیِ نخستین برای مواجهه با این افزایش چشمگیر تراکم سودمند بوده است. از وارسی‌های گونه‌شناختی و ریخت‌شناختی به همراه نقشه‌برداری از سایت و مصاحبه استفاده شد تا رشد و تغییر منطقه را طی زمان بکاوند. این مقاله از این بحث می‌کند که ترکیب نقادانه مفاهیم برنامه‌ریزی مدرنیستی با عناصر وام‌گرفته از سنت بومی ایران توسط طراح به [خلق] اجتماع شهری پذیرا انجامید. فرم شهری انعطاف‌ناپذیر طرح در تعریف زمینه‌ای خنثی برای سازگار کردن عادات فضایی و اجتماعی همواره در تغییر ساکنانش سودمند افتاد....
بررسی مقولات کلیدی در ادبیات معماری معاصر ایران: ۱۳۲۵-۱۳۹۴ش| حمیدرضا پیشوایی، زهرا میرزایی، سینا زارعی حاجی‌آبادی
از حدود هفتاد سال پیش تا امروز دربارۀ معماری معاصر ایران متنهایی به زبان فارسی نوشته شده است. پژوهش حاضر دربارۀ این ادبیات و مقولاتِ کلیدیِ مندرج در آن است. به بیان دقیقتر، در پژوهش حاضر هدف بررسی مهمترین مقولات طرح‌شده در ادبیات معماری معاصر ایران در طی سالهای ۱۳۲۵ تا ۱۳۹۴ش است. برای نیل به این هدف، ۳۸۹ منبع از مهمترین منابع مربوط به معماری معاصر ایران گزینش و مقولاتِ مندرج در آنها مشخص شده است. درنهایت، این متنها بر اساس ۳۷ مقولۀ پربسامد، در قالب نُه دستۀ کلی، تحلیل محتوایی کمّی شده است. فهرست این دسته‌های کلی چنین است: نسبت معماری امروز با معماری گذشته، معماران، مفاهیم و زمینه‌ها، سخنان هنجاری، نسبت معماری معاصر ایران با جهان، طرز پرداختن به آثار معماری، مقاطع زمانی، طرز پرداختن به تاریخ، و مدرنیته. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از آن است که در طی هفتاد سال گذشته، مباحث مربوط به آثار معماری و معماران و روایت تاریخی و آسیب‌شناسی پربسامدتر از بقیه بوده است. از این بین، برخی مباحث همچون آثار معماری و معماران از همان ابتدا تا کنون، با بسامدی تقریباً ثابت، محل توجه مؤلفان بوده است؛ اما برخی دیگر، همچون آسیب‌شناسی و روایت تاریخی، از زمانی به بعد...
مواد و معنا در معماری: جستارهایی دربارۀ تجربۀ تنانی بناها| نیتانیل کُلمن
در دورانی که مشغولیت کار معماری به نظر بیش از هر چیز تصویر و بازنمایی بصری است، در این کتاب با در هم تنیدن حوزه‌هایی چون معماری، فلسفه و تاریخ فرهنگی، بررسی غنی و چندجانبه‌ای از مواد و مادیّت به دست می‌دهند. این مطالعه با استدلال دربارۀ اینکه معماری را نخست از طریق کلیت بدن تجربه می‌کنیم و نه با چشم نشان می‌دهد که چگونه بیشتر بناهای گیرا همانقدر که حسّانی (sensuous) است، بساوشی (tactile) است و مستقیماً با حس‌های بدن تعامل دارد، به خصوص لامسه. در توجه به امکان‌های ماندگارِ اکسپرسیوِ کاربرد مواد در معماری، مضمون دیگری که بررسی...
بررسی دو مقوله از آرای غزالی دربارۀ معماری در آینۀ کتاب احیاء علوم الدین تزیین و تجمل؛ مواد و مصالح| احسان کاخانی
ابوحامد محمد غزالی عارف و فیلسوف و فقیه و متکلم قرن پنجم هجری است که تأثیری شگرف در فرهنگ ایران داشته است. مهمترین اثر او کتاب احیاء علوم الدین است که آن را برای زنده کردن دانشهای دینی، در دورۀ عزلت، به نگارش درآورد. موضوع کتاب علم معامله است، از این روی اشارات فراوانی به معماری در آن یافت میشود. دستهای از این نکات در مورد تزیینات و تجمل در معماری و مواد و مصالح در بناهاست. غزالی در صفحات مختلفی از کتاب دربارۀ انواع تزیینات و تجملات در بناهایی چون مسکن و مسجد سخن گفته و اقسام گوناگونی از مواد و مصالح را، اعم از گچ و خشت و آجر و نی، بررسی کرده است. این مقاله محصول دستهبندی مطالب گردآمده از کتاب و در چهار باب سامان یافته است. در باب اول مقدماتی دربارۀ نگاه غزالی و اندیشۀ وی بیان میشود. این مقدمات برای فهم بهتر چگونگی انجام پژوهش و استدلال از طریق مطالب لازم به نظر میرسد. باب دوم در خصوص تزیینات در معماری و حرمت و حلیت آن است. در باب سوم تجملات معماری شامل ارتفاع بنا و متاع بنا بررسی میگردد. باب چهارم در مورد استفاده از مواد و مصالح، خصوصاً گچ و آجر، است...
کارهای انتقادی در معماری: ناوارسیده‌ها| جاناتان بین، سوزانا دیکنسن، آلتیا آیدا
این کتاب در تأیید این تفکر است که در دنیای پیچیدۀ امروز توجه به چند چشم‌انداز متعددِ در حال ظهور برای حوزۀ طراحی ضرورت دارد: محیط و جامعه. نیز نویسندگان را گرد هم آورده‌اند تا بر محیط مصنوع از نظرگاه کارِ انتقادی تمرکز کنند. نقطۀ آغاز بحث نویسندگان، کتاب پیشگامانۀ جین رندل است که در آن کارِ انتقادی فضامند را به منزلۀ «اسلوب‌های خوداندیشی در تفکر که در جستجوی تغییر جهان باشد» تعریف کرده است. در مقابل اندیشه‌های مألوف در آموزش و حرفۀ معماری، این کتاب نشان می‌دهد که چطور آن دسته از معماران، معماران منظر، طراحان، طراحانِ شهری و...
اندازه مهم است: فهم کیفیت یادمانی بودن بناها در تمدن‌های باستانی| فدریکو بوچلاتی، زباستیان هاگنویر، سیلوا فن در هیدن، فلیکس لوِنسن
وقتی دربارۀ بناهای یادمانی سخن می‌گوییم، ظاهراً اندازه به طرز غیرقایل انکاری مهم است، آیا واقعا چنین است؟ اما به چه صورت‌های دیگری کیفیتِ یادمانی بودن را می‌توانیم بسنجیم؟ در این کتاب مقاله‌هایی از پژوهشگرانی از حوزههای گوناگونی چون باستان‌شناسی، موزه‌شناسی، تاریخ، جامعه‌شناسی، مطالعات امریکای میانه و تاریخ هنر را گرد هم آورده‌اند؛ مقالاتی که در آنها دربارۀ رویکردهای اصطلاح‌شناختی و روششناختی، هم در مطالعات نظری و هم در مطالعات موردی مربوط به مفهوم یادمانی بودن بررسی میشود. تمرکز کتاب بر جنبه‌های معماریانه است؛ اما دربارۀ معماری اجتماعی یادمان‌ها، نقش کار اجباری و کار آزادانه و یادمانی بودنِ متنی یا...
خلق معماری از راه انسان بودن: دست‌نامۀ ایده‌های طرّاحی| فیلیپ پلارایت
معماری می‌تواند پیچیده، اسرارآمیز یا حتی مبهم به نظر برسد، به خصوص در نظر دانشجویی که نخستین‌بار اندیشه‌های معماری به او معرفی شود. یکی از راه‌های سادۀ نزدیک شدن به معماری طراحیِ محیط‌های انسانی است. وقتی به معماری به این صورت فکر کنیم، در نقطۀ آغاز مناسبی قرار می‌گیریم. مواجهۀ ما با محیطمان به شیوۀ فکر کردن ما شکل داده است و بنا بر این احتمالا میشود از همین شیوۀ فکر کردنمان برای شکل دادن به محیط هم استفاده کنیم. با چنین مبنایی است که معنا خلق می‌کنیم و پیرامونمان را معنا می‌کنیم، روابطی می‌سازیم و حتی به اندیشه‌های پیچیده‌تر...
بازنمایی شهرسازی اوایل سدۀ نوزدهم اصفهان: آبادانی اصفهان با چهارباغ‌ها| سمیرا فتحی
اصفهان در سال ۱۵۹۸م به پایتختی حکومت صفویان انتخاب شد و فضاهای پیشتاز شهری اصفهانِ صفوی خیال نویسندگان محلی و بیگانه را تسخیر خود کرد. با این حال، پس ازسقوط صفویان در سال ۱۷۲۲، این شیفتگی جای خود را به رواج پارادایم انحطاط و زوال ایران و به خصوص شهر اصفهان داد که بازنمایی تحولات معماری و شهری اصفهان را تحت‌الشعاع قرار داد. در حالی که محققان به احیای میراث بصری و فرهنگی صفویان در اوایل دورۀ قاجاریه در تهران پرداخته‌اند، موج جدید بازسازی معماری و شهری معاصر صورت‌گرفته در اصفهان نادیده گرفته شده است. این مقاله با بررسی نظام‌مند و هدفمند فعالیت‌های معماری و شهرسازی در اصفهان تحت حمایت حامیان و بانیان نوظهور در این دوره، درپی افزودن به دامنۀ پژوهش‌های ضدزوال معماریِ بعد از صفویان است. با تمرکز بر توسعه و احیای شهر در اواخر سدۀ هجدهم و اوایل سدۀ نوزدهم، این مقاله به صورت خاص به اندیشۀ شهرسازی حاکم اصفهان، حاج محمد حسین خان صدر اصفهانی (۱۷۵۸-۱۸۲۳) می‌پردازد. صدر اصفهانی از دورۀ زندیه در سمت‌هایی چون کدخدای محله، حاکم اصفهان و قم و کاشان و صدراعظم دوم فتحعلی‌شاه خدمت کرد و در طی حیات خود بانی بناهای عمومی و سلطنتی در اصفهان و شهرهای تحت حاکمیتش بود...
والدن: طرح پرسش دوبارۀ چرا و چگونه زندگی می‌کنم؟ تأملاتی دربارۀ کتاب والدن اثر هنری دیوید ثورو| منیره پنج‌تنی
کتاب والدن اثر گرانسنگ هنری دیوید ثورو، فیلسوف و منتقد امریکایی، از برجسته‌ترین آثار ادبی امریکا به شمار می‌رود. نوشتاری که پس از این مقدمه می‌خوانید، به بررسی این اثر اختصاص دارد. هر چند در این متن به ارزش‌های ادبی والدن و جایگاهش در ادبیات امریکا نپرداختم و در عوض به یاری خود متن، آن را به مثابۀ شیوۀ آزموده‌ای از زیستن خوانش کرده‌ام که تاریخ مصرف ندارد. متن را با معرفی مختصر اثر آغاز می‌کنم و با نقل قول‌های مستقیم که نشانگر نثر شیرین و صریح ثوروست، می‌کوشم به قلب اندیشۀ او، با محوریت چند موضوع، نزدیک شوم. کتاب والدن (انتشارات روزنه) را هنری دیوید ثورو نگاشته است و سیدعلیرضا بهشتی شیرزای به فارسی ترجمه کرده است. منیره پنج‌تنی. «والدن: طرح پرسش دوبارۀ چرا و چگونه زندگی می کنم؟» در فصلنامۀ اطلاعات حکمت و معرفت، سال چهاردهم، تابستان ۱۳۹۸، ص ۶۹- ۷۲.
معماری غرب جهان اسلام: شمال آفریقا و شبه‌جزیرۀ ایبری (۷۰۰- ۱۸۰۰)| جاناتان بلوم
بعضی از برجسته‌ترین نمونههای معماری جهان مانند مسجد قرطبه (کوردوبا)، آسمانۀ نمازخانۀ پالاتینا در پالرمو، برج جیرالدا در اشبیلیه (سویل) و کاخ حمرا در غرناطه (گرانادا)، به سنت غرب جهان اسلام تعلق دارد. این سبک معماری که طی هزار سال در کرانه‌های جنوبی و غربی دریای مدیترانه ــ بین تونس و اسپانیا ــ تکوین یافت، از سدۀ هشتم تا سدۀ نوزدهم محمل تلفیق اندیشه‌های تازه با سنت‌های ساختمانی محلی‌ای فراتر از آن منطقه بود. جاناتان بلوم در این کتاب چارچوب کلی این سنتِ پویا را به خوانندگانش معرفی می‌کند، هم بناهای مشهور و هم‌بناهای کم‌تر‌شناخته‌شده‌ای که در شش کشور در...
دخالت نظریه در تاریخ| جوزف بدفورد
این مقاله به این موضوع می‌پردازد که التزام ناب* به آموزش فرهنگ جهانی در تاریخ معماری چطور تفسیر پست مدرن خاصی از تاریخ را ــ تا حد همه‌گیری هژمونیک ــ تقویت کرده است؛ تفسیری که نسل کنونی مورخان برجسته را ساخت: مارک یارزمبک، بئاتریس کولومینا و رینهولد مارتین. بر اساس مصاحبه‌های تاریخ شفاهی اخیر با این گروه از مورخان و نوشته‌های اخیر در باب تاریخ اجتماعی و فکری جدیدی از رشتۀ تاریخ معماری در موسسات مسلط شرق ایالات متحده (East Coast) در سی سال گذشته، مقاله گستره و عمق اشتغال آنها به مباحث دهۀ ۱۹۸۰ دربارۀ تقدم رسانه، بازنمایی و اشباع اطلاعات را حول متون اصلی والتر بنیامین، فرانسوا لیوتار، میشل فوکو، فردریک جیمسون و هال فاستر مطالعه می‌کند. استدلال مقاله این است که این نسل، در حالی که هنوز در تلاش برای مبارزه با سایۀ سنگین کلان‌روایت‌های ایدئولوژیکی جنگ سرد بود، نقد پست مدرن بر کلان‌روایت‌ها را پذیرفت و به مفهوم‌پردازی تاریخ به منزلۀ تنوع ازهم‌گسیخته‌ای از دیدگاه‌های واگرا و آشتی‌ناپذیر روی آورد، بسیار پیش‌تر از زمانی که ناب از راه کلیدواژه‌هایی مثل «موازی و واگرا» بر قیاس‌ناپذیری (دیدگاه‌ها و فرهنگ‌ها و آثارشان) تاکید کند. مقاله با این بحث به نتیجه میرسد که «تاریخ جهانی» امروز آنچنان که توسط...
معماریِ تاریخ هنر: یک تاریخ‌نگاشت| مارک کرینزن، ریچارد جی ویلیامز
جایگاه معماری در تاریخ هنر چیست؟ چرا در دوره‌هایی معماری در کانونِ این رشته (دیسیپلین) بوده است و در دوره‌های دیگری گویی در حاشیۀ آن؟ امروز جایگاه معماری در تاریخ هنر کجاست؟ بسیاری از رشته‌ها با تاریخ معماری ارتباطی دارند، از جمله جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و جغرافیای انسانی. نویسندگان این کتاب به احتمالاً تأثیرگذارترینِ این سنت‌ها بر تاریخ معماری یعنی تاریخ هنر، پرداخته‌اند و رابطۀ میان رشته‌های تاریخ هنر و تاریخ معماری را طی صدوپنجاه سال اخیر بررسی کرده‌اند. آنها به افول اهمیت معماری و نقش آن در تاریخ هنر طی سدۀ گذشته اشاره می‌کنند که به عقیدۀ آنها بدون اینکه...
مدلِ معماری: تاریخ نمونک و نمونههای اولیه (پروتوتایپ)، سرمشق و تخیل هنری| متیو مایندراپ
به‌مدت بیش از پانصد سال، معماران مدل‌های سه‌بعدی‌ای را به منزلۀ ابزاری برای آزمودن، تصفیه کردن و نمایش دادنِ ایده‌هایشان به کار گرفته‌اند. اما، آنطور که متیو مایندراپ نشان می‌دهد، هدفِ ساختن مدل‌های فیزیکی معماری فراتر از بازنماییِ صِرف است. یک مدل معماری می‌تواند شبیه‌سازی کند، آموزش بدهد، الهام‌بخش باشد و زایای طراحی‌های معماری شود. در میان بسیاری چیزها، نیز می‌تواند نشانه، یادگاری، اسباب‌بازی، شیء تدفینی، ابزار آموزشی، رسانه و یا خلاقیتِ هنری باشد. در این کتاب مایندراپ تاریخ مدل‌های معماری را از طریق تحقیق در کاربردهای آنها، هم در نظر و هم در عمل، بررسی می‌کند. مایندراپ با پیگیری...
ساختن خلافت: ساخت‌وساز، تخریب و هویت فرقه‌گرایانه در معماری دورۀ متقدم فاطمیان| جنیفر ای. پروییت
این مطالعه به معماری دورۀ متقدم فاطمیان اختصاص دارد، یک سلسلۀ شیعۀ اسماعیلی که از سدۀ دهم تا دوازدهم بر کل دنیای مدیترانه‌ای حکمرانی کرد. این دوره را عصر طلایی رواداری چندفرهنگی و بین‌الادیانی می‌دانند و در طول آن بناهای بی‌نظیری ساخته شد، از جمله مدرسۀ ازهر و مسجد حاکم در قاهره، نیز قبۀ صخره و مسجد اقصی در بیت‌المقدس به طور اساسی مرمت و بازسازی شد. با این حال، در همین دوره تحت حکومت ابوعلی منصور حاکم (الحاکم) بامراللّه کلیساهای بسیاری تخریب شد، از مهمترین آنها کلیسای مقبرۀ مقدس (رستاخیز) در بیت‌المقدس. نویسنده تفسیری تازه از این اقدامات و...
نظریۀ سیاسی و معماری| (و.) دانکن بل، برناردو زاکا
نظریۀ سیاسی دربارۀ معماری به ما چه می‌آموزد و از توجه دقیقتر به معماری چه چیز عاید نظریۀ سیاسی میشود؟ مقالات این کتاب از فرضی رایج آغاز میشود: اینکه معماری صرفاً پس‌زمینۀ زندگی سیاسی نیست، بلکه به نوبۀ خود نوعی نیروی سیاسی است. نویسندگان هر کدام از مقالات، به نحوی منحصربه‌فرد، قصد داشته‌اند وجهی از این مدعا را تصدیق کنند و نشان بدهند که چگونه تفکر ما دربارۀ سیاست را میشود با اندیشیدن به محیط مصنوع غنا بخشید. در این مجموعه چهار خط مشی پژوهشی را دنبال کرده‌اند: جستجوی روابط میان معماری و رژیم‌های سیاسی؛ بررسی اینکه معماری چگونه می‌تواند...
شهرهای مخروبه: جامعه‌شناسی تاریخی ویرانه‌ها| مارتین دیوکا
به ما یاد داده‌اند که به ویرانه‌ها به مثابۀ اشیای تاریخی فکر کنیم که مربوط به رویدادی فاجعه‌آمیز در گذشته است. در مقابل، مارتین دیوکا استدلال می‌کند که باید آنها را چون روندی ببینیم که طی زمانی طولانی روی می‌دهد. در این کتاب نویسنده با مطالعۀ تطبیقی گستردۀ ویرانه‌شدن روندی را پیش می‌کشد که در آن آثار تاریخی، محوطه‌های معماری و کانون‌های شهری طی زمان فروپاشیده و ویران میشود. نویسنده در این کتاب چهار موردپژوهشی، آتن کلاسیک، روم باستان متأخر، بغداد سده‌های میانه و مکزیکوسیتی سدۀ شانزدهم را در کنار هم می‌گذارد و نشان می‌دهد که ویران شدن نوعی فرایند...
بازنمایی مکتوب قدرت دنیوی در فرهنگ مادی صفویان| پویه خوشخو ثانی
این مقاله تصور از تشیع و سلطنت را در فرهنگ مادی صفویان (سکه ها، کتیبه های معماری، خطابه های بر تخت نشستن و مدیحه ها) برمی‌رسد تا نقش ایدئولوژی صفویان را در تبدیل خاندان ایشان از فرقه‌ای از تصوف به نهادی سلطنتی با هویتی فرقه‌گرا دریابد. مقاله این مواد را برای بازسازی ایدئولوژی مسلط صفویان در مناطق مختلف می‌کاود. وارسی ایدئولوژی‌های حکومت صفوی تفاوت قابل توجهی را میان ایدئولوژی‌های اظهارشده در این رسانه‌های فرهنگی نشان می‌دهد.استدلال ما این است که این تفاوت استراتژی چندوجهی صفویان را برملا می‌کند که برای طرح‌ریزی مشروعیت سیاسیشان نمایش‌هایی مجزا برای مخاطبان مختلف داشتند. با در هم آمیختن ایدیولوژی‌هایی که توسط مردم مناطق و گروه‌های مختلف در امپراطوری ایران پذیرفته و تکرار می‌شد، پادشاهان صفوی توانستند قدرت خود را در این امپراطوری و مناطق ورای آن بگسترند، ایدیولوژی سیاسی-مذهبی امپراطوری را تغییر دهند و برای بیش از دو قرن در قدرت باقی بمانند. بازنمایی مکتوب قدرت دنیوی در فرهنگ مادی صفویان پویه خوشخو ثانی، دکترای مطالعات خاورمیانه و شمال افریقا، دانشگاه آریزونا – کلیدواژگان خاندان صفوی، تشیع، ایدئولوژی، مشروعیت، مواد فرهنگی، سکه‌های صفوی، کتیبه‌های معماری، خطابه‌های بر تخت نشستن، مدایح. Pouye Khoshkhoosani (2020) "Written Representation of Temporal Power in Safavid Material Culture," in Iranian...
سرقت از ساراسن‌ها: معماری اسلامی چطور اروپا را شکل داد| دایانا دارک
بر پس‌زمینه‌ای از اسلام‌هراسی در اروپا، اروپاییان به طور فزاینده‌ای در حال پیراستن تاریخشان از دِین فرهنگی‌شان به جهان مسلمانان‌اند. اما میراث این دین فرهنگی در تعدادی از شناخته‌شده‌ترین بناهای اروپایی، از کلیسای جامع نوتردام تا ساختمان مجالس نمایندگانِ بریتانیا در لندن به حیاتش ادامه می‌دهد. این کتاب ریشه‌های عربی و اسلامی میراث معماری اروپا را آشکار می‌کند. دایانا دارک اندیشهها و سبک‌هایی را دنبال کرده است که از کانون‌های پرطنین خاورمیانه همچون دمشق، بغداد و قاهره و از طریق اسپانیای مسلمان، ونیز و سیسیل به اروپا رسید. در این کتاب توصیف می‌کند که چطور صلیبیان قرون وسطی، زائران و...
شهر ایلخانی سلطانیه: پاره‌ای ملاحظات در باب ارک و شهر بیرونی|علی هاتف نعیمی
لشکرکشی‌های مغول در ایران در سدۀ سیزدهم سبب ویرانی‌های گسترده‌ای در وجوه مختلف زندگی اجتماعی و محیط انسان ساخت شد. در پی بنیان سلسله ایلخانی در ۱۲۵۶، در کنار بازسازی شهرهایی که در طول حملۀ مغول به ایران ویران شده بودند، ایلخانان (حاکمان مغول) شماری سکونتگاه تازه نیز برپا کردند. سلطانیه یکی از مهمترین مراکز شهری بود که از ابتدا توسط ایلخانان طرح‌ریزی و ساخته شد. با در نظر گرفتن بقایای معماری در دسترس، یافته های باستان‌شناختی و گزارش‌های مکتوب، در این مقاله نویسنده در پی آن بوده است که ساختار فضایی ارک و شهر بیرونی ایلخانی سلطانیه را توصیف کند. شهر ایلخانی سلطانیه: پاره‌ای ملاحظات در باب ارک و شهر بیرونی» علی هاتف نعیمی، مرکز تحقیقاتی خلیلی در دانشگاه آکسفورد Atri Hatef Naiemi (2020) "The Ilkhanid City of Sultaniyya: Some Remarks on the Citadel and the Outer City," in Iran, DOI: 10.1080/05786967.2020.1744469 – پیوند مقاله در وبگاه مجلۀ ایران: https://www.tandfonline.com/doi/figure/10.1080/05786967.2020.1744469?scroll=top&needAccess=true
حکایت کردن بناها: تاریخ شفاهی در پژوهش معماری| نائومی استد، یانینا گاسیه، دبورا فن در پلات
مورخان معماری در مجموع متون، ترسیم‌ها و عکس‌ها را در ساختن روایتشان به کار می‌گیرند؛ اما اظهارات شفاهی کسانی را که به واقع در ساختن بناها نقش داشته‌اند یا در آنها زندگی کرده‌اند به ندرت جدّی می‌گیرند. در کتاب حکایت کردن بناها عکس این رویه را توصیه می‌کنند و تلاش شده ظرفیت‌های اساسی روش‌شناسی‌ای نظریه‌پردازی شود که به‌طور تاریخی غیرقابل اعتماد تلقی کرده‌اند. جستارهای این کتاب را گروهی بین‌المللی از دانشوران نوشته‌اند و به موضوعات متنوعی توجه کرده‌اند، از نقش شایعه در سست کردن بنیان‌های روایت‌های مردانه از معماری تا حکایت کارگران از ساخت‌وساز با سیمان در لندنِ پس از...
انسان‌شناسی برای معماران: روابط اجتماعی و محیط مصنوع| ری لوکاس
معماران از انسان‌شناسان چه چیزهایی می‌توانند بیاموزند؟ این پرسش، پرسش کانونی‌ای است که در این کتاب بررسی میشود. کتاب مرور و جست‌وجوی اندیشه‌هایی است که ارتباط میان انسان‌شناسی اجتماعی معاصر را با معماری پی‌ریزی می‌کند. تمرکز مباحث کتاب بر معماری به منزلۀ کاری است که با طراحی (دیزاین) سروکار دارد. به جای اینکه آثار معماری را به منزلۀ اشیایی معرفی کنند که نقطۀ توجهِ انسان‌شناسان است، نویسنده در این کتاب فعالیت‌ها و اهدافِ خود معماران را برجسته می‌کند. به انتخاب‌های ضروری طراحان نگاهی می‌اندازد ــ در مشغولیت به سیاق و سایت، ترسیم، مدلسازی، ساخت و یا تحلیلِ پسینی پروژه ـــ...
میراث مصنوع
انتشار شمارۀ ویژۀ نشریۀ میراث مصنوع: به کار بستن دیدگاه منظر در میراث فرهنگی رقومی ظهور میراث فرهنگی رقومی سبب دگرگونی تمرکز از معماری به سمت مقیاس منظر با هدف عمدۀ بهبود نحوۀ ضبط و تفسیر و ذخیرۀ اطلاعات مربوط به میراث شده به گونه‌ای که این اطلاعات جزئی‌تر، کامل‌تر، پایدارتر، و در دسترس‌تر شود. در این شمارۀ ویژه، هدفْ سخن گفتن از دشواری‌های نظری و فنی میراث فرهنگی رقومی از طریق بحث در باب گسترۀ متنوعی از موضوعات است؛ از اخلاقیات گرفته تا سیاست‌ها؛ از مستندنگاری زیرساخت‌های طبیعی منطقه‌ای تا حفظ حیات وحش و زیستگاههای حیوانات. این شماره دعوتی است به پدید آوردن راه‌های جدیدِ تأمل دربارۀ میراث و رابطۀ آن با جوامع. – فهرست مقالات: ▫️Introduction: applying a landscape perspective to digital cultural heritage| Chen Yang & Kelly Greenop ▫️Harnessing digital workflows for the understanding, promotion and participation in the conservation of heritage sites by meeting both ethical and technical challenges| Mario Santana Quintero, Reem Awad and Luigi Barazetti ▫️Digital cultural heritage and rural landscapes: preserving the histories of landscape conservation in the United States| Sarah Karle and Richard Carman ▫️A digital information system for cultural landscapes: the case of Slender West Lake scenic area in Yangzhou, China|...
ماشین‌های زندگی: مدرنیسم و زندگی خانگی| ویکتوریا رازنر
تحولاتِ جریان عادی زندگی خانگی جزو مهمترین پدیده‌های اجتماعی دوران مابین دو جنگ جهانی بود؛ یعنی وقتی که خانه به منزلۀ مشکلی که باید حل کرد به کانون توجهات آمد: آن را از نو متصور شدند، ساده‌سازی‌اش کردند، به آن برق رساندند و در کل تمیزتر شد. نویسندگان مدرنیست زندگانی خود را در عصری تاریخی یافتند که طراحی و معنای زندگی خانگی گویی داشت از نو زاده می‌شد. از خلال مرور ادبیات، معماری، طراحی (دیزاین)، علم و فنّاوری، کتابِ ماشین‌های زندگی نشان می‌دهد که چطور مدرنیزاسیونِ خانه به تحولاتِ عمیق در زندگی خانگی انجامید و بر مجموعه‌ای از مفاهیمِ در...
قلعۀ محراب‌خان: نخستین جذام‌خانۀ ایران| ویلم فلور
ویلم فلور در این مقاله پیش از بحث دربارۀ تأسیس و کارکرد نخستین جذام‌خانۀ واقعی در ایران، شرح مختصری دربارۀ آسیب‌شناسی جذام عرضه می‌کند و نام‌هایی که در زبان فارسی بر این بیماری گذاشته‌اند مرور می‌کند؛ قدیمی‌ترین شواهد باستان‌شناسی از شیوع این بیماری نیز ارائه میشود. همچنین رفتار اجتماعی در ایرانِ شاهنشاهی در قبال جذام را برجسته و به قدیمی‌ترین اوصافِ پزشکیِ جذام در زبان فارسی نیز اشاره می‌کند. دربارۀ شیوع جذاب در طی سده‌های مختلف در ایران بسیار کم می‌دانیم، شاهدش فقدان دانش دربارۀ وقوع و شیوع آن در میان درمانگران و مؤسسات در ایران، حتی در اواخر دهۀ ۱۹۲۰. اگرچه روستاهای مجزای جذامی‌ها از پیش از سال ۱۹۲۶ هم وجود داشت، در این زمان و با عرضۀ درمانِ پزشکی متعارف از طرف مبلغان امریکایی بود که روستای محراب‌خان نخستین جذام‌خانۀ ایران شد. تأمین‌کنندگان مالی، کارکنان پرشکی و درمانی، محیط زندگی جذامی‌ها و تعدادشان در محراب‌خان و همچنین اینکه چطور جمعیت و وضعیت این افراد طی زمان تغییر کرد و اینکه چطور به بخشی از ساختار نظامِ درمانی عمومی ایران تبدیل شد، جزو مباحث این مقاله است. فلور در پایان و به طور مختصر تأسیس و کارکرد دو جذام‌خانۀ دیگر در ایران و نیز ریشه‌کنی تدریجی اما قطعی جذام...
هنر 'اسلامی' چیست؟| وندی ام. کی. شا
با آشکار کردن چیستی «اسلامی» در هنر اسلامی، نویسنده دریافت از هنر (اعم از نقاشی، موسیقی، و هندسه) را در گسترۀ پراکندۀ اسلام تاریخی (از جمله قرآن، حدیث، صوفی‌گری، فلسفه، و شعر) می‌جوید. تأکید بر تجربۀ پذیرش در تولید نوعی جدید از رویکرد را ممکن کرده؛ نه فقط برای اسلام و هنرهای آن، بلکه در حکم الگویی مستعمره‌زدایانه برای رویکردهای جهانی مطالعۀ تاریخ هنر. وندی شا مقدماتی مجمل از تاریخ فکری را با نقد مفروضات مدرن، سکولار، و اروپایی رشتۀ تاریخ هنر ترکیب کرده است. تفسیر دقیق او از مضامین میان‌متنی شامل متون تاریخی، فلسفه، دین، الهیات و متون نظم...
معماری و ویران‌شهر| داریو دونتی (و.)
در پاسخ به بحران‌هایی عمیق فرهنگی غربی که در دهۀ ۱۹۶۰ پدید آمد، هنرمندان بنیادستیزی از ایتالیا، اتریش، انگلیس و ژاپن دعوت به پرسش از بنیادهای آرمان‌شهرهای مدرنیستی شدند. آنها گرفتاری‌های کاپیتالیسمی را به مجموعه‌ای از تصاویر تکان‌دهنده بدل کردند که واقعیت‌های ناخوشایند جامعۀ مصرف‌گرا را عیان می‌کرد؛ حتی در جاهایی همچون دفتر معماری سوپراستودیو (Superstudio) و آتلیۀ آرشیزوم (Archizoom) فلورانس که در برابر نفوذ معماری مدرن مقاومت می‌کردند. الگوی این هنرمندان، اگرچه در فضای تجربه بود، الهام‌بخش نسلی از معماران شد؛ از جریان های‌تِک تا رِم کولهاس، که در پی به‌کارگیری پارادایم ویران‌شهر هم در حکم یک اندیشه و...
فلسفۀ معماری: مدخل فلسفۀ معماری دانشنامۀ استنفورد ساول فیشر| ترجمۀ مهدی محمدی، حسین رهنما
مهدی محمّدی
دانش معماری دامنهٔ بسیار گسترده‌ای از علوم مختلف را در برمی‌گیرد و از آنجا که با انسان سر و کار دارد، به نحوی از انحاء با رشته‌های مختلف علوم انسانی درگیر میشود. فلسفه یکی از این رشته‌هاست که در دهه‌های اخیر و به لطف گسترده‌تر شدن بحث فلسفهٔ معماری و معماری فلسفی پیوند عمیق‌تری با معماری پیدا کرده است. نزدیکی ادبیات برخی از نحله‌های فلسفی چون پدیدارشناسی، باعث شده تا گرایش به فلسفه در میان معماران گسترش یابد. از سوی دیگر برخی از وجوه اندیشه‌ورزی در معماری چون زیبایی‌شناسی مستقیماً با رویکردهای فلسفی ارتباط می‌یابد و پرداختن به این موضوعات...
مجموعهٔ هنر در تمدن اسلامی: معماری (۲)
مهرداد قیومی بیدهندی
موضوع این کتاب معماری‌ای است که در طی سده‌های اول تا سیزدهم هجری عمدتاً به‌دست مسلمانان در سرزمین‌های مسلمان‌نشین پدید آمد. هدف از این کتاب به‌دست دادن تصوری اجمالی از دانش تاریخی موجود دربارۀ این معماری است. تبویب این موضوع در این کتاب از ترکیبِ تقطیعِ جغرافیایی و تاریخی به‌دست آمده است؛ یعنی تقسیم جهان اسلام به سرزمین‌های شرقی و غربی و سپس تقسیم تاریخی بر اساس ادوار متناسب با هریک از پهنه‌های جغرافیایی: بخش اول کلیات و مقدمات؛ بخش دوم، آغاز (سده‌های اول و دوم)؛ بخش سوم، سرزمین‌های شرقی در سده‌های سوم تا ششم؛ بخش چهارم، سرزمین‌های غربی در...
مسجد جامع ورامین، بازشناسی روند شکل‌گیری و سیر تحول
حسین نخعی
مسجد جامع ورامین بنایی است در ورامین، ۴۲ کیلومتری جنوب تهران، که تا چند دهۀ پیش خارج از بافت بوده و امروزه میان یک میدان شهری قرار دارد؛ بنایی مستطیل‌شکل با ابعاد ۴۳ × ۶۶ متر که یکی از بهترین نمونههای مساجد چهارایوانی است. این بنا در اواخر دورۀ ایلخانان ساخته شده و نیمۀ غربی آن را پس از مدت‌ها ویرانی طی سالهای اخیر بازسازی کرده‌اند. عبارت‌های بالا کمابیش در عمدۀ نوشته‌هایی که موضوعشان مسجد جامع ورامین است به چشم می‌‌خورد و برای معرفی این بنا از آن استفاده میشود؛ عبارت‌هایی که نکاتی درخور توجه را در خود دارد که...
مجموعهٔ هنر در تمدن اسلامی: معماری (۱)
مهرداد قیومی بیدهندی
موضوع این کتاب معماری‌ای است که در طی سده‌های اول تا سیزدهم هجری عمدتاً به‌دست مسلمانان در سرزمین‌های مسلمان‌نشین پدید آمد. هدف از این کتاب به‌دست دادن تصوری اجمالی از دانش تاریخی موجود دربارۀ این معماری است. تبویب این موضوع در این کتاب از ترکیبِ تقطیعِ جغرافیایی و تاریخی به‌دست آمده است؛ یعنی تقسیم جهان اسلام به سرزمین‌های شرقی و غربی و سپس تقسیم تاریخی بر اساس ادوار متناسب با هریک از پهنه‌های جغرافیایی: بخش اول کلیات و مقدمات؛ بخش دوم، آغاز (سده‌های اول و دوم)؛ بخش سوم، سرزمین‌های شرقی در سده‌های سوم تا ششم؛ بخش چهارم، سرزمین‌های غربی در...
تن شهر و جان زیارت، بازخوانی شهر کاشان از منظر آیین زیارت
زهرا چیت‌سازیان
نیروی حاصل از میل انسان‌ها به تماس با جهان دیگر، نیرویی که در زیارت و اندیشهها و ذهنیت‌ها و مناسک و آداب و رسوم مربوط به زیارت آشکار میشود، نیرویی قوی‌تر و مؤثرتر از نیاز و طلب انسان به خورد و خفت و خرید و فروخت دنیایی است. این نیروی نادیدنی در ساختن شهرها و صورت بخشیدن به آنها سخت دخیل بوده است؛ اما چون از چشم‌ها پنهان است و چون در زیست انسان امروزی کمتر مداخله‌ای دارد، در خواندن و فهمیدن شهرهای کهن مغفول مانده است. باید شهرهای کهن را با چنین نگاهی بازخواند و بازفهمید. نویسندۀ کتاب حاضر...
داستان مادی فدن، معماری و زندگی و شهر در کنار جوی در اصفهان صفوی
صفا محمودیان
در اصفهان جوی‌های منشعب از زاینده‌رود را «مادی» نامیده‌اند. یکی از گسترده‌ترین و در عین‌حال کهن‌ترین این مادی‌ها، مادی فدن است. در دورۀ صفوی با پایتختی شهر اصفهان، مادی‌ها به منزلۀ عنصری شهری بیش از پیش اهمیت یافتند؛ چنانکه در بسیاری از فضاهای شهری آب جاری کردند و بناهای گوناگونی در کنار مادی‌ها ساختند. مادی فدن نیز در آن دوره به علت گستردگی‌اش درون اصفهان و تأمین آب شهر، رابطه‌ای تنگاتنگ با زندگی شهری؛ از جمله با معماری و فضاهای شهری اصفهان صفوی داشت. در «داستان مادی فدن» به بررسی جایگاه این مادی در اصفهان دورۀ صفویه می‌پردازند. اثر این...
گادامر برای معماران| پل کیدر
زهرا برادران
هانس-گئورگ گادامر یکی از برجسته‌ترین متفکران اروپایی قرن بیستم بود. فلسفهٔ او مخصوصا به کشف متداول‌ترین الگوهای تجربه و تفکر - که هرگاه مردم در جستجوی فهم جهان و یکدیگر هستند، زمانی که متون یا دیگر نمودهای معنا را تفسیر می‌کنند و هنگامی که هنر یا طبیعت را به گونه‌ای فریبنده، لذت‌بخش و معنادار تجربه می‌کنند، رخ می‌دهد - اختصاص دارد. گرچه گادامر به‌طور خاص دربارهٔ معماری کم نوشته است، نوشته‌های او در باب هنر و زیبایی‌شناسی گسترده است و نقشی محوری در برنامهٔ کلی فلسفی او بازی می‌کند. به همین علت، در طول دهه‌ها، اندیشهٔ او بر طیف گسترده‌ای...
مقدمه‌ای بر تاریخ شفاهی معماری ایران
میترا هاشمی
اغلبِ آثار و گنجینه‌های فاخر تاریخی که نشانی از تمدن و فرهنگ یک سرزمین در دوره‌ای دارد، به صورت‌های مادی و معنوی نمایان میشود. برخی آثار مادی به جامانده از یک جامعه را در موزه‌ها نگه می‌دارند، آثار معنوی نیز گاه جامۀ الفبا بر تن کرده و در میان سطرهای یک کتاب جای می‌گیرد؛ اما گاه برخی دیگر ناشناخته می‌ماند و درون سینۀ افراد پنهان میشود. آن عده که در دوره‌ای شاهد وقایع هم‌عصر خود بودند، همچون یک موزه و کتابخانه‌ای پربار، حامل گنجینه‌هایی از یک دورۀ زمانی مشخص اند؛ گنجینه‌ای که موجودیت آن بدون کسب تجربه و مشاهدات فردی...
آیا ما انسانیم؟ نکاتی در باستان‌شناسی طراحی| بئاتریس کولومینا و مارک ویگلی
Are We Human? Notes on an Archaeology of Design (Beatriz Colomina (Author), Mark Wigley (Author (Lars Müller (January 2017
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
