×

جستجو

اتاقِ بلکوارا در برلین

در نامه‌ای به تاریخ ششم آگوست۱۹۱۱ که ارنست هرتسفلد از سامرا به فریدریش زاره در برلین نوشته است، آمده:

«زمانی که در محوطۀ کاوش [در بلکوارا] با تئودولیت مشغول کار بودم متوجه یافتۀ جدیدی شدم که رهاسازی‌اش نیاز به کار زیادی دارد: قطعۀ بزرگِ یک‌پارچه‌ای از یک سقف با تزیینات گچی. سقف طبیعتاً از طرف تزییناتش رو به زمین قرار گرفته. [...]

 طرحِ [تزیینات] سقف بسیار ساده است. بابت این کاوش بسیار خوشحالم، از یک سو به این دلیل که تا کنون دربارۀ سقف‌ها چیزی نمی‌دانستیم؛ و از سویی دیگر به خاطر اینکه می‌توان یک اتاق کوچکِ منقور [منظور بلکواراست] در برلین  برپا کرد: دیوارها با ازاره‌هایشان، طاقچه‌ها، درها، سقف، همه چیز واقعی! از تزیینات ازاره‌ایی‌ که به خوبی بر جای‌مانده است حدود دویست مترِ یک‌پارچه در وضعیت خوبی جدا شد. از آنچه دو یا صدها عدد مشابه وجود داد خلیل‌بیگ باید [چیزی] به بغداد تحویل بدهد؛ در غیر این صورت خیلی به دور از اخلاق خواهد بود. اگر او این کار را نکند قطعات اینجا می‌ماند و در عرض چند سال نابود می‌شود.

طاقچه‌های اصلی‌ای که نمی‌توان آنها را جدا کرد و تنها می‌توان مشابه‌شان را بازسازی کرد برای به نمایش‌گذاشتن قطعات تکیِ زیبا ایده‌آل هستند و دیوارهای مابین‌شان برای آویران کردن اشیاء. من می‌توانم یک طرح زیبا و ناب برای آن نقاشی کنم.»

این نامه متعلق به دورۀ اول کاوش‌های هرتسفلد در سامراست که در فاصلۀ زمانی دوازدهم جولای و نهم اکتبر سال ۱۹۱۱ میلادی انجام شد. مدت کوتاهی پس از این دورۀ کاوش کتاب بسیار کوچکی به نام گزارش اولیۀ کاوش‌های سامرا (در سال ۱۹۱۲ م) منتشر شد؛ اما کتاب مفصلی که هرتسفلد دربارۀ معماری سامرا قصد نوشتنش را داشت هیچ‌گاه منتشر نشد. از این‌رو مهم‌ترین منبع برای شناخت معماری سامرا نوشته‌های شخصی هرتسفلد است که شامل نامه‌ها و دفترچه‌های یادداشت اوست. تا کنون بخشی از این نامه‌ها و یادداشت‌ها به صورت پراکنده منتشر شده؛ از جمله متن بالا که در پیوست کتابِ کاوش‌های سامرا نوشتۀ توماس لایستن آمده است.

 

*توضیح تصویر: یکی از خانه‌های سامرا با تزیینات ازاره و طاقچه‌ها

اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط
کتاب «تصویر کلمه: مطالعه‌ای درباره آیات قرآنی در معماری اسلامی»
سیدامیر کوشه‌ای
کتاب تصویر کلمه: مطالعه‌ای درباره آیات قرآنی در معماری اسلامی، اثر اریکا داد و شیرین خیرالله، از جمله مهمترین پژوهش‌ها درباره نسبت قرآن کریم با معماری دوره اسلامی است. جلد نخست این کتاب مشتمل بر مقدمه و هفت فصل است. داد در این جلد استدلال می‌کند که آیه‌های قرآن در هنر دوره اسلامی به مثابه نماد و نشانه‌ خدا به کار رفته  است، و کارکردی مشابه شمایل در هنر مسیحی دارد. او دیدگاه خود در این زمینه را پیشتر در مقاله‌ای با عنوان «تصویر کلمه»* منتشر کرده بود، و این جلد به نوعی گسترش یافته آن مقاله است. نویسنده در فصل نخست به مسئله ممنوعیت تصویر انسان و جانداران در تمدن اسلامی می‌پردازد. فصل‌های دو، سه و چهار به تحلیل کارکرد آیات قرآنی در تزیینات چهار بنای قبة الصخره در بیت‌المقدس، مقیاس النیل (نیل سنج) و مدرسه سلطان حسن در قاهره، و بیمارستان نوری در دمشق اختصاص دارد. فصل پنجم...
فراخوان ارسال مقاله برای «نشریۀ معماری اسلامی»: تغییرات اقلیمی و محیط مصنوع در جهان اسلام
This special issue of IJIA focuses on the impact of the current climate crisis on the built environments of the Islamic world, a space encompassing the Middle East, as well as Africa, Asia, and more recent geographies in Islam’s global dimensions. Specifically, it seeks to unpack this complex topic by utilizing architecture as a space of discourse for thinking about how one might craft a theory of ‘critical environmentalism’ across the Islamic world.
جلسۀ رونمایی از کتاب «نوشتن تاریخ معماری: شاهد و روایت در سدۀ بیست‌ویکم»
کتاب با مثال‌هایی از زمان‌ها و مکان‌های متنوع ــ از بناهای انقلابی هاییتی در سدۀ هجدهم تا شرکت‌های ساختمانی وایمارِ آلمان و کمپ‌های پناهجویان افریقایی...
معماری هنر و معماری جادویی در شاهنامه
مهرداد قیومی بیدهندی
در عالمی که فردوسی در شاهنامه تصویر کرده است، معماری (به معنای ساختن مکان زندگی انسان) جایگاه مهمی دارد. در این عالم، معماری بر دو نوع است: معماری برآمده از هنر و معماری برآمده از جادویی. معنای هنر در شاهنامه با معنای امروزی این واژه تفاوت دارد. هنر خاستگاهی ایزدی دارد و با نیکویی پیوسته است. در برابر آن، جادویی است که بدهنری و بددانشی و اهریمنی است. معماریِ هنر صفت‌های بهشتی دارد، دل‌آرا و جاودانه است. معماری جادویی صفت‌های دوزخی دارد و جای ماندن آدمیان و نیکوان نیست. معماری هنر بهترین شیوۀ شاهان فرهمند است و با آن فرّ و گوهر خود را نشان می‌دهند و آبادانی و نیکویی می‌گسترند. برخی از آنان، به پیغام سروش ایزدی، شهرهای جاودانه می‌سازند که جای جاودانان نجات‌دهندۀ جهان است.  در گزارش شاهنامه از سرگذشت ایرانیان، معماری و هنر در گذر روزگار سیری فروکاهنده دارند. در آغاز این روزگار، در زمان چهار پیامبر-پادشاه...

وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر