دربارۀ اصل و ریشۀ کلمۀ «تکیه» بین صاحب‌نظران اختلاف است؛ اما بررسی تاریخ اجتماعی ایران نشان می‌دهد که تکیه تا قبل از صفویان مکانی مربوط به صوفیان بوده است. درروزگار صفویان، و به دنبال احیا و گسترش تعزیه‌خوانی و نیز ایجاد محدودیت برای صوفیان، تکیه به مکانی برای برگزاری شبیه‌خوانی تبدیل شد. در دورۀ قاجاریه، با انتخاب تهران به پایتختی و سپس ملقب شدن تهران ناصری به دارالخلافه، حامیان و بانیان از طبقات مختلف اجتماع مجموعه‌ها و فضاهای شهری مختلفی را تحت عنوان «تکیه» بنا نهادند. اهمیت تکیه به منزلۀ یکی از فضاهای شهری که مکان وقوع در بزرگترین رویداد اجتماعی آن روزگار (عزاداری محرم و صفر) بود به حدی رسید که ناصرالدینشاه بزرگترین تکیۀ ایران، تکیۀ دولت، را در کنار ارگ سلطنتی خود ساخت. در پایان سلطنت ناصرالدینشاه، بیش از نود تکیه به صورت‌ها و اندازه‌های گوناگون در محله‌های تهران وجود داشت.
عماد سودیان طهرانی در این تحقیق در پی شناخت مفهوم تکیه در دوران قاجاریه در دارالخلافۀ ناصری است. به این منظور، می‌کوشد ماهیت تکیه‌های تهران در دورۀ قاجاریه به منزلۀ فضای شهری و زندگی جاری در آنها و نیز چگونگی طراحی و شکل‌گیری کالبد تکیه را دریابد.
این رساله چهار فصل دارد. در فصل اول، مقدمۀ تحقیق، پیشینۀ تکایای ایران تا قبل از دورۀ قاجاریه و انواع تکیه‌ها در شهرهای ایران، بهجز تهران، و پیشینۀ تغزیه و آرا و نظرات مختلف دربارۀ تغزیه بررسی شده است. محقق در فصل دوم به تاریخچۀ پیدایش تکایا در محله‌های مختلف دارالخلافه و زندگی جاری در آنها می‌پردازد. در فصل سوم، موقعیت و نقش تکیه‌ها در تهران قاجاری؛ و در فصل آخر، حامیان و بانیان تکایا و طرز ادارۀ تکایا و نقش دولت و روحانیت در آنها بررسی می‌کند. در پایان، روایتی از ماهیت تکیه‌های تهران و نسبت آن با زندگی مردم و جایگاه آن در باورهای اهالی شهر به‌دست می‌دهد.
عماد سودیان طهرانی. «تحلیل نقش تکیه‌ها و ماهیت آنها در طهران دورۀ قاجار». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر زهرا اهری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، شهریور ۱۳۹۲.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
