در مرکز اسناد آستان قدس رضوی (ش ۲۰۴۸) نقشهای از شهر مشهد نگهداری میشود که «کلنل جولیس دالمج» در سال ۱۲۸۶ق تهیه کرده است. دالمج در این نقشه جزییات زیادی از اماکن و عمارات مشهد را ثبت کرده که در شناخت اماکن تاریخی گمنام بهجا مانده و آگاهی از وضع اجتماعی و جمعیتی مشهد در میانهٔ عصر ناصری بسیار مفید است. مثلا بر مبنای این نقشه درمییابیم مشهد در این زمان بیش از پنجاه تکیه، نُه قبرستان، سی حمام، ۲۶ قراولخانه، و سیزده مدرسه داشته است. همچنین مرز دقیق محلات، موقعیت دقیق حصار و دورازههای شهر، نام حمامها و تکیهها و خانها و سراها به همراه انواع و موقعیت باغات شهر نیز از ظرایف دیگر این نقشه است. محور نقشه خیابان مشهور مشهد، ساختهٔ شاه عباس اول صفوی، است که از چپ به راست نقشه کشیده شده است. در بالای سمت راست نقشه «صورت علامات» و در پایین رقم نقشهبردار به همراه جزییاتی از ویژگیهای جغرافیایی مشهد بدین شرح به قلم نستعلیق کتابت شده است: «نقشه مشهد مقدس/ بندهٔ درگاه کلنل جولیس دالمج انگلیس در مدت توقف خود در مشهد مقدس بدون / امداد و دستیاری غیر لازمهٔ اهتمام و دقت کامل نموده این نقشه را صورت انجام/ داد عرض مشهد مقدس از استوا سی و هفت درجه و طول آن از خط نصف النهار / کوُرُینج پنجاه و نه درجه و پنجاه دقیقه مشرقی انحراف قطب نما بسمت مغرب/ سه درجه انحراف قبله از جنوب بسمت مغرب چهل و پنجدرجه، اطول ایام در مشهد / مقدس چهارده ساعت و سی و دو دقیقه و اقصر ایام نه ساعت و بیست و هشت دقیقه است. ارتفاع آفتاب / در حمل چهل و نه درجه و بیست و چهار دقیق و در سرطان هفتاد و دو درجه و سی دقیقه در میزان چهل و نه / درجه و ده دقیقه و در جدی بیست و پنجدرجه و چهل دقیقه بتاریخ یوم یکشنبه هفدهم ذیحجه الحرام سنه ۱۲۸۶»
نقشه شهر مشهد در عصر ناصری
اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط