خانقاه در شواهد نوشتاریِ معماری ایران در دوران اسلامی همچون بسیاری از بناها پیوسته و بارها تکرار می‌شود. اما در شواهد مادی خانقاه غایب یا بسیار کمیاب است. همچنان که امروز شمار حسینیه‌ها گاهی با شمار مساجد برابری می‌کند؛ در گذشته، دست کم تا پیش از دورۀ صفویان، در بسیاری از آبادی‌های ایران خانقاه در پرشماریْ همتای مساجد بوده است. امروز پس از گذشت روزگاران دراز از رواج و فراوانی خانقاه و به خاطر سرنوشت مبهم و پیچیدۀ آن تقریباً چیزی از معماری خانقاه نمی‌دانیم.
در این تحقیق، سینا سلطانی، به شناخت مرحلۀ نخست پیدایی خانقاه در زادگاه آن در ایران- سده‌های نخست هجری در خراسان(ربع نیشابور)- می‌پردازد. بدین منظور می‌کوشد، با شناخت سازمان خانقاه به شناخت کالبد خانقاه بر اساس متون دست یابد. این تحقیق پنج فصل دارد. در فصل اول، «تکوین خانقاه»، تبار خانقاه، تولد خانقاه، تسمیۀ خانقاه، خویشان و رقیبان خانقاه و تحدید خانقاه بررسی می‌شود. در فصل دوم، «سازمان خانقاه»، برای شناخت معماری خانقاه به شناسایی سازمان خانقاه یعنی کارکرد و قوانین آن می‌پردازد. در فصل سوم، «بنای خانقاه»، پس از شناخت سازمان خانقاه و بررسی متون، بنای خانقاه و اجزای آن را می‌شناسد. در فصل چهارم، «بقایای خانقاه»، با مطالعۀ منابع تحقیق و شواهد به دست آمده تعدادی از خانقاه‌های حوزۀ خراسان بزرگ و بیرون از خراسان را فهرست می‌کند. در فصل پنجم، «بررسی یک نمونه»، بنایی در رشت‌خوارِ خراسان رضوی را مطالعه می‌کند. این بنا امروزه به مسجد جامع رشت‌خوار معروف است ولی تحقیقات باستان‌شناسی شواهدی را از سازمان فضایی خانقاه در این بنا نشان می‌دهد.
سینا سلطانی. «جستجویی برای شناخت معماری خانقاه در ایران (خراسان سدۀ پنجم)». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن ۱۳۹۱.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
