۱۳. تاریخ هنر: مفاهیم اصلی 

(پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر)

‌مشخصات کتاب

Harris, Jonathan. (2006). Art History: The Key Concepts. London: Routledge, 346 pages.

هریس، جاناتان. تاریخ هنر: مفاهیم اصلی.

‌بررسی کتاب

در این کتاب، بیش از دویست مفهوم اصلی تاریخ و مباحث نظری هنر و فرهنگ تجسمی به‌صورتی روشمند و سامانمند و بحث‌انگیز گرد آمده است. در نوشته‌های تاریخ هنر، مفاهیم و اصطلاحات بسیاری به کار می‌رود. برخی از این مفاهیمْ خاصِ رشته‌ی تاریخ هنر نیست و دانستن آنها در زمره‌ی دانش عمومی دانشجویان و محققان این رشته است؛ مانند توضیح ، تحلیل، تفسیر. برخی دیگر از مفاهیم مربوط به بحث‌های رایج در تاریخ هنر است؛ مانند معنا و تفکر مفهومی. نویسنده به هردو دسته مفهوم توجه داشته؛ اما از میان این مفاهیم ، مهم‌ترین آنها را برگزیده است. جاناتان هریس خود استاد تاریخ هنر است و معیار او در این گزینش، تشخیص خود او و نظر شماری از استادان تاریخ هنر بوده که با آنها مشورت کرده است. الگوی نویسنده در نوشتن این کتاب واژگان اصلی: لغت‌های مربوط به فرهنگ و جامعه نوشته‌ی ریموند ویلیامز بوده است. 

مداخل کتاب طیف وسیعی از واژگان را شامل می‌شود؛ از جمله: دوره‌ها و سبک‌های هنری، همچون گوتیک، رنسانس، باروک، روکوکو، طبیعت‌گرایی، امپرسیونیسم، کوبیسم، هنر مفهومی؛ مفاهیم هنری و مرتبط با هنر، همچون هنر، هنر برای هنر، هنرمند، اثر هنری، متخصص هنری، انتزاع، پیچیدگی، خلاقیت، نبوغ، شاهکار، ذوق، اصالت، سبک، زیبایی‌شناسی، نقد، تفسیر، فرم، شمایل، بازنمایی، فیگوراتیو، نهاد، آکادمی، نگارخانه، حامی هنر؛ انواع هنرها، از جمله معماری، سینما، نقاشی، مجسمه، عکاسی؛ جریان‌های فکری و اجتماعی و سیاسی مؤثر در هنر، همچون کاپیتالیسم، کمونیسم، اومانیسم، عصر روشنگری، مارکسیسم، مدرنیسم، پست مدرنیسم، فمینیسم؛ رویکردهای تفسیر و نقد و فهم هنر، همچون نشانه‌شناسی، هرمنوتیک، سمبولیسم، تاریخ هنر جدید، تاریخ اجتماعی هنر؛ مفاهیم کلی مرتبط با تاریخ هنر، همچون تاریخ، فرهنگ، تمدن، معاصر، سنتی، اجتماعی. در هر مدخل واژه(‌های) مرتبط نیز مشخص شده است. 

نویسنده، به مقتضای عنوان کتاب، به مفاهیم و واژگان جزئی نپرداخته است و مدخل‌های منتخب در زمره‌ی مفاهیم مهم و اساسی عالم هنر  است. ترتیب مدخل‌ها الفبایی است و مقالات ذیل مدخل‌ها ساختاری یکسان دارد. در ذیل هر مدخل، چند دسته اطلاعات آورده شده است؛ ۱) تعریف موجز و اصلی واژه؛ ۲) تبیین تاریخچه‌ی واژه، کاربردها، و معنای آن و تشریح برخی از پیچیدگی‌ها در کاربرد واژه؛  ۳) بیان مثال‌هایی تاریخی یا معاصر از آثار هنری یا فرهنگ تجسمی که با آن مفهوم مرتبط است؛ ۴) معرفی چند منبع برای مطالعه‌ی بیشتر. در ذیل هر مدخل، به فراخور مفهوم مورد بحث، ریشه‌ی واژه و زمان پیدایی و سیر تاریخی آن، هنرمندان مهم، تأثیر آن در جریان‌های دیگر و جایگاه آن مفهوم در تاریخ هنر  ذکر شده است. 

نویسنده در این کتاب به چند نکته عنایت داشته است: نخست، مفاهیم مطرح در این کتاب محدود به مفاهیم تاریخ هنر نیست و برخی از مفاهیم مرتبط با مباحث هنری را نیز در بر می‌گیرد؛ از جمله مفهوم‌هایی که اخیراً در رشته‌های وابسته به تاریخ هنر، از جمله فرهنگ بصری، مطرح شده است. دوم، در هر مدخل، معنای عام واژه و معنای اصطلاحی‌اش ذکر شده است. سوم، نویسنده در تنظیم مقالات ذیل هر مدخل کوشیده است ماهیت سیال و دگرگون‌شونده و پرمجادله‌ی تاریخ هنر و ارزش‌ها و اصول آن را نشان دهد و از این راه، خواننده را از ظرافت‌ها و اجزای زبان معاصر تاریخ هنر آگاه سازد و گفتگو در رشته‌ی تاریخ هنر و رشته‌های وابسته به آن را تسهیل کند و باعث پویایی زبان و واژگان آنها شود. 

این کتاب مرجعی برای محققان و دانشجویان رشته‌های مرتبط با تاریخ هنر است؛ هم برای فهم مفاهیمی که در خواندن نوشته‌های مربوط به تاریخ هنر با آنها برمی‌خورند؛ و هم برای فهم مهم‌ترین مباحث و مجادلات در تاریخ هنر و نظام اصطلاحات و تطور معانی آنها در طی زمان.

 فهرست کتاب 

Acknowledgements 

Introduction 

Key Concepts 

Name Index 

List of Key Concepts

ترجمه‌ی فهرست کتاب

فهرست مفاهیم اصلی

قدردانی

مقدمه

مفاهیم اصلی

نمایه‌ی نام‌ها

مشخصات منبع

مهرداد قیومی بیدهندی و دیگران، کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴، فصل۳.

برای مشاهده‌ی مشخصات کتاب تاریخ هنر: مفاهیم اصلی به پیوند زیر مراجعه کنید:

https://www.google.co.uk/books/edition/Art_History_The_Key_Concepts/iN9_AgAAQBAJ?hl=en&gbpv=0