سنگ‌نبشته/ سنگ‌نوشته/ کتیبه به تخته ‌سنگ یا کاشی‌کاری یا هر نوع سطح دیگری گفته می‌شود که واقعه‌‌ای تاریخی بر روی آن کنده‌کاری یا نوشته شده باشد. معمولاً کتیبه بر روی سنگ، در حاشیۀ سردر ساختمان‌ها یا گوشه‌‌های پارچه‌‌های خاص نظیر پرده و سفره و بیرق یا بر صفحه‌‌های کتاب نوشته می‌شود. وجود کتیبه‌هایی که از دوره‌های گذشته به جای مانده‌اند، دسترسی به برخی اطلاعات تاریخی را میسر می‌کند. اقدام مجتبی کرمی برای به نگارش در آوردن کتاب کتیبه‌های خیوه تلاشی ستودنی در راستای معرفی هر چه بیشتر تمدن ایرانی به ایرانیان است.

در این کتاب به نقش فرانسوی‌ها در بازخوانی کتیبه‌ها اشاره شده است. در این زمینه باید گفت کتیبه‌ها بخشی از میراث بشری هستند و آنها نیز در بازخوانی این میراث سابقۀ طولانی دارند و سال‌هاست مجموعۀ مفصلی به نام «گزارش کتیبه‌نویسی عرب» را در دست جمع‌آوری دارند و بخشی از آن را نیز به صورت دیجیتال منتشر کرده‌اند. بنابراین حضورشان در تاشکند برای بازخوانی کتیبه‌های خیوه فارغ از تعلق این میراث به کشور خاصی است و تنها تأکید بر میراث بشری است. البته کارشناسان فرانسوی با تسلط و سابقه‌ای که در این حیطه دارند در تلاش‌اند میراث بشری را بازخوانی کنند.

متأسفانه كسانی كه به عنوان نمایندگان فرهنگی در كشورهای مختلف حضور دارند شناخت درستی از مخاطب و فرهنگ كشور خودشان و كشور‌های دیگر ندارند. این نمایندگان فرهنگی باید تلاش كنند تا ارتباطات فرهنگی بین كشورها شكل بگیرد و حتی در مواردی تقویت شود. اگر نمایندگان فرهنگی به دنبال ایجاد پل ارتباطی فرهنگی بین كشور مخاطب و كشور خودش نباشد نمی‌توانیم انتظار كار درست و حسابی را داشته باشیم. با این شرایط اهمیت كار نویسندۀ كتاب كتیبه‌های خیوه قابل ستایش خواهد بود.

امروزه نگاهمان در اين كتاب و موارد مشابه، منحصر به متن كتيبه است اما كتيبه‌ها مجموعه‌اي از آثار فرهنگي هستند كه متن آن را براي نكاتي تاريخي مي‌خواهيم. اما يك محقق تاريخ هنر به دنبال آرايه‌ها، تزیينات، گچ‌بري و ... است. اين به اين معناست كه در كتيبه‌ها بايد تصاوير را هم جدي بگيرم. اين درحالي است كه بخشي از تصاوير در اين كتاب منتشر شده است.

نکتۀ مهم دیگری که جای آن در کتاب خالی است، نبود نمایه است. این اثر نیازمند نمایه است تا زمانی که مخاطب کتیبه‌ای را مشاهده می‌کند، بتواند با استفاده از نمایۀ اشخاص به آسانی معمار آن را پیدا کند. در پژوهش‌های امروزی که زمان ارزش بسیاری دارد مخاطب به دلیل کمبود وقت نمی‌تواند صدها کتاب را جستجو کند تا با استفاده از آن آثار نام معمار یا خطاط کتیبه مدنظرش را پیدا کند. بنابراین گذاشتن فهرست می‌تواند سرعت مطالعه یک کتاب را چند برابر کند. ضمن اینکه مخاطب با چنین کتابی راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کند. با سپاس از مؤلف کتاب کتیبه‌های خیوه امیدوارم تمام کسانی که در عرصۀ سیاست دستی دارند همانند نویسندۀ کتاب کتیبه‌های خیوه دستی نیز در عرصۀ فرهنگ داشته باشند.

مأخذ: خانۀ کتاب