همدان از اولین شهرهای ایران است. این شهر در گذر زمان محل وقوع حوادث گوناگون بوده و دوره‌های تاریخی مختلفی را از سر گذرانده است. از دوران پیش از اسلام تا دورۀ معاصر در نقاط مختلف شهر آثاری بر جای مانده است. از میان این دوره‌ها همدان قاجاری و پهلوی به علت نزدیکی زمانی و آثار معماری و منابع متنی و تصویری باقی مانده بیش از سایر دوره‌ها قابل مطالعه است. با وجود این، نادانسته‌ها و ناشناخته‌های زیادی دربارۀ همدان قاجاری و پهلوی وجود دارد.
در این تحقیق، عاطفه تاج‌بخش فرید، در پی شناخت ساختاری اصلی شهر همدان قاجاری یعنی شناخت بناها و فضاهای عمومی شهر و پیوندهای میان آنها را در دورۀ قاجاریه است. بدین منظور می‌کوشد، به کمک متون بناها و فضاهای مهم و اصلی شهر را شناسایی و نقشه‌های تاریخی شهر را تحلیل و تفسیر کند. این تحقیق دو فصل دارد. در فصل اول، «ساختار اصلی»، ابتدا مراحل شناسایی ساختار اصلی شهر را تبیین و سپس اجزای ساختار اصلی را توصیف می‌کند. اجزای ساختار اصلی بر اساس نوع ساماندهی در دو دستۀ بازار و معبر توصیف می‌شود. در فصل دوم، «ساختار نمادین»، ساختار نمادین همدان را شناسایی و توصیف می‌کند و نحوۀ انطباقش بر ساختار اصلی شهر را تحلیل می‌کند.
عاطفه تاج‌بخش فرید. «شناسایی ساختار اصلی همدان در دورۀ قاجاریه». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر زهرا اهری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، شهریور ۱۳۹۷.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
