در رشتۀ علوم رایانه و هوش مصنوعی، در سال‌های اخیر، شاخه‌ای به نام اُنتولوژی (هستان‌شناسی) پدید آمد. هستان‌شناسی در اصل مفهومی برگرفته از فلسفه است؛ اما در هوش مصنوعی به ابزاری گفته می‌شود که با ضبط مفاهیم و اصطلاحاتِ حوزه‌ای مشخص و برقراری انواع پیوندهای معنایی میان این مفاهیم، دانشِ آن حوزه را برای رایانه قابل فهم و واضح می‌کند. هستان‌شناسی با قابل فهم ساختن حوزۀ مشخصی از دانش برای رایانه به ما این امکان را می‌دهد که بتوانیم اعمالی مرتبط با آن حوزه را، که انجامشان برایمان دشوار یا عملاً ناممکن است و یا امکان بروز خطا در آن زیاد است، از سیستم هوشمند طلب کنیم. پس در حوزۀ تاریخ معماری ایران نیز برای کمک به تفکر و نظم‌بخشی به دانش می‌توانیم با ساختن یک هستان‌شناسی، مقولات و مفاهیم مربوط به این حوزه را به همراه روابط منطقی‌شان به ماشین منتقل کنیم تا ضمن شناخت و برطرف کردن آشفتگی‌های زبان در این حوزه، برخی اعمال دشوار و ناممکن خود را از سیستم هوشمند طلب کنیم؛ اعمالی مانند ایجاد پایگاه‌های داده و بازیابی دقیق اطلاعات.
در این تحقیق، دنا شمسی‌زاده، در پی شناخت چگونگی ساختن هستان‌شناسی تاریخ معماری ایران است. بدین منظور می‌کوشد، مدلی توصیفی و صریح و مشخص از نظام مفهومی موجود در حوزۀ تاریخ معماری ایران، بر مبنای آن چیزی که در ذهن دانشوران اصلی این حوزه نقش بسته و در نوشته‌های آنها قابل پیگیری است، عرضه کند. این تحقیق سه فصل دارد. در فصل اول، «هستان‌شناسی و اصول ساختن آن»، از ماهیت هستان‌شناسی و اصول کلی ساختن آن سخن می‌گوید. در فصل دوم، «هستان‌شناسی تاریخ معماری ایران»، روش ساختن هستان‌شناسی تاریخ معماری ایران و ملاحظاتِ مربوط به آن را شرح می‌دهد. در فصل سوم، «محتوای هستان‌شناسی تاریخ معماری ایران»، محتوای بخشی از هستان‌شناسی تاریخ معماری ایران را، که با روش بیان‌شده در فصل دوم ساخته است، بازگو می‌کند.
شمسی‌زاده حیات داودی، دنا. «هستان‌شناسی تاریخ معماری ایران برمبنای آثار دانشوران معاصر». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر نیلوفر رضوی. مشاور اول: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، مشاور دوم: آزاده رسولی یزدی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن ۱۳۹۵.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
