به نام خدا
«مرا حسرت هیچ چیز اصفهان نیست جز آب زلال میگونش و نسیم صبا و گذرگاه‌های پیچان باد و آسمانش که در هر حال صاف و بی‌ابر است.» (البلدان)
اصفهان، شهر انعکاس‌های پنهان و آشکار، شهر پژواک‌ها و بازتاب‌ها، شهر نقش‌ها و تصویرهاست. در این شهر افسانه‌ای مشرق زمین و هزار‌ویک شب، با نمونه‌های متعددی از انعکاس آثار گوناگون در آب، در آئینه و شیشه، انعکاس‌های صوتی و آوایی، انعکاس طرحها، نقوش، علائم، تزیینات، وارو‌نویسی‌ها، چپ‌نویسی‌ها، معکوس‌نویسی‌ها، قرینه‌سازی‌ها، اعداد، آیین‌ها، آداب و مراسم و رفتار‌های اجتماعی و فرهنگی روبه رو هستیم که هریک طرح و تصویری جادویی و خیال‌انگیز از این شهر کهن بر جای می‌گذارند.
انعکاس در آب
در اصفهان، زاینده رود، این رود طلایی، تصاویر متعددی از پل‌ها، انسان‌ها، گیاهان، پرندگان و ابرها را بر سطح نمای خود باز می‌تاباند و منعکس می‌کند. این بازتاب، از طریق مادی‌ها (جویبارهای منشعب از زاینده رود)، تا به دورترین نقاط و فضا‌های شهری، تا به سنگاب‌ها و آب نمای صحن مساجد و مدارس و کاخ‌ها گسترده می‌شود و طرح و تصویری چشم نواز و زیبا از گنبد‌ها، گلدسته‌ها، ایوان‌ها، ستون‌ها، سر ستون‌ها، خطوط و نقوش کاشیکاری ها و گچ بری‌ها برجا می‌گذارد، که از مشهور ترین آن‌ها انعکاس بیست‌‌ستون، در آب نمای مقابل عمارت چهل ستون است.
انعکاس در آئینه
در عمارت چهل ستون اصفهان و بناهایی که به دنبال آن ساخته می‌شوند، آئینه‌ها، تصویرگر جهان واقعی پیرامون خویش‌اند. این آئینه‌ها که در دوران صفویه از ونیز به ایران آورده شده ودر بنا‌ها نصب گردیده‌اند، به گونه‌ای صاف تر، مستقیم تر و دقیق تر، جهان مادی را آن چنان که هست، به عینه تقلید و منتقل می کنند.
انعکاس‌های صوتی و آوایی
تکرار و بازگشت صدا، در فضای وسیع گنبد خانه مسجد امام (مسجد جامع عباسی)، به همراه پژواک و طنین موسیقی در فضای پر تزیین و گچبری شده طبقه ششم عمارت عالی قاپو و صدای چهچهه و آواز در زیر پل‌های خواجو و سی‌وسه پل، که با ترنم دل پذیر امواج زاینده رود آمیخته می‌شوند، همگی نشانه‌هایی از انعکاس صوتی و آوایی در اصفهان‌اند.
انعکاس طرحها و نقوش
میدان نقش جهان اصفهان، از برجسته ترین فضا‌های شهری جهان است. دراین میدان، شکل گیری سه نیروی قدرتمند زندگی اجتماعی "اقتصاد، حکومت، مذهب" و انعکاس نمادین این نیروها در قالب بناهای ساخته شده بر گرد میدان، به پیشرفته ترین و موزون ترین شکل الگویی خود، در دوره صفویه می‌رسد. این طرح، که متأثر از نمونه‌ای قدیم تری چون تخت جمشید دورۀ هخامنشی، شهر بیشاپور دورۀ ساسانی، میدان کهنۀ اصفهان سدۀ پنجم هجری، میدان ریگستان سمرقند سدۀ نهم هجری و میدان صاحب آباد تبریز سدۀ دهم هجری است، درمیدان نقش جهان اصفهان به کمال آرمانی و الگویی خود می رسد و در ادامه، بر فضا‌های شهری و میدان‌های پس از خود، نظیر میدان ارک، میدان توپخانه و میدان بهارستان تهران دوره قاجار، سایه می‌افکند و تاثیر می‌گذارد.
«مسجد سنجیده‌ی قزوین: کارکرد و زمان ساخت» | لیلا قاسمی، زهره تفضلی
اسطوره و اسطوره‌شناسی نزد ژرژ فردریش کروزر | نخستین نشست از سلسله نشست‌های سهراب
ایران‌شناسی در قلمرو زبان آلمانی (دو گزارش تاریخی) | رودیگر اشمیت، مانفرد لورنتس
تاریخ هنر و نهادهایش: بنیادهای یک رشته (۱) | پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر
مهرداد قیومی بیدهندی
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
