معماری و شهر با اندازه‌های فرهنگی ساکنانش مناسبت دارد. میبد از آن جهت که هنوز شهری زنده است و میبدیان در آن سکونت دارند، این مناسبت را بهتر نشان می‌دهد. معماری تنها کالبد نیست و الکساندر در نظریۀ «زبان الگو» معماری را نه کالبدی تهی که کالبدی حاوی رویداد و زندگی می‌داند. او در بخشی از نظریه‌اش به تیین مفهوم الگو می‌پردازد و از آن برای توضیح آثار گذشتۀ معماری و شهر کمک می‌گیرد. این نظریه متوجه فرهنگ است و پدید آمدن الگو (کالبد+رویداد) را متأثر از فرهنگ می‌داند و فرهنگ را عامل ثابت ِپسِ ظهورات کمابیش متنوع می‌داند. از این رو می‌توان برای فهم ارتباط الگو‌های معماری و مشخصه‌های فرهنگی میبد و میبدی از این نظریه کمک گرفت.
در این تحقیق برای نمونه دو الگوی «ساباط» و «میدان» و اختصاصات آنها در میبد که منبعث از فرهنگ میبدیان است، با این نگاه مورد بررسی قرار گرفته است: فهم اینکه میبدیان بنا به چه غایت مشترکی ساباط یا میدان می‌ساختند و چه کیفیتی از ساباط آنان را اقناع می‌کرده است؛ تشابه همۀ ساباط‌های میبد در عین تنوع ظاهری‌شان را توجیه می‌کند. تمایز ساباط میبدی از ساباط کاشانی دلیل و سنجه‌ای برای فهم تمایز میبدی از کاشانی نیز هست.
الناز نجفی در این تحقیق با ترکیب روش تفسیری- تاریخی و تحقیق کیفی، از دیدگاه منظر فرهنگی و با رویکرد هرمنوتیک و چارچوب نظری «زبان الگو» به قرائت چیزی می‌پردازد که میبدیان ساباط و میدان می‌خوانند. او در بخش اول این تحقیق در پی تبیین چارچوب نظری خود در سه فصل به بیان چرایی انتخاب نظریۀ زبان الگو، ارتباط بین زبان الگو و تاریخ و خلاصه‌ای از دیدگاه الکساندر در نظریۀ زبان الگو و همچنین به رابطه و تناسب نظریۀ زبان الگو و قرائت پیشینۀ معماری ایران می‌پردازد.
محقق پس از مقدمات نظری، در بخش دوم محمل فهم ارتباط فرهنگ و مظاهرش را میبد قرار می‌دهد و در پی یافتن پاسخ «میبد کجاست؟»و «میبدی کیست؟» در آیینۀ آثار میبدیان برمی‌آید. دراین بخش، درفصل اول به بررسی فرهنگ، الگوی رویدادها و فرهنگ و تبیین واژۀ اهلیت و در فصل دوم به تبیین تفصیلی عبارت «میبد کجاست؟» و همچنین تعریف محله در میبد و چگونگی تأثیر مشخصه‌های فرهنگی بر تعریف محله در میبد می‌پردازد و در آخر، این بخش با تببین عبارت «میبدی کیست؟» پایان می‌یابد.
در بخش پایانی، محقق در فصل اول برای فهم غایت ساخت ساباط میبدی به سراغ معنای لفظ ساباط در میبد و سپس اجزای آن و رویدادهای قریب ملازم با آن می‌رود و درفصل دوم بر مبنای سه بحث لفظ و کالبد و رویداد به تبیین میدان نزد میبدیان و پیوند آن با سایر فضاهای شهری همچون حسینیه و خانقاه سخن می‌گوید و همچنین به بررسی مصادیق میدان در میبد می‌پردازد.
الناز نجار نجفی. «نقش‌بازی و صورت‌بندی: مبادی سیر تکوین آنچه میبدیان ساباط و میدان خوانند». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: مهرداد قیومی بیدهندی. استاد مشاور: زرین‌تاج شیبانی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، شهریور ۱۳۸۹.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
