از منابع نوشتاری چنین برمی‌آید که تا پیش از صفویه، در بسیاری از شهرهای ایران چندین خانقاه وجود داشت و گاهی خانقاه از نظر تعداد با مسجد و گرمابه همتایی می‌کرد. صفویان، با آنکه خود از خانقاه برآمده بودند، بسیاری از خانقاه‌ها را ویران یا نام و کارکرد آنها را دگرگون کردند. در نتیجه، در طی سده‌های پس از آن، گونه‌‌بنایی به نام خانقاه کمابیش از یاد رفت و معماری آن فراموش شد. از این‌روست که اگر امروز خانقاهی برجا مانده باشد، به‌دشواری می‌توان آن را بازشناخت و خانقاه بودنش را گواهی کرد. معماری خانقاه از مواضع ابهام در تاریخ معماری ایران است؛ چنان‌که گویی بخشی از حافظۀ معماری ما محو شده است. بازیابی این حافظه نیاز به کاری عمیق و گسترده در دوره‌ها و مکان‌های گوناگون دارد. این کتاب متکفل یکی از پاره‌های آن تحقیق گسترده است: چیستی و چگونگی معماری خانقاه در زادگاه آن، خراسان، و در نخستین پارۀ تاریخ آن، یعنی از اواخر سدۀ چهارم تا نیمۀ سدۀ ششم هجری.
فهرست مطالب کتاب:
پیشگفتار
مقدمه
فصل ۱. تبار و خویشان خانقاه
۱- ۱. تبار خانقاه
۱- ۲. خویشان و رقیبان خانقاه
فصل ۲. نهاد خانقاه
۲- ۱. موجبات اجتماعی و عملی تشکّل نهاد خانقاه
۲- ۲. تشکّل نهاد خانقاه
۲- ۳. ارکان نهاد خانقاه: کسان
۲- ۴. ارکان نهاد خانقاه: رسوم
فصل ۳. بنای خانقاه
۳- ۱. موقعیت خانقاه
۳- ۲. اقوال دربارۀ بنای خانقاه
۳- ۳. فضاهای خانقاه
۳- ۴. طرز انتظام فضاها
فصل ۴. بقایای خانقاه
۴- ۱. خانقاه‌های خراسان
۴- ۲. خانقاه‌های بیرون خراسان
۴- ۳. نمونه: خانقاه رشت‌خوار
فهرست منابع
فهرست اعلام و اصطلاحات
مشخصات کتاب:
قیومی بیدهندی، مهرداد و سینا سلطانی. معماری خانقاه در خراسان سدۀ پنجم. تهران: کتاب بهار، ۱۴۰۱.
اطلاعات بیشتر:
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
