در تاریخ‌نگاری معماری، متداول این است که معماری را با اثر معماری یا فرآوردۀ معماری یکی می‌شمارند. اما معماری فقط فرآورده نیست؛ فرآیند است. این فرآیند علاوه بر فرآورده، عاملان و سیاق (کانتکست)هایی دارد؛ و هریک از اینها را می‌توان موضوع پرسش تاریخی قرار داد. از جملۀ آنها پدیدآورندگان یا عاملان معماری است؛ از معماران و صنعتگران و کارگران دخیل در کاروبار معماری گرفته تا حامیان و بانیان بناها و شهرها.
در مطالعۀ تاریخ معماری ایران، به دورۀ صفویان بسیار پرداخته‌اند؛ اما معمولاً از نیمۀ دوم این دوره غفلت کرده‌اند. همچنین اگر از عاملان و حامیان این دوره سخنی رفته است، بیشتر معطوف به میانۀ این دوره، یعنی روزگار شاه‌عباس اول است.
در «نقش وزیران در حمایت از معماری در نیمۀ دوم دورۀ صفویه»، مهدی سلطانی برای درک سیاق تاریخی معماری در دورۀ صفویه، به سراغ حامیان و بانیان آثار معماری و میزان تأثیرگذاری آنها در جریان معماری و آثار معماری آن زمان رفته است. در دورۀ صفویه و پس از پایتختی اصفهان، شاه عباس اول که خود از مهمترین حامیان آثار معماری بود، با ایجاد طبقه غلامان، ایشان را در نقش حامیان معماری در اصفهان و ولایات دیگر به کار گرفت. غلامان افرادی از گروه‌های مختلف طبقۀ حاکم مانند حکام، امرا، خواجه‌سرایان، زنان حرمسرا و وزیران بودند. در میان این گروه‌ها، وزیران پرنفوذترین و قدرتمندترین افراد و نزدیک‌ترین آنان به شاه بودند. مهمترین ایشان، چه در سیاست و چه در حمایت از معماری، وزیران بودند، که جایگاه ایشان از حیث حمایت از معماریْ موضوع این تحقیق است.
محقق طی چهار فصل به بررسی این موضوع پرداخته است. در فصل اول، با عنوان وزیر در دورۀ صفویه، به بررسی جایگاه اجتماعی سلطان و وزیر، موقعیت وزیر در ساختار حکومت صفویان، مسئولیت‌های وزیر بعد از تحولات شاه عباس اول و معرفی عمومی وزیران صفوی می‌پردازد.
موضوع فصل دوم حمایت از معماری در دورۀ صفویه است: انگیزه‌های مختلف حمایت از معماری، جایگاه وقف، جایگاه سفارش معماری در دستگاه صفویه، و اعیان حامی معماری. فصل سوم به تفصیل چهار وزیر حامی معماری، حاتم‌بیگ اردوبادی، خلیفه‌سلطان، میرزا محمد‌تقی (سارو‌تقی)، شیخ علی‌خان زنگنه و ساخته‌های آنها را معرفی می‌کند. در فصل چهارم، با عنوان وزیر و معماری به بررسی گونه‌های حمایت، میزان تأثیر وزیران در معماری و نقش وزیران در انتقال تجارب معماری در میان سرزمین‌ها می‌پردازد.
مهدی سلطانی. «نقش وزیران در حمایت از معماری در نیمۀ دوم دورۀ صفویه». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنمای اول: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، استاد راهنمای دوم: دکتر یعقوب آژند. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن ۱۳۸۸.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
