در عکسی که رابرت بایرون از میدان نقش جهان گرفته است، کارگران در حال کار در میانۀ میدان دیده می شوند. کارگران در کار ساختن حوض و باغچه بندی میدان هستند تا فضای خالی را تغییر دهند. سال ۱۳۱۲ خورشیدی کار حفر و ساخت حوض بزرگ میدان نقش جهان بعد از ده ماه کار به پایان می رسد و برای آب انداختن در حوض جشن می گیرند. البته نقل شده که بیشتر سنگهای حوض میدان را از تخت فولاد آوردهاند (مظاهری، حاشیه نویسی در تاریخ اصفهان، ۲۳۶). در آن زمان هنوز کار مرمت و تعمیر مناره های مسجد شاه تمام نشده و بخشی از عمارت عالی قاپو هنوز انبار مصرفی گندم شهر اصفهان است (سید بنکدار، ۱۴۲ به نقل از روزنامۀ اخگر ۸۸۶) اما جشن آب انداختن حوض آن چنان اهمیت دارد که از میرزا حسن خان جابری انصاری به مناسبت شعری می خواهند و او به قول خودش "المامور معذور" چکامه ای می سراید با این نخستین بیت که: "زمان پهلوی آمد در اصفهان کوثر/ چو ترعۀ لب دریا زمان اسکندر". جابری انصاری در تاریخ اصفهانش به ترتیب این جشن و بازیگری "شناوران" در آن جشن پرداخته است.
زمین خالی میانۀ میدان که سالها فضای تمرین قشون شده بود، به گردشگاه عمومی تبدیل می شود. بخشی از شهر که تا چندی پیش شبها دروازه اش را می بستند و در آبان همین ۱۳۱۲ از سوی صارم الدوله فرزند ظل السلطان با قرار ماهی ۲۵۰ تومان به اجارۀ بلدیه درآمده بود، حالا قرار است روشن باشد و سرسبز و با خیابان کشی و عمارات دولتی در پیرامونش: "از طرف اداره بلدیه جهت روشنایی چراغ میدان و ادارات دولتی در نظر گرفته شده یک کارخانه برق کوچک خریداری شود که در میدان نصب گردد و در تابستان هم که آب کم است برای آب حوض و آبیاری باغچه‌های میدان بوسیله این کارخانه از چاهی که حفر می‌شود آبکشی بشود " (رجایی، ۱۳۹۳، و سیدبنکدار، ۱۴۲). تصویر بناهای میدان در حوض نمای تازه ای در چشم بینندگان است که جابری انصاری نیز در وصفش سروده: "چو عکس گنبد رخشان شیخ لطف الله/ نیامده است در این نه فلک یکی اختر/ اگر که سرپوشی خواهی از مه و مهر/ در آب عکس دو گنبد سپید و سبز نگر". این همان نمایی است که در نقاشی و عکاسی هنرمندان و مسافران اصفهان از آن زمان به بعد تکرار می شود. اتفاق مهم بعدی نصب و راه اندازی دستگاه گردش آب و نصب فواره چدنی حوض است که با مشارکت موسیو شونمان آلمانی مهندس معمار و راه انداز کارخانه های ریسندگی انجام می شود. انعکاس بناها و نورهای شبانه و فواره و آب برای همیشه به میدان صفوی افزوده می شود.
جابری انصاری، میرزا حسن، تاریخ اصفهان و ری، نشر مجلۀ خرد، اصفهان ۱۳۲۲.
رجایی، عبدالمهدی، برگ هایی از تاریخ اجتماعی اصفهان معاصر (جلد اول) ، جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، ۱۳۹۳.
سیدبنکدار، سید مسعود، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی شهر اصفهان دورۀ پهلوی اول، مرکر اصفهان شناسی و سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری اصفهان. ۱۳۹۸.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
