×

جستجو

انعکاس اثر تاریخی

در عکسی که رابرت بایرون از میدان نقش­ جهان گرفته است، کارگران در حال کار در میانۀ میدان دیده می­ شوند. کارگران در کار ساختن حوض و باغچه ­بندی میدان هستند تا فضای خالی را تغییر دهند. سال ۱۳۱۲ خورشیدی کار حفر و ساخت حوض بزرگ میدان نقش جهان بعد از ده ماه کار به پایان می­ رسد و برای آب انداختن در حوض جشن می­ گیرند. البته نقل شده که بیشتر سنگ­های حوض میدان را از تخت­ فولاد آورده­اند (مظاهری، حاشیه نویسی در تاریخ اصفهان، ۲۳۶). در آن زمان هنوز کار مرمت و تعمیر مناره­ های مسجد شاه تمام نشده و بخشی از عمارت عالی ­قاپو هنوز انبار مصرفی گندم شهر اصفهان است (سید بنکدار، ۱۴۲ به نقل از روزنامۀ اخگر ۸۸۶) اما جشن آب انداختن حوض آن ­چنان اهمیت دارد که از میرزا حسن خان جابری انصاری به مناسبت شعری می­ خواهند و او به قول خودش "المامور معذور" چکامه­ ای می­ سراید با این نخستین بیت که: "زمان پهلوی آمد در اصفهان کوثر/ چو ترعۀ لب دریا زمان اسکندر". جابری انصاری در تاریخ اصفهانش به ترتیب این جشن و بازیگری "شناوران" در آن جشن پرداخته است.

زمین خالی میانۀ میدان که سالها فضای تمرین قشون شده بود، به گردشگاه عمومی تبدیل می ­شود. بخشی از شهر که تا چندی پیش شب­ها دروازه­ اش را می ­بستند و در آبان همین ۱۳۱۲ از سوی صارم ­الدوله فرزند ظل ­السلطان با قرار ماهی ۲۵۰ تومان به اجارۀ بلدیه درآمده بود، حالا قرار است روشن باشد و سرسبز و با خیابان­ کشی و عمارات دولتی در پیرامونش: "از طرف اداره بلدیه جهت روشنایی چراغ میدان  و ادارات دولتی در نظر گرفته شده یک کارخانه برق کوچک خریداری شود که در میدان نصب گردد و در تابستان هم که آب کم است برای آب حوض و آبیاری باغچه‌های میدان بوسیله این کارخانه از چاهی که حفر می‌شود آبکشی بشود " (رجایی، ۱۳۹۳، و سیدبنکدار، ۱۴۲).  تصویر بناهای میدان در حوض نمای تازه­ ای در چشم بینندگان است که جابری انصاری نیز در وصفش سروده: "چو عکس گنبد رخشان شیخ لطف­ الله/ نیامده است در این نه فلک یکی اختر/ اگر که سرپوشی خواهی از مه و مهر/ در آب عکس دو گنبد سپید و سبز نگر". این همان نمایی است که در نقاشی و عکاسی هنرمندان و مسافران اصفهان از آن زمان به بعد تکرار می­ شود. اتفاق مهم بعدی نصب و راه ­اندازی دستگاه گردش آب و نصب فواره چدنی حوض است که با مشارکت موسیو شونمان آلمانی مهندس معمار و راه ­انداز کارخانه­ های ریسندگی انجام می­ شود. انعکاس بناها و نورهای شبانه و فواره و آب برای همیشه به میدان صفوی افزوده می ­شود.

 

جابری انصاری، میرزا حسن، تاریخ اصفهان و ری، نشر مجلۀ خرد، اصفهان ۱۳۲۲.

رجایی، عبدالمهدی، برگ هایی از تاریخ اجتماعی اصفهان معاصر (جلد اول) ، جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، ۱۳۹۳.

سیدبنکدار، سید مسعود، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی شهر اصفهان دورۀ پهلوی اول، مرکر اصفهان شناسی و سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری اصفهان. ۱۳۹۸.

اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط

وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر