از راه‌های فهمِ معماری و نوشتن تاریخ آن قرائت بناها از نظرگاه گروه‌های انسانی استفاده‌کننده از آن و عاملیّت ایشان در تاریخ معماری است. مورخان اجتماعی معماری معمولاً چنین می‌کنند. از آنجا که تاریخ اجتماعی معماری حوزه‌ای نوپاست، نقد آثار معیار در این حوزه می‌تواند ابزار کار در آن را فراهم کند. کتاب زندگی در خانۀ حومۀ شهریِ انگلیسی (۱۹۷۸) از مارک ژیروئار (۱۹۳۱- ) در زمرۀ همین آثار است. پژوهش حاضر خوانشی انتقادی از متن این کتاب و هدف از آن فهم تاریخ اجتماعی معماری خانه است، آن‌چنان که ژیروئار در تاریخ‌نامه‌اش مراد کرده است.
ذکر احوال مورخ و تبیین اوضاع تاریخ‌نویسی اجتماعیِ زمانۀ او در فصل یکمِ این تحقیق، مقدمه‌ای است بر این بحث که اسباب و اُسلوبِ مورخان اجتماعی چگونه در این تاریخ‌نامه ظاهر شده است. با این هدف، پنج جنبه از کار تاریخ‌نویسیِ ژيروئار تبیین شده است: یکم، نظریۀ اجتماعی؛ دوم، تقطیعِ تاریخی؛ سوم، روش مقایسه‌ای؛ چهارم، روش کمّی؛ پنجم، شواهد و مدارک. جنبۀ نخست از حیث قرابتِ بیشتر با موضوع تحقیق مفصّل‌تر است، چنان‌که محتوای فصل دوم سراسر بروز مفاهیم نظریۀ اجتماعی در تاریخ معماری خانه‌هاست، شامل: قدرت مبتنی بر مالکیت زمین، خانواده و خانوار، طبقۀ اجتماعی، تحرّکِ اجتماعی، جنسیّت، اوقات فراغت. چهار جنبۀ دیگر ناظر به ویژگی‌های روش‌شناختیِ کتاب است، که در فصل سوم بحث شده است.
در نهایت، نقد درونی کتاب نشان داده است که تاریخ‌نامۀ ژیروئار چگونه تاریخ اجتماعی‌ای است. مورخ در این کتاب به‌جای پرسش از ویژگی‌های سبکیِ معماری خانه‌ها و دوره‌های متعارف تاریخ معماری، تغییر در صورت و کارکرد خانه‌ها را در نسبت با تغییر در زندگی خانگی ساکنان دیده است. بنابراین، به سراغ دستاوردها و اندیشه‌ها و روش‌های تاریخ‌نویسان اجتماعیِ جدید رفته است. روایت ژیروئار از زندگی در این خانه‌ها خوانشی نو از تاریخ معماری است، که بر نسبتِ میان نظریۀ اجتماعی و تاریخ تکیه دارد. نظریه در کار او هدف نیست؛ بلکه ابزاری است برای تبیین تاریخ معماریِ خانگیِ گروهی خاص از مردم.
از این پیوند می‌توانید از طریق برنامۀ ادوبی کانکت به صورت مهمان در جلسه شرکت کنید:
http://194.225.24.96/defa-memari-4
دانشکدۀ معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی
تاریخ اجتماعی معماری خانه از منظر ژیروئار| مهدی حسینی
استاد راهنما: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی
استاد مشاور: دکتر نگار ذیلابی
داوران: دکتر زهرا اهری، دکتر مهدی سلطانی
زمان: دوشنبه ۱ شهریور ۱۴۰۰، ساعت ۱۴
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
