۱۵.پانوفسکی و بنیادهای تاریخ هنر

(پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر) ‌مشخصات کتاب

Holly, Michael Ann. (1994). Panofsky and the Foundations of Art History. New York: Cornel University Press, 267 pages.

هالی، مایکل آن. پانوفسکی و بنیادهای تاریخ هنر. ‌بررسی کتاب

در دوران معاصر، هیچ کس به اندازه‌ی اروین پانوفسکی در تاریخ هنر اثرگذار نبوده است. با اینکه او در نزد مورخان هنر مشهور است، او را چنان‌که باید نمی‌شناسند. نویسنده‌ی کتاب، مایکل آن هالی، مدیر پیشین پژوهش و برنامه‌های علمی مؤسسه‌ی هنر کلارک امریکا، می‌خواهد خوانندگان انگلیسی‌زبان را با نوشته‌ها و افکار پانوفسکی در سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۲۵ آشنا کند؛ اما فراتر از آن، بر آن است که ریشه‌های فکری و بنیادهای معرفت تاریخ هنر معاصر را بکاود. به نظر او، پرسش «تاریخ هنر چیست؟» هنوز به قوت خود باقی است و پیش از یافتن پاسخ آن لازم است به این پرسش‌ها پرداخت که «تاریخِ تاریخ هنر چیست؟» و «اهداف و ارزش‌ها و اصول و شگردهای تاریخ هنر معاصر از کجا آمده‌ است؟» نویسنده ناآشناییِ پژوهشگران با کارهای نخستین پانوفسکی و نیز کوشش‌هایی را که برای پنهان داشتن پایه‌های معرفت‌شناختی تاریخ ‌هنر شده مسبب شناختی نادرست از پانوفسکی می‌داند. او در این کتاب کوشیده است نشان دهد پانوفسکی در اواخر سده‌ی نوزدهم و اوایل سده‌ی بیستم چگونه تحت تأثیر فلاسفه‌ی بزرگی چون هگل، کانت، دیلتای، و کاسیرر بود و این امر چگونه زمینه‌ساز اختلاف نظر پانوفسکی با فلاسفه‌ی هنر پیش از او، مانند ولفلین و ریگل و واربورک، شد. موضوع فصل اول کتاب چگونگی رشد عمومی معرفت تاریخی هنر و تأثیر تاریخ فرهنگیِ هگلی بر آن است. بعد از این پیشینه‌ی تاریخی، در فصل دوم، در پی بررسی آثار هاینریش ولفلین، به نخستین انتقاد سیاق‌مدارانه‌ی پانوفسکی از رویکرد فرمالیسم به هنر می‌پردازد. نویسنده در فصل سوم این موضوع را پیش می‌کشد که پانوفسکی چگونه از مفهوم مهم و بحث‌انگیز فرم در تاریخ هنر، که متعلق به ریگل بود، ناامید و سرخورده شد و در همان زمان، یعنی در حدود سال ۱۹۲۰، گرایش به سیاق‌مداری (کانتکسچوئالیسم) در افکار او دیده می‌شد. در فصل چهارم، نظر دیگر نظریه‌پردازان هنر معاصر ــ از مباحث روش‌شناسانه‌ی مطرح در نشریه‌های آن زمان، تا کارهای اَبی واربورک و تأثیر آنها بر پانوفسکی ــ بررسی شده است. اینکه پانوفسکی چقدر و چگونه وام‌دار استاد خود ارنست کاسیرر بود موضوع فصل پنجم است. در این فصل، نویسنده نشان می‌دهد که طرز پرداختن پانوفسکی به مفاهیم و اصطلاحاتِ نوکانتیْ مشابهِ فلسفه‌ی ارنست کاسیرر است. سپس در فصل ششم کارهای بعدی و مشهورتر پانوفسکی در «شمایل‌شناسی»، نقاشی‌ هلندی سده‌های پانزدهم و شانزدهم و معنا در هنرهای بصری را بررسی و با آثار نخستین او مقایسه کرده است. در ادامه، تأثیر او در فلسفه‌ی تاریخ و معناشناسی و فلسفه‌ی علم بررسی شده است. نویسنده‌ی کتاب در بسیاری از موضوعات مقبول و معمول در معرفت تاریخ هنر تشکیک کرده و از ریشه‌ها و گرایش‌ها و کشمکش‌ها بر سر موضوعات مهم تاریخ هنر پرسیده است. هالی در پی یافتن بنیادهای تاریخ هنر معاصر است. او برای دریافتن پیوندهای چشم‌گیری که میان مدل‌های تاریخی ذهن انسان و هنر وجود دارد، احتمال‌های تاریخ‌نگاشت را بررسی کرده است. اگرچه موضوع کتاب بررسی آثار اروین پانوفسکی است، هدف آن واکاوی ریشه‌های تاریخ هنر معاصر است. به عبارت دیگر، نویسنده تأثیر فلاسفه‌ی پیش از پانوفسکی در او و همچنین تأثیر اندیشه‌ی او در تحول تاریخ هنر معاصر را پی گرفته است. از آنجا که رشته‌ی نوظهور تاریخ معماری را پیش از این، یکی از گرایش‌های تاریخ هنر می‌شمردند، مطالعه‌ی این کتاب باعث آشنایی مورخ معماری با سیر تحول اندیشه‌ها و رویکردهای مطرح در تاریخ هنر معاصر، به ویژه رویکردهای فرمالیستی و سیاق‌مدارانه و نیز شمایل‌شناسی در تاریخ هنرهای تجسمی می‌شود.

فهرست کتاب

Preface Introduction: Historical Background Panofsky and Wolfflln Panofsky and Riegl Contemporary Issues Panofsky and Cassirer Later Work: an Iconological Perspective Notes Selected Bibliography Index

ترجمه‌ی فهرست کتاب پیشگفتار درآمد: پیشینه‌ی تاریخی پانوفسکی و ولفلین پانوفسکی و ریگل مسائل معاصر پانوفسکی و کاسیرِر آثار اخیر: دورنمای شمایل‌شناختی پی‌نوشت‌ها کتاب‌شناسی گزیده نمایه مشخصات منبع مهرداد قیومی بیدهندی و دیگران، کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴، فصل۳. برای مشاهده‌ی نسخه‌ای از کتاب پانوفسکی و بنیادهای تاریخ هنر به پیوند زیر مراجعه کنید:

https://archive.org/details/panofskyfoundati0000holl/page/n1/mode/2up