در هر روزگار، انسان‌ها دربارۀ معماری سخن می‌گویند. اینکه در هر روزگار، چه چیزهایی در دایرۀ شمول معماری است و چه نیست از روی همین سخنان تصریحی یا تلویحی-یا مجموعۀ مقوله‌ها- معلوم می‌شود. پس یکی از راه‌های شناخت معماری در هر برهه از زمان در هر سرزمین شناختن مقوله‌های معماری در آن است. برهۀ گذار از دورۀ ساسانیان به دوران اسلامی شامل یکی از مهمترین وقایع تاریخ ایران یعنی ورود اسلام به ایران است. یافتن و فهم مقوله‌های معماری در این برهه تصویری اجمالی از برخی جنبه‌های معماری آن روزگار به دست می‌دهد که زمینه را برای فهم تأثیر این واقعه بر معماری فراهم می‌کند.
در این تحقیق، مطهره دانایی‌فر، به شناخت آبادانی به منزلۀ کلان‌ترین مقولۀ معماری در برهۀ گذار از دورۀ ساسانیان به دوران اسلامی می‌پردازد. بدین منظور می‌کوشد، از سخنان مکتوب و متون به جا مانده از مردم آن روزگار بهره گیرد. این تحقیق پنج فصل دارد. در فصل اول،«شهر»، آبادی و شهر به منزلۀ مصداقی از آبادانی بررسی می‌شود. در فصل دوم،«مهندس»، اسباب تحقق آبادانی در زمین به دست عاملان آن، مهندسان، را معرفی می‌کند. در فصل سوم،«واژۀ آبادانی»، این مفهوم را از حیث لفظی بررسی می‌کند. در فصل چهارم،«چیستی آبادانی»، با بررسی عمیق‌تر آبادانی و تأمل در پیوند این مقوله با سایر موضوعات به مفهوم و چیستی آن دست می‌یابد. در فصل پنجم،«گذار در مقوله‌ها»، دربارۀ اثر این گذار در مقوله‌های معماری با قرائت چندی از آنها درسیاق تحولات این برهه بحث می‌کند.
مطهره دانایی‌فر.«جستجوی مقوله‌های معماری برهۀ گذار (از دورۀ ساسانیان به دوران اسلامی) با تکیه بر مقولۀ آبادانی».پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دی۱۳۹۲.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
