۹. آیا تاریخ هنرْ جهانی است؟ (پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر) ‌مشخصات کتاب

Elkins, James. Is The Art History Global?.New York: Rutledge, 2007. 464 pages.

الکینز، جیمز. آیا تاریخ هنرْ جهانی است؟ ‌بررسی کتاب

کتاب آیا تاریخ هنر جهانی است؟ مجلد سوم از مجموعه‌ی هفتگانه‌ای است با عنوان «هم‌اندیشی‌های هنر»، که به کوشش جیمز الکینز فراهم آمده است. هدف اصلی از این دوره عرضه‌ی آخرین نظرها درباره‌ی حوزه‌های نظری گوناگون هنر است. کار تهیه‌ی هر مجلد با میزگردی آغاز شده که متن تحریرشده‌اش را در انتهای مجلد ذیربط عرضه کرده‌اند. هر مجلد با مقدمه‌ای درباره‌ی کلیت و اصول و فروع موضوع آن مجلد آغاز می‌شود. در پی آن، فصل یا فصولی درباره‌ی «مبادی» آن مبحث می‌آید. بخش مبادی حاوی مقاله‌هایی است که پیش از میزگرد، آنها را در اختیار شرکت‌کنندگان گذاشته بودند. سپس متن تحریرشده‌ی میزگرد است و در نهایت بخشی است به نام «نظرها»، حاوی نظر آزادانه‌ی آن دسته از اهل نظر که در میزگرد شرکت نکرده‌اند. موضوع این مجلدْ جهانی بودن یا نبودن تاریخ هنر است. پرسش اصلی این است که آیا با روش‌های غربیِ تاریخ هنر می‌توان به شناختی شایسته از هنر دیگر جاها دست یافت؛ و اگر نه، آیا راه دیگری هست. ویراستار در مقدمه می‌گوید که موضوع جهانی شدن یا جهانی بودن تاریخ هنر چندان پرسابقه نیست که بتوان مروری تاریخی بر وضع مباحث آن کرد. از این رو، ترجیح می‌دهد در خود موضوع بحث کند تا زمینه‌ای برای فصول بعدی کتاب فراهم آورد. او از یک سو پنج دلیل در امتناع جهانی بودن تاریخ هنر می‌آورد؛ و از سوی دیگر پنج دلیل در اینکه تاریخ هنر جهانی است یا می‌تواند جهانی بشود. نهایتاً خود جانب دوم را برمی‌گزیند. می‌گوید تاریخ هنر، فارغ از موضوعش که ممکن است محلی و غیرجهانی باشد، دارای دیدگاه‌ها و روش‌هایی شناخته و مشترک است. از این رو، می‌توان از چیزی به نام «رشته‌ی تاریخ هنر» در جهان سخن گفت. این تاریخ هنر جهانی، هم می‌تواند موضوع‌های محلی و بسیار متنوع داشته باشد و هم شاخه‌های محلی و منطقه‌ای. آنچه تاریخ جهانی هنر را پدید می‌آورد دیدگاه‌ها و روش‌های مشترک است؛ نه موضوع واحد. او در این مدعا تا آنجا پیش می‌رود که رشته‌ی تاریخ هنر را به فیزیک تشبیه می‌کند. بخش مبادی با مقاله‌ی آندرئا جونتا با عنوان «نکاتی درباره‌ی تاریخ هنر در امریکای لاتین» آغاز می‌شود. او در این مقاله جهانی بودن تاریخ هنر را نفی می‌کند. جونتا نشان می‌دهد که در مؤسسات متولی تاریخ هنر در امریکای لاتین، علاقه‌ای به تاریخ عمومی یا جهانی هنر امریکای لاتین نیست و پژوهش‌ها بیشتر درباره‌ی موضوعات خاص است. نیز اگر پژوهش‌ها برپایه‌ی این مؤسسات پیش رود، می‌تواند وجوه فرهنگ امریکای لاتین را بهتر از مؤسسات غربی آشکار کند. مقاله‌ی دوم این بخش، «درباره‌ی فضاهای واقعی دیوید سامرز»، از آنِ جیمز الکینز است. او در این مقاله به بررسی آراء سامرز درباره‌ی جهانی بودن تاریخ هنر می‌پردازد. دیوید سامرز بر این باور است که با مفاهیم غربی می‌توان تجارب هنری بسیاری از فرهنگ‌ها را شناخت. فریتریش تیا باخ در مقاله‌ی «چونیِ مقوله‌های فضایی» نشان می‌دهد که یکی از شروط اصلی برای رسیدن به جریانِ درستِ جهانی شدن تاریخ هنرْ تداوم تضاد دیدگاه‌های کل‌نگر و خردنگر است؛ چه از تضاد این دو دیدگاه است که ارزش هرکدام روشن می‌شود. لادیسلاو کسنر نیز در مقاله‌ی «آیا می‌توان به تاریخ جهانی راستینی برای هنر دست یافت؟» مخالف جهانی شدن تاریخ هنر است. او دلایلی می‌آورَد تا نشان دهد که برای جهانی نشدن تاریخ هنر باید آن را مدام نقد کرد. بخش سوم متن تحریرشده‌ی «میزگرد هنر» است. شرکت‌کنندگان در میزگرد متخصصان رشته‌های مرتبط با تاریخ و هنر و زبان و جامعه و فرهنگ‌اند. حاصل این گفتگو روشن شدن موضوع امکان یا امتناع جهانی شدن یا جهانی کردن تاریخ هنر و اصول و فروع این مبحث و پرسش‌های دیگر مرتبط با آن است. بخش چهارم «نظرها»ست. برای این بخش، از سی پژوهشگر خواسته‌اند تا ارزیابی خود را از این میزگرد و ضعف‌ها و قوت‌هایش بنویسند. ارزیابی‌ها از حیث اندازه و سبک نگارش بسیار گوناگون است؛ برخی بسیار ساختارمند است و برخی نه‌چندان؛ برخی کمتر از یک صفحه است و برخی به اندازه‌ی صفحات متعارف یک مقاله.

بخش پنجم یا «پی‌گفتار» مقاله‌ی «جهانی شدن تاریخ هنر»، نوشته‌ی شِلی ارینگتون، است. برای این بخش، از او خواسته‌اند تا به بررسی همه‌ی بخش‌های پیش بپردازد. او براین باور است که پرسش بنیادین میزگرد چندان روشن نیست. ریشه‌ی این مشکل در روشن نبودن تعاریف اولیه‌ی «تاریخ» و «هنر» و «جهانی» است. پس برای روشن شدن اینها، سه پرسش پیش می‌کشد: تاریخ هنر داستان چه چیزی را بازگو می‌کند؟؛ چه چیزی هنر به‌شمار می‌آید؟؛ اگر تاریخ هنر جهانی باشد، گفتگو بر سر چنین تعاریف اولیه‌ای توضیح واضحات نیست؟ قسمت آخر کتاب به معرفی شرکت‌کنندگان در میزگرد اختصاص دارد. پرسش «آیا تاریخ هنر جهانی است؟» خود پرسشی جهانی است و به‌همین‌روی درخور پاسخی جهانی. هرچند در این کتاب تلاش شده تا از اندیشه‌ی دانشوران کشورهای گوناگون بهره برند، بیشتر آنان اروپایی یا امریکایی‌اند. گویی گردآورندگان این مجلد توجه نداشته‌اند که غیرغربی با غیرانگلوساکسون برابر نیست. مشکل بنیادین دیگر در این کتاب این است که مدافعان جهانی شدن یا جهانی کردن تاریخ هنر بر تعریف واحد تاریخ هنر اصرار می‌ورزند؛ در حالی که با دگرگون شدن مبادی و دیدگاه، اساساً تاریخ و هنر و تاریخ هنر ماهیتی دگرگون می‌یابد. سخن از تاریخ جهانی هنر سخن از جهانی بودن یا جهانی کردن چیزی موجود است؛ بی‌آنکه به امکان چیزی اساساً متفاوت با آن قایل باشند. برای تحقق این مقصود، لازم است نخست مفاهیم اصلی پرسش روشن شود، که در این کتاب چنین نمی‌شود. به‌همین‌روی برداشت دانشوران و پژوهشگران از پرسش اصلی کتاب بسیار متفاوت است؛ نگاه برخی به روش‌های تحقیق تاریخی درباره‌ی هنر است و نگاه برخی به موضوعات آن. درباره‌ی جهانی بودن نیز نگاه برخی به وضعیت بالفعل و کنونی این دست تحقیقات است و نگاه برخی به وضعیت بالقوه و آینده‌ی آن. اگرچه هریک از پاسخ‌ها بسیار خواندنی است، چندگانگی برداشت‌ها می‌تواند خواننده را سردرگم کند. با این همه، باید گفت که این کتاب در شناخت اختلاف آراء در مبادی تاریخ هنر و وضع کنونی آن در جهان بسیار مفید است. خواننده‌ی ایرانی با خواندن این کتاب درخواهد یافت که، برخلاف آنچه در بدایت می‌نماید، تاریخ هنر مبادی و چارچوب‌ها و مفاهیم و روش‌های بسیار متنوعی دارد و می‌توان با دیدگاه‌ها و رویکردهایی کاملاً تازه، همچنان در دایره‌ی وسیع تاریخ هنر سهمی داشت؛ سهمی که متناسب با فرهنگ و هنر ایران باشد. فهرست کتاب

Series Preface SECTION 1 INTRODUCTION Art History as a Global Discipline, James Elkins SECTION 2 STARTING POINTS Notes on Art History in Latin America, Andrea Giunta On David Summers’s Real Spaces, James Elkins The Modality of Spatial Categories, Friedrich Teja Bach Is a Truly Global Art History Possible?, Ladislav Kesner SECTION 3 THE ART SEMINAR Participants: Friedrich Teja Bach, James Elkins, Andrea Giunta, Ladislav Kesner, Sandra Klopper, and David Summers SECTION 4 ASSESSMENTS Ralph Ubl, Maria de Los Angeles Taberna and Humberto Valdivieso, Barbara Maria Stafford, Matthew Rampley, Chika Okeke-Agulu, Keith Moxey, Suzana Milevska, Atta Kwami, Dan Karlholm, Romuald Tchibozo, Suman Gupta, George Intsiful, Shigemi Inaga, Craig Clunas, David Carrier, Kitty Zijlmans, Hans Dam Christensen, Jorgelina Orfila, Charlotte Bydler, Frank Vigneron, Carol Archer, Heie Treier, Atreyee Gupta and Sugata Ray, Thomas DaCosta Kaufmann, Sandy Ng, Mariusz Bryl, Ekaterina Degot, Leonard Bell SECTION 5 AFTERWORD Globalizing Art History Shelly Errington Notes on Contributors Index

ترجمه‌ی فهرست کتاب پیش‌گفتار مجموعه، جیمز الکینز بخش ۱ مقدمه تاریخ هنر چون رشته‌ای جهانی، جیمز الکینز بخش ۲ مبادی نکاتی درباره‌ی تاریخ هنر در امریکای لاتین، آندرئا جونتا درباره‌ی فضاهای واقعی دیوید سامرز، جیمز الکینز چونیِ مقوله‌های فضایی، فریتریش تیا باخ آیا می‌توان به تاریخ جهانی راستینی برای هنر دست یافت؟، لادیسلاو کسنر بخش ۳ میزگرد هنر شرکت‌کنندگان: فریتریش تیا باخ، جیمز الکینز، آندرئا جونتا، لادیسلاو کسنر، ساندرا کلوپر، دیوید سامرز بخش ۴ نظرها رالف اوبل، ماریا دو لوس آنجلس تابرنا و هومبرتو والدیوی‌یزو، باربارا ماریا استافورد، متیو رمپلی، چیکا اوککه‌ـ آگولو، کیت ماکسی، سوزانا میلوسکا، آتا کوئامی، دن کارلهوم، راموئالد چیبوزو، سومان گوپتا، جرج اینتسیفول، شیگمی ایناگا، کرگ کلوناس، دیوید کری‌یر، کیتی زیجلمنز، هانس دم کریستنسن، یورگلینا اورفیلا، شارلوت بیدلر، فرنک وینیرون، کرول آرچر، هیه تریر، آتریی گوپتا و سوگاتا ری، توماس داکوستا کافمن، سندی نای، ماریوس بریل، اکاترینا دگوت، لئونارد بل. بخش ۵ پی‌گفتار جهانی کردن تاریخ هنر، شلی ارینگتن درباره‌ی نویسندگان نمایه مشخصات منبع مهرداد قیومی بیدهندی و دیگران، کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴، فصل۳. برای مشاهده‌ی مشخصات کتاب آیا تاریخ هنرْ جهانی است؟ به پیوند زیر مراجعه کنید :

https://www.routledge.com/Is-Art-History-Global/Elkins/p/book/9780415977852