تکایای گرگان به شکل حجره‌ها و فضاهای نیمه‌باز در یک یا دو طبقه، برگرد فضای باز مرکز محله شکل می‌گرفت. (تصویر ۱) یکی از این تکایا در هر مرکز محله به لحاظ عملکردی و ساختاری با دیگر تکایای متفاوت است. معمولا این تکیه دو طبقه و شامل دو بخش بنام پیرتکیه و گوشواره است. پیرتکیه را در وسط بنا و با ارتفاع دوطبقه می ساختند و گوشواره ها را در دو طرف آن به صورت دو طبقه. با گذشت زمان و افزایش جمعیت در فضای پیرتکیه در بسیاری از تکایای گرگان، کف طبقه اول پیر تکیه ها هم ساخته شد و فضا از حالت یک اتاق مرتفع به دو فضای مجزا در دو طبقه در آمد. تنها پیرتکیه‌ای که حالت اولیه خود را حفظ کرده پیرتکیه محله دوشنبه‌ای است. پیرتکیه محلی برای پذیرایی از عموم مردم است اما دیگر تکایای مرکز محله از غرفه‌هایی تشکیل می‌شود که هرکدام به خانواده ای خاصی تعلق دارد. راه دسترسی به این غرفه‌ها برای دو غرفه مجاور مشترک است. با اختصاص غرفه‌هایی در یک تکیه مشترک به خانواده‌های متفاوت، خانواده‌ها در امور مربوط به تکیه مشترک و مراسم عزاداری محرم با هم همکاری می‌کنند. تمای این فضاها بر روی سکویی به ارتفاع ۸۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر قرار دارد که ارتباط دهنده حجره های طبقه همکف است. همچنین از این سکو برای تماشای مراسم در ماه محرم نیز استفاده می شود. در دیگر ایام سال این سکو محلی است برای قرار دادن وسایل فروشنده هایی که در این حجره ها بساط دارند. (تصویر ۲)
اتاق های طبقه دوم برخی از تکایا به دلیل اعتدال هوا در گرگان به صورت نیمه‌باز ساخته می‌شد که با تغییر کاربری تکایا در ایام دیگر سال به فضاهای تجاری، این فضاها عموماً به فضای بسته تغییر ماهیت داد. (تصویر ۳)
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
