جهت قبله مهم‌ترین جهت نزد مسلمانان است؛ آن‌چنان که همۀ عمر رو به آن نماز می‌گزارند؛ بسیاری از کارهای زندگی‌شان را رو به آن انجام می‌دهند و در پایان، مرده‌شان را روبه آن دفن می‌کنند. تنها زیارت واجبِ مسلمانانْ زیارتِ کانونِ قبله، کعبه، است. این جهتِ مهم و کانون مقدسِ آن بر ذهنیت مسلمانان اثر گذاشته است. مسلمانان، چه دانشمندان، چه اصحاب حِرَف و چه مردم کوچه و بازار با توجه به این کانون از جهان درکی داشته‌اند. این درک در کارهای ایشان، از جمله معماری، منعکس شده است. در میان بناها، مسجد و مقبره لزوماً رو به قبله است.
در این تحقیق، مجید حیدری دلگرم، به بررسی جایگاه قبله در معماری ایران و تأثیر تلقی‌های گوناگون از جهت قبله و قبله‌گاه در معماری ایران می‌پردازد. این تحقیق شش فصل دارد. درفصل اول، «مکان مقدس جهت‌دار»، کجایی مکان مقدس و نسبت آن با جهت مقدس بررسی می‌شود. فصل دوم، «ادراک جهت» و فصل سوم، «ظهور جهت در منطقه و شهر» به چگونگی ادراک جهت در معماری و شهر می‌پردازد. در فصل دوم، از ادراک جهت در خانۀ ایرانی سخن به میان آمده است و در فصل سوم، از الگوهای شهرها با فرهنگ‌های مختلف. فصل چهارم، «مفهوم قبله»، به بررسی شأن کعبه در میان مسلمانان می‌پردازد. با شناخت حاصل از چهار فصل اول در فصل پنجم، «قبله در معماری»، به تفسیر آثاری از معماری در ارتباط با قبله می‌پردازد و در فصل ششم، «قبله در شهر»، تأثیر جهات مقدس و قبله در شهر‌های ایران بررسی می‌شود.
مجید حیدری دلگرم. «قبله در معماری ایران: بررسی ماهیت و دامنه و وجوه تأثیر آن». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، شهریور ۱۳۹۰.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
