یاسر طباعْ استاد دانشگاه و مورخ هنر و معماری اسلامی، به همراه خانم سابرینا مروین، محقق باسابقۀ فرانسوی در حوزۀ تشیع، کتاب نجف، دروازۀ حکمت را تألیف کرده‌اند. این کتاب دربارۀ تاریخ، مذهب، دانش و معماری شهر نجف است و میراث و اهمیت آن، به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای مقدس در نزد شیعیان بررسی شده است.
کتاب از شش فصل تشکیل شده است. در فصل اول موقعیت و هم‌جواری منطقۀ نجف- کوفه و زمینه‌های پیدایش و رشد شهر نجف بررسی شده و تاریخ این شهر از ریشه‌های اولیۀ آن در دوران اسلامی تا دوران معاصر بیان شده است. در فصل دوم به بافت شهری نجف، نقشۀ آن در دورۀ پیشامدرن، معماری بومی، مرکز تجاری شهر و همچنین تغییرات جمعیت‌شناختی آن تا دوران مدرن پرداخته شده است.
فصل سوم به معماری مذهبی نجف و کوفه اختصاص دارد. در این فصل تاریخ معماری حرم حضرت علی علیه‌السلام و ساختار آن در دوره‌های مختلف تبیین شده و وضع کنونی و تزیینات شاخص آن وصف شده است. در ادامه دیگر حرم‌ها و مساجد مهم نجف و کوفه نظیر مسجد کوفه و مسجد سهله به اختصار مطالعه شده و در انتهای فصل منابع حمایتی و اثر بصری معماری مذهبی نجف سنجیده شده است.
بررسی نظام و جایگاه حوزه و مرجعیت شیعه در تاریخ نجفْ موضوع فصل چهارم است که در آن علمای مؤثر، شیوۀ آموزش طلاب و در نهایت چالش‌های حوزه در دوران مدرن در این شهر بررسی شده است. سپس به موضوع زیارت و آیین‌های مذهبی و عزاداری اهل تشیع در نجف، در فصل پنجم پرداخته شده و بر نقش کمک‌های خیریۀ خصوصی و عمومی در تسهیل این مراسم‌ها تأکید شده است.
در نهایت آخرین فصل کتاب به بررسی تاریخ و ساختار اصلی قبرستان وادی‌السلام اختصاص دارد و به مناسک تدفین و آداب زیارت در این قبرستان می‌پردازد. کتابخانه‌های شهر نجف و مجموعه‌های نسخ خطی آن نیز در انتهای کتاب شرح داده شدهاند. همچنین در حاشیۀ متن، مشاغل سنتی نجف در بازارهای آن که در تشخص بخشیدن به شهر مؤثر بوده و با تاریخ آن پیوند می‌خورند، معرفی شدهاند. علاوه بر این موارد، کتاب شامل تصاویر متعددی از جلوه‌های مختلف شهر هست که حال و هوای شهر و جلوه های بصری آن را نشان می‌دهد.
چنان که در مقدمۀ کتاب آمده، نویسندگان برای تألیف کتاب، منابع درجه اول و درجه دوم در این باره را به زبان‌های عربی، انگلیسی و فرانسه بررسی کرده‌اند و علاوه بر یافته‌های باستان‌شناسی و متون، تاریخ مقدس شهر را، که از متون کهن و از خلال احادیث و روایات قابل ردیابی است و در باورهای مردم نجف ریشه دوانده، مورد توجه قرار داده‌اند. هدف کتاب برداشتن گامی در جهت معرفی شهر نجف برای عموم افراد تحصیل‌کرده بوده که به فرهنگ و تاریخ و مذهب آن علاقه‌مندند.
Tabbaa, Yasser and Sabrina Mervin. Najaf, The Gate of Wisdom. UNESCO: 2014.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت:
نسخۀ اصلی کتاب از اینجا قابل دسترسی و دانلود است.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
