×

جستجو

قطعاتی دیگر از کتیبهٔ مدرسهٔ نظامیه

بقایای مدرسه نظامیهٔ خرگرد آواری از خشت فروریخته بود که هرتسفلد و گدار طرح و نقشهٔ اولیه‌اش با حدسیاتی نسبتا استوار استخراج کردند. گدار در ضمن بررسی بقایای بنا بخشی از کتیبهٔ احداثیهٔ را سرهم کرد و بازخواند. شیلا بلر متن این کتیبه را از نظر تاریخی تحلیل و نکاتی ارزنده در خصوص جایگاه نظام الملک، وزیر مشهور ملک‌شاه، و مباشر بنا ابوالمعالی سدیدالملک مفضل بن عبدالرزاق اصفهانی و ارتباطشان با بنا عرضه کرد. بخش آغازین کتیبه پیش از تخریب کامل بنا به موزهٔ ملی ایران منتقل شد.

در مخزن موزهٔ بزرگ خراسان قطعاتی پراکنده از کتیبه‌ای آجری است که کارشناسان میراث فرهنگی آنها را متعلق به مسجد ملک زوزن می‌پنداشتند زیرا این قطعات سالها در انبار باستان‌شناسی مجاور مسجد ملک نگهداری می‌شد. در حالی که سبک خط همان چند حرف کاملا مطابق با سبک کتیبهٔ محفوظ در موزهٔ ملی است. جستجوهای بیشتر در مخزن به شناسایی قطعاتی از تزیینات بالای کتیبه که شکلی برگرفته از گل لاله واژگون با حفره‌های ظریف تزیینی است منجر شد. در نتیجه به سبب اهمیت تاریخی و هنری کتیبه از مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی خواستم انبار مسجد ملک زوزن وارسی شود. در بازدید از این انبار (اواسط خردادماه ۱۳۹۸) مشخص شد حدود یکصد و پنجاه قطعهٔ کوچک از تزیینات و چیزی در حدود نود قطعه کوچک از متن کتیبه در انبار هست که در همان روز بخشی از آنها به مخزن موزهٔ بزرگ خراسان منتقل و مقرر شد بقیهٔ قطعات نیز در روزهای آتی منتقل شود. با این حال بنا به دلایلی ادامهٔ تحقیق بر روی این کتیبه معطل مانده و امید می‌رود با مطالعه این قطعات بتوان بخش‌هایی دیگر از این کتیبهٔ مهم تاریخی را بازخواند.

متن بازخوانی شدهٔ گدار چنین است: «اعوذ بالله من الشیطان [الرجیم بسم الله الرحمن الرحیم ... الامـ]ام العادل نظ[ام] الملک قوام الدیـ[ن ... ابو علی الحسن بن علـ]ی بن اسحاق رضی امیرالمومنین اطال الله فی العز الدائم ...ه علی یدی الشیخ العمید الاصیل سدیدالدولهٔ ابو...».

گفتنی است در مخزن موزهٔ بزرگ خراسان قطعاتی دیگر با سبکی مشابه هست که ابعادی کوچک‌تر از کتیبهٔ یاد شده دارد و گمان می‌رود مربوط به کتیبه‌هایی دیگر از مدرسه بوده است. یکی از این کتیبه‌ها متنی قرآنی دارد و بقیه صرفا حروفی پراکنده است.

منبع: شیلا بلر، نخستین کتیبه‌ها در معماری دوران اسلامی ایران‌زمین (ترجمه مهدی گلچین عارفی، تهران: متن، ۱۳۹۴) مدخل ۵۷.

اشتراک مطلب
لینک کوتاه
مطالب مرتبط

وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر