در مثنوی معنوی نظریۀ معماری مدونی وجود ندارد، اما مولانا اندیشه‌ای در باب هر امرِ حق دارد که معماری و هنر را هم شامل می‌شود. نزد او معیارهای هنر و معماری مطلوب جدا از «حقیقت» نیست. هنر ابژه‌ای بیرونی نیست که تعاریف و اشکال متعدد داشته باشد، بلکه همۀ شأن آن به میزان بهره‌ای است که از حقیقت و مراتب والاتر وجودی دارد. این امر در مورد معماری هم صادق است.
در این تحقیق، حمیدرضا پیشوایی، به دنبال فهم کیستی هنرمند و معمار و چیستی معماری و شأن آن در جهان مولانا است. بدین منظور، می‌کوشد اصول تفکر مولانا دربارۀ معماری را از متن مثنوی معنوی استنباط کند. این تحقیق چهار فصل دارد. فصل اول،«مبانی نظری»، به بررسی سر فصل‌هایی از اندیشۀ مولانا اختصاص دارد که برای ورود به موضوع تحقیق لازم است. در فصل دوم، «شأن معماری در مثنوی معنوی»، شأن معماری در مثنوی را از جهات گوناگون بررسی می‌شود؛ معماری چون صنعت، معماری در زبان مثنوی، جایگاه خیال در معماری، عمارت و ویرانی، جهان معماری مولوی، مکان‌های مطلوب نزد او، معماری ذکر. با روشن شدن شأن معماری نزد مولوی، در فصل سوم، «مکان و عالَم کبیر»، به نسبت میان مکان و هستی و فصل چهارم، «مکان و عالَم صغیر»، به نسبت میان مکان و انسان می‌پردازد.
حمیدرضا پیشوایی. «آسمان‌ها و آسمانه‌ها در مثنوی معنوی: بررسی مراتب معماری در نسبت با هستی و انسان». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی. استاد مشاور: دکتر شهرام پازوکی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن۱۳۹۰.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
