این اواخر در برخی کتاب‌ها، مقالات، سخنرانی‌ها و حتی گفتگوها؛ شاهد جایگزینی تاریخ (گاه‌شماری) قمری با تاریخ شمسی (خورشیدی) در وقایع دوره معاصر و قاجار هستیم. مثلاً تاریخ امضای مشروطه، به هجری شمسی بیان می‌شود... بدون اینکه اشاره‌ای به گاه‌شماری قمری آن گردد...
تا قبل از دوره پهلوی گاه‌شماری مورد استفاده در متون تاریخی، کتیبه‌ها، اسناد و... هجری قمری بوده و این نظام گاه‌شماری، ترتیب و جایگاه زمانی پدیده‌ها و رویدادها را در پهنه تاریخ مشخص می‌نموده است. پی بردن به فاصله زمانی رویداد تا حال حاضر، با گاه‌شماری قمری راحت نیست و نیاز به محاسبه دارد؛ لذا بسیاری که مبنای تاریخ (گاه‌شماری) را نه هجرت پیامبر، بلکه زمان حال درک می‌کنند؛ ترجیح می‌دهند تاریخ‌ها (گاه‌شماری) به هجری شمسی باشد. این موضوع نویسندگان و گویندگان را وامی‌دارد تا تاریخ (گاه‌شماری) وقایع را به هجری شمسی بیان کنند. [۱]
علت دیگر این امر، شاید عصبیت ملی باشد، چون گاه‌شماری قمری، گاهی به اعراب منتسب می‌گردد...
برگرداندن گاه‌شماری رویدادها و پدیده‌های گذشته از قمری به شمسی برای درک بهتر جایگاه زمانی، موجب وارونگی تاریخ می‌گردد. به عبارتی، مبداء تقویم را در ذهن از هجرت پیامبر اسلام به زمان حال (سال جاری) منتقل می‌کند، به این ترتیب مبداء گاه‌شماری از یک «رویداد» (ثابت) به «شخص» (متغیر) بدل شده و مدام سنجش‌ها در ذهن به صورت بردارهای ریاضی صورت می‌گیرد که نقطه صفر آنها زمان حال و جهت آنها رو به گذشته است. به نظر می‌رسد که این نوعی از تاریخ‌پریشی باشد. همچنین عدم ثبات نقطه مبدأ، تعدد بردارها و جهت بردارها موجب آشفتگی در فهم تاریخ (اعم از گاه‌شماری، وقایع‌نگاری و ...) می‌گردد.
تبدیل همه تاریخ‌ها (گاه‌شماری) از قمری به شمسی عملاً غیرممکن است، ولی اگر به صورت نظری هم امکان‌پذیر باشد، متونی جدید شکل خواهند گرفت که بر متون تاریخی منطبق نبوده، و پس از مدتی امکان استفاده از اصل متون، نیاز به دانش دیگری خواهد داشت. اگر صرفاً گاه‌شماری برخی رویدادها برگردانده شود، آن‌وقت رویداد یا پدیده مذکور از بستر خود منفصل شده و قابلیت فهم در پهنه تاریخ را نخواهد داشت...
اما برگردان گاه‌شماری، آفت بزرگتری هم دارد و آن مخدوش کردن هویت تاریخی رویداد یا پدیده است. تاریخ (گاه‌شماری) را باید بخشی از واقعه یا پدیده تاریخی دانست که عوام و خواص [۲] آن را فهم کرده و به کار می‌گرفته‌اند. آیا می‌توان از گاه‌شماری استفاده نمود که در زمانه رویداد و پدیده، قابلیت درک نداشته است؟ (تاریخ‌پریشی) جایگزینی گاه‌شماری قمری با مشابهی دیگر، برخی اطلاعات و کیفیت‌های رویداد یا پدیده را از بین خواهد برد. [۳] این به مانند ترجمه متنی از زبان اصلی به زبانی دیگر است که هیچگاه نمی‌تواند تمامی مفهوم را منتقل نماید.
نباید فراموش کرد که گاه‌شماری (تاریخ) فقط یک مقیاس، یا نشانی روز و ماه و سال نیست، بلکه در ترکیب با وقایع و پدیده‌ها معنا پیدا می‌کند. پس اجازه ندهیم این جریان تسری یابد. (ولو در میان غیر متخصصین) با به خاطر سپردن سال قمری جاری (همچون سال میلادی) به سادگی می‌توان فاصله رویدادها و پدیده‌ها را از زمان حال تخمین زد، به این ترتیب دیگر نیازی به برگردان گاه‌شماری قمری نخواهد بود. ما در سال ۱۴۳۷ هجری قمری به سر می‌بریم.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
