یکم. یگانه دخترش پزشک است و روز و شبش به کار می‌گذرد. گفت به او سپرده اگر پیر و دست و پاگیر شد بی‌تامل رهسپار سرای سالمندانش کند. به نظرش آنجا با حضور هم‌سن و سالانی که مجال گفتگو با ایشان فراهم است اتفاقا جای خیلی خوبی است.
دوم. طرح کلی خانه‌شان دو مستطیل کشیده است در دو سوی حیاطی بزرگ. مادربزرگ حالا پا به نهمین دهۀ عمر گذاشته و شب‌ها خواب ندارد و واگویه‌هایش خواب را بر باقی اهالی خانه حرام می‌کند. دلشان نمی‌آمد برایشان خانۀ مستقلی بگیرند. می‌خواستند بتوانند ساعت به ساعت به او سر بزنند. همین چند وقت پیش بود که با بنّایی، تالار و کتابخانۀ یک ضلع حیاط را تبدیل به سوئیتی مستقل کردند برای اقامت او و پرستار شبانه‌روزی‌اش.
سوم. تازه به این آپارتمان نقل مکان کرده‌اند. اتاق مادربزرگ خیلی بزرگ نیست. حمام و سرویس و تراس مستقلی دارد و فاصلۀ همۀ اینها خیلی کم است. آنقدر که زور دختر و پرستارش برسد مادر را تا هر کدام از این جای‌ها روی ویلچر یا دست ببرند. تخت را کنار پنجرۀ رو به تراس گذاشته‌اند و رختخوابی هم، برای آنکه مادربزرگ روی تخت قرار نمی‌یابد، پهن کرده‌اند پایین تخت. می‌گفت اینجا طوری طراحی شده که می‌توانم از مادرم مراقبت کنم. نمی‌دانم دیوارها آکوستیکند یا همسرش دیگر به «در سر و صدا خوابیدن» عادت کرده. از این خانه راضی‌اند.
چهارم. مادربزرگ ۱۴ سال با آنها زندگی می‌کرد. خانۀ پدریشان را که بچه‌ها فروختند، پسرش اثاث مادربزرگ را منتقل کرد به یکی از طبقات خانه‌شان. می‌دانست انس گرفتن با خانۀ جدید و شهر جدید برای مادرش سخت است. می‌گفت مادر باید وسایلی که عمری به آنها خو گرفته را دور و برش ببیند. مادرش عمری در خانه‌ای چندصدمتری زندگی کرده بود. غروب‌ها که دلش از تنگی مکان و زمان می‌گرفت، می‌نشست لبۀ پله‌های حیاط، کنار ردیف باغچه‌های گل‌های ناز و آسمان را تماشا می‌کرد. تنها بود مادربزرگ.
پنجم. داشت از خوبی خانه‌های سالمندان در یکی از ممالک فرنگ می‌گفت. که مهد کودک را مثل مجموعه‌ای یگانه در کنار این خانه‌ها طراحی می‌کنند و نیاز پیران به مصاحبت کودکان و بالعکس را تامین. این خیلی خوب است ولی نمی‌دانم خود حاضر بود به جای خانۀ خود یا یکی از عزیزانش در یکی از این سراها زندگی در این سرا را به پایان برد یا نه.
------
نمی‌دانم نقش معمار یا مورخ و نظریه‌پرداز معماری در این میانه چیست و تجربۀ گذشته چطور می‌تواند به آنچه امروز در جریان است کمک کند. این نوشته حامل یک پرسش است و دعوت به تامل در این پرسش. خانۀ مادربزرگ کجاست؟
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
