محمدکریم پیرنیا، از برجسته‌ترین محققان تاریخ معماری ایران، تا نوجوانی را در جامعه و خانواده‌ای سنتی به سر برد و ناگاه در آغاز جوانی با ورود به نخستین مدرسۀ معماری در ایران ــ دانشکدۀ هنرهای زیبای دانشگاه تهران ــ با عالمی یکسره دیگرگون روبه‌رو شد. می‌دید که آموزش معماری از کارگاه به دانشکده آمده است و دانشجویان معماری در ایران به جای درس گرفتن از معماری ایران، به آموختن شیوه‌های معماری یونان و روم و سپس معماری مدرن غربی مشغول‌اند. این دوگانگیِ در احوال پیرنیا و نقش او در تاریخ معماری ایران تأثیر گذاشت. پیرنیا در تاریخ و تاریخ‌نویسی معماری ایران موقعیتی خاص دارد. او ب آغازگر مطالعۀ تاریخ معماری ایران در آموزش دانشگاهی است و اولین کسی است که به بررسی مدون تاریخ معماریِ ایران در همین سرزمین پرداخت. آراء و آثار او همچنان از مهم‌ترین منابع مطالعۀ تاریخ معماری ایران است و به آنها استناد و از آنها استفاده می‌شود. لذا باید آراء او را نقد و بررسی کرد و به‌درستی شناخت.
در این تحقیق، محمدمهدی عبدالله‌زاده، به بررسی احوال و آثار محمدکریم پیرنیا با محوریت «سبک‌شناسیِ» او می‌پردازد تا مقام، محل ایستادن، و موقع (محل واقع شدن) او را در حوزۀ تاریخ‌پژوهی معماری ایران بیابد. بدین منظور، به بررسی احوال پیرنیا و نقد آثارِ او و نسبت آنها با سیاق اجتماعی و فرهنگی روزگار فعالیت او و موقعیت طرح سبک‌شناسی و نسبتِ آن با دیگر آثار پیرنیا دست یابد.
این تحقیق چهار فصل دارد. فصل اول، «داستان پیرنیا از خانۀ کودکی تا سازمان آثار باستانی»، به احوال و زندگی پیرنیا از دوران کودکی‌اش تا حدود زمانی تألیف مقالۀ «سبک‌شناسی معماری ایرانی» می‌پردازد. در فصل دوم، «پیرنیا و طرح موضوع سبک‌شناسی»، بستر اجتماعی و جریان‌های فرهنگی دوران تألیف مقالۀ سبک‌شناسی و نسبت پیرنیا با این جریان‌ها بررسی می‌شود. در فصل سوم، «مروری بر سابقۀ سبک‌شناسی در غرب و ایران»، برای ورود به سبک‌شناسیِ پیرنیا مروری بر جریان سبک و سبک‌شناسی در غرب، به منزلۀ خاستگاه آن، و سبک‌شناسی محمدتقی بهار در ایران ، به منزلۀ الگوی پیرنیا، دارد. در فصل آخر، «بررسی سبک‌شناسی پیرنیا»، سبک‌شناسی پیرنیا تحلیل و بررسی می‌شود.
محمدمهدی عبداله‌زاده. « فرار از مدرسه: بررسی احوال و آثار محمدکریم پیرنیا از منظر تاریخ‌پژوهی معماری ایران». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن ۱۳۸۹.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
