یکی از دشواری‌های استفاده از منابع مکتوب تاریخی برای تحقیق دربارۀ موضوع‌های مختلف تحول زبان در طول زمان است. بخشی از این تغییر‌ها مربوط به قواعد زبان و بخشی دیگر مربوط به واژگان و اصطلاحاتی است که اهل یک زبان برای بیان مقصود خویش به کار می‌برند. تدوین فرهنگ‌های تاریخی از جمله راهکارهای تسهیل فهم منابع متنی کهن است. از آنجا که منابع متنی تاریخ معماری نیز از این تغییر‌ها دور نبوده است، نگارش فرهنگ‌نامه‌های معماری در رشتۀ تاریخ معماری امری ضروری و ارزشمند است. یکی از منابع متنی مفید در تاریخ معماری دورۀ قاجاریان مطلع‌الشمس محمدحسن‌خان صنیع‌الدوله است. محمدحسن‌خان صنیع‌الدوله به همراه جمعی از درباریان و خدمت‌گزاران ناصرالدین‌شاه در سال ۱۳۰۰ق از تهران راهی مشهد شد. او در این سفر از اطلاعات حاصل از دیده‌ها و شنیده‌های خود و دستیارانش کتابی تألیف کرد. مطالب این کتاب متمرکز بر ویژگی‌های مواضع جغرافیایی و آبادی‌ها و آثار معماری واقع در دو مسیر رفت و برگشت است.
در این تحقیق، مهدی محمدی، در پی تدوین فرهنگ‌نامه‌ای مبتنی بر واژگان معماری مطلع‌الشمس است تا گامی به سوی تدوین فرهنگ‌نامۀ معماری دورۀ قاجاریان برداشته باشد. بدین منظور می‌کوشد، واژگان معماری در جلد نخست از سه جلد مطلع‌الشمس را استخراج کند و آن ها را بر مبنای اصول فرهنگ‌نامه‌نویسی گرد آورد. او هم‌چنین در این تحقیق نحوۀ نگارش چنین فرهنگ‌نامه‌ای را شرح می‌دهد. این تحقیق دو فصل دارد. در فصل اول، «کلیات و روش»، چگونگی استخراج واژگان معماری از کتابی تاریخی همچون مطلع‌الشمس و نگارش فرهنگ‌نامه‌ای بر مبنای آن را توضیح می‌دهد. فصل دوم، «فرهنگ‌نامه»، محصول عملی روش شرح داده شده در فصل نخست است و می‌توان آن را فرهنگ‌نامۀ معماری مطلع‌الشمس دانست. این فرهنگ‌نامه شبکه ونظام ارجاعی در پس خود دارد که هر مدخل را به یک یا چند مدخل دیگر مرتبط می‌کند. این نظام ارجاعی که اصطلاح‌نامه نام دارد، امکان دسترسی به مدخل‌های مرتبط از طریق مراجعه به یک مدخل را به مخاطب می‌دهد. این فرهنگ‌نامه علاوه بر اصطلاحات و مفاهیم، اعلام معماری را نیز در بر دارد.
مهدی محمدی. «واژگان معماری مطلع‌الشمس: گامی به سوی تدوین فرهنگ‌نامۀ معماری دورۀ قاجاریان». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنمای اول: دکتر مهرداد قیومی بیدهندی، استاد راهنمای دوم: مهندس صدیقه گلشن. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، شهریور۱۳۹۶.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
