ناصرالدین شاه، چهارمین پادشاه قاجار، به منزلۀ کسی با سابقۀ ایلیاتی، با آداب و تربیت کوچ‌نشینان آشنا بود. روحیۀ بیابان‌گردی ایل قاجار او را به یک سیاح واقعی و عاشق طبیعت مبدل کرده بود. آرامش و ثبات نسبی سیاسی در دورۀ پنجاه‌سالۀ حکومتِ او این امکان را به او داد که به سیر و سیاحت در داخل و خارج کشور بپردازد. در این میان سفرهای ییلاق و قشلاق بیشترین بخش سفرهای او را تشکیل می‌داد. مناطقی را برای ییلاق و قشلاق انتخاب کرده و در آن‌جاها اردو خیمه و خرگاه برپا می‌کرد. بعدها در همان منزل‌ها باغ و عمارتی برای خود ساخت. چنین بود که باغ‌سازی در دورۀ ناصری متناسب با سبک زندگی شاه رواج بیشتری گرفت و بعدها با گسترش مراودات با غرب، باغ محملی برای بروز مظاهر فرهنگی اروپا شد.
در این تحقیق، مرضیه فیروز، به بررسی نقش باغ در زندگی ناصرالدین‌شاه و رابطۀ باغ و زندگیِ او می‌پردازد. بدین منظور، می‌کوشد با شناخت باغ‌های سلطنتیِ ساخته به‌دست ناصرالدین شاه در تهران به منزلۀ ظرف زندگیِ او، به فهم نسبت زندگیِ شاه و باغ دست یابد. این تحقیق سه فصل دارد. در فصل اول، «اهمیت و ضرورت باغ در زندگی ناصرالدین‌شاه»، به بررسی شیوۀ زندگی ناصرالدین‌شاه و ارتباط آن با باغ و همچنین وضعیت باغ‌های سلطنتی در این دوره می‌پردازد. در فصل دوم، «معرفی باغ‌های سلطنتی»، باغ‌های ساخته به‌دست ناصرالدین‌شاه معرفی و نسبت باغ و زندگی شاه بررسی می‌شود. در فصل سوم، «ویژگی‌های باغ‌های سلطنتی ناصرالدین‌شاه»، برای درک و شناخت ویژگی باغ‌های معرفی‌شده در فصل دوم به مقایسۀ کالبدی آنها و همچنین تشخیص رویدادهای جاری در هر یک از باغ‌ها می‌پردازد.
مرضیه فیروز. «زندگی در باغ‌های سلطنتی ناصرالدین‌شاه در تهران». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر زهرا اهری. استاد مشاور: دکتر اسکندر مختاری. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دی ۱۳۸۹.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
