در فاصلۀ سال‌های ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۶ش در میانِ بافت شهر رشت گذرگاهی ایجاد شد که آن را خیابان پهلوی نام نهادند. برای ساخت این خیابان که از بافت مسکونی عبور کرده و به میدانی در مرکز شهر ختم می‌شد، ساختمان‌های بسیاری، اعم از خصوصی و عمومی، ویران شد که اعتراض ساکنان محله‌ها را به دنبال داشت. از این خیابان به سبب ویژگی‌های نو با عنوان «نخستین خیابان مدرن رشت» یاد می‌شود. احداث خیابان پهلوی با سال‌های گذار قدرت از قاجار به پهلوی مقارن است. این خیابان نخستین اقدام عمرانی است که پس از قدرت یافتن رضاخان در رشت رخ داد و چهرۀ شهر را تغییر داد. نظرهای متناقضی دربارۀ احداث این خیابان ابراز شده است و از بین این روایت‌ها نمی‌توان به روایتی واضح از احداث این خیابان و تأثیر آن بر بافت شهر دست یافت. در این تحقیق، زهره توحیدی کلورزی، در پی فهم روایت پدید آوردن خیابان امام خمینی (پهلوی) رشت و تأثیر ویرانگر یا آبادگر آن بر شهر است. بدین منظور می‌کوشد، با استفاده از منابع مکتوب درجۀ اول و دوم، منابع تصویری و شفاهی روایت ساخت خیابان پهلوی و تأثیر آن بر کالبد و زندگی را دریابد. در فصل اول، « رشت بستری برای گذرگاه»، ویژگی‌های رشت و عرصه‌های شهری آن و رابطۀ این ویژگی‌ها را با علل ساخت خیابان مطرح می‌کند. در فصل دوم، «پدید آمدن گذرگاه»، عملیات ساخت خیابان، افراد دخیل در آن، واکنش مردم و موانع موجود بر سر راه عملیات را بیان می‌کند. فصل سوم، «خیابان پهلوی رشت»، کالبد حاشیۀ خیابان، فعالیت‌های مستقر در آنها، رخدادهای درون خیابان و اثر آنها را بر شهر رشت شرح می‌دهد.
**زهره توحیدی کلورزی. «خیابان امام خمینی (پهلوی) رشت: ماجرای پدید آمدن گذرگاهی در شهر». پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: دکتر زهره تفضلی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن۱۳۹۶.**
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
