۳. بازاندیشی تاریخ‌نگاشت معماری
(پاره‌ای دیگر از کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر)
مشخصات کتاب
Arnold, Dana (ed.). (2010). Art History: Contemporary Perspectives on Method. Oxford: Blackwell, 175 pages.
بررسی کتاب
این کتاب حاوی گزیده‌ای است از مقالات عرضه‌شده در پنج همایش که بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ برگزار شده است. موضوع برخی از همایش‌ها بررسی رابطه‌ی تاریخ معماری با دیگر حوزه‌های پژوهشی، و موضوع برخی دیگر نقد دیدگاه‌های غربی در تاریخ معماری است. نویسندگانِ مقالاتْ پژوهشگر تاریخ معماری و رشته‌های مرتبط با آن، و از ملل گوناگون‌اند؛ پس رویکردهای گوناگونی به تاریخ معماری دارند.
تاریخ معماری از دیرباز ذیل تاریخ هنر بود؛ زمانی وارد مدارس معماری شد؛ و سرانجام در سده‌ی بیستم، رشته‌ای مستقل شد و نظرگاه‌ها و موضوعات و روش‌های خاص خود را یافت. تاریخ معماری در دو دهه‌ی اخیر دچار تحولات فراوان شده است. پیش از این، دو شیوه‌ی روایت در نگارش تاریخ معماری غالب بود؛ یکی روایت معمار، به‌مثابه‌ی نابغه، و دیگری روایت سبک معماری. تعامل تاریخ معماری با دیگر رشته‌ها سبب تردید در برخی اصول و باورهای قدیمی و نقد این دو شیوه‌ی روایت شده است. همچنین تاریخ معماری پیش از این، از نظرگاه صاحبان قدرت و غربیان نوشته می‌شد. در پی گسترش میان‌رشته‌ای و بین‌المللی تاریخ معماری، و نیز پیش آمدن رویکردهای فمینیستی و مارکسیستی و پسااستعماری، این نظرگاه‌ها با انتقادات جدی مواجه شده است. این انتقادات موضوعات و دیدگاه‌هایی جدید برای نگارش تاریخ معماری به همراه آورده است.
هدف کتاب بررسی این گسترش میان‌رشته‌ای و بین‌المللی و دست‌یابی به تکثر و تنوع در نظرگاه‌ها، موضوعات، روش‌ها، و ابزارهای تاریخ معماری است. مقصود گردآورندگان کتاب بازاندیشی تاریخ‌نگاشت معماری جانب‌داری از یک دیدگاه و رد دیدگاه‌های دیگر نیست؛ بلکه نشان دادن وضع کنونی رشته پس از تحولات اخیر است. اما از آنجا که معرفی همه‌ی وجوه این تحول در یک کتاب ممکن نیست؛ بخشی از آن را بررسی کرده‌اند که احتمالاً در گسترش آتی رشته‌ی تاریخ معماری مؤثر است. در کتاب، تعامل میان‌رشته‌ای و بین‌المللی تاریخ معماری علاوه بر وجوه نظری، در عمل و با بررسی نمونه‌های موردی نیز نشان داده شده است.
کتاب شامل سه بخش است. بخش نخست تأملی است در ماهیت میان‌رشته‌ای تاریخ معماری. معماری از یک سو در شمار هنرهای بصری است و از سوی دیگر ظرف فعالیت‌های اجتماعی انسان. پس تاریخ معماری از سویی با تاریخ هنر مرتبط است و از سوی دیگر با علوم اجتماعی و انسانی. نیز شواهد باقی از معماری گذشته، که در تاریخ معماری از آن بهره می‌بریم، شواهد کتبی و مادی است. تاریخ معماری در استفاده از شواهد کتبی با تاریخ، و در استفاده از شواهد مادی با باستان‌شناسی سروکار دارد. مقالات این بخش جستجویی است در اشتراک و افتراق تاریخ معماری با رشته‌های تاریخ هنر، باستان‌شناسی، علوم اجتماعی و انسانی، معماری، و تاریخ.
در بخش دوم، برخی از دستاوردهای قدیم و جدید تاریخ معماری نقد شده است. رشته‌ی تاریخ معماری در مرحله‌ی گذار است؛ گذاری که ممکن است یا اسباب ترقی رشته شود، یا اسباب تباهی آن. به‌هر روی، این گذار برای تاریخ معماری ضروری است. به مقتضای همین وضعیت گذار است که پژوهشگران کنونی به پژوهش‌های پیشین و نظرگاه‌ها و موضوعات و روش‌های آنها با تردید می‌نگرند. مقالات این بخش تلاشی است برای آشکار کردن کاستی‌ها و مغفولات تاریخ معماری؛ از آنچه مربوط به شواهد است تا آنچه مربوط به تفسیر مورخ، پیش‌فرض‌ها، و نظرگاه اوست. با نقد دیدگاه‌های پیشین در تاریخ معماری، زمینه‌ی بازنگری تواریخ معماری گذشته فراهم می‌شود. چنین نقدی در درک کنونی ما از محیط ساخته شده نیز مؤثر است.
بخش سوم درباره‌ی فواید گسترش مرزهای تاریخ معماری است. مواجهه با رشته‌های دیگر هم برای تاریخ معماری سودمند است و هم برای آن رشته‌ها؛ چه تعامل آنها دوسویه است و علاوه بر اینکه دیدگاه‌ها و مسائل جدیدی برای تاریخ معماری در بر دارد، در رفع کاستی آن رشته‌ها، به‌ویژه آنجا که متوجه آثار معماری‌اند، نیز مؤثر است. در این بخش، برخی از حوزه‌های جدیدی، که به‌نظر می‌رسد در تعیین سمت و سوی تاریخ معماری اثر دارد، بررسی شده است.
کتاب مجموعه‌ای است از مقالات چند همایش با موضوعات مختلف مرتبط با تاریخ معماری، که در زمان‌ها و مکان‌های مختلف برگزار شده است. به‌همین سبب مقالات، که هرکدام فصلی از کتاب است، یکدست و هماهنگ نیست. موضوع برخی فصول مفاهیم کلی است و موضوع برخی دیگر مسئله‌ای جزئی یا مصداقی خاص. در مجموع، مطالب کتاب انسجام مطلوبی ندارد.
مؤلفان کتاب بازاندیشی تاریخ‌نگاشت معماری در حالی در پی گسترش مرزهای تاریخ معماری‌اند که خود توافقی روشن بر سر مرزهای کنونی و مبانی آن ندارند. تاریخ معماری هنوز اصول و مبانی معرفت‌شناختی و روش‌شناختی روشنی ندارد، تا آنجا که برخی در «رشته» بودنش تردید کرده‌اند. هرچند مؤلفان این کتاب تاریخ معماری را رشته‌ای مستقل، با دیدگاه‌ها و روش‌های خاص خود، می‌دانند؛ در کتاب کمتر به آن چون رشته‌ای مستقل پرداخته‌اند. برای گسترش مرزهای تاریخ معماری، نخست باید شناختی از مبانی و اصول آن داشته باشیم. این سبب می‌شود که در مواجهه‌ی تاریخ معماری با دیگر رشته‌ها، هم وجوه افتراق آن روشن شود؛ و هم پیوند آن با دیگر رشته‌ها روشن گردد. کتاب به محققان کمک می‌کند که پیوندهای میان معماری و رشته‌های دیگر را در مرتبه‌ی روش و بهره‌گیری از منابع بازبشناسند؛ و این کمکی بسیار ارزنده است. مثلاً به خواننده نشان می‌دهد که جایگاه معماری در میان دو رشته‌ی تاریخ معماری و باستان‌شناسی چیست. لیکن این پیوندها و افتراقات فقط در مرتبه‌ی روش و منابع است. نویسندگان از این مرتبه فراتر نمی‌روند و سخنی در پیوندها یا افتراقات نظری میان تاریخ معماری با تاریخ یا باستان‌شناسی و امثال اینها نمی‌گویند.
فهرست کتاب
List of figures
Nom on contributors
Preface, Dana Arnold
Introduction: mapping architectural historiography
PART 1: Boundaries
1 Art history and architectural history, Eric C. Pernie
2 Buildings archaeology: context and points of convergence, Roger H. Leech
3 Architecture as evidence, Andrew Ballantyne
4 Program and programs, Christian F. Otto
5 Hercules at the roundabout: multidisciplinary choice in the history of architecture, Fikret Yegul
6 Frontiers of fear: architectural history, the anchor and the sail, Suna Guven
PART II: Critical engagements
7 Questions of Ottoman identity and architectural history, Tulay Artan
8 In Ordinary Tims: considerations on a video installation by Inigo Manglano Ovalle and the New National Gallery in Berlin by Miss van der Rohe, Edward Dimendberg
9 Reopening the question of document in architectural historiography: reading (writing) Filarete’s treatise on architecture for (in) Piero de’ Medici’s study, Sevil Enginsoy Ekinci
10 Form architectural history to spatial writing, Jane Rendell
11 Presenting Ankara: popular conceptions of architecture and history, Elvan Altan Ergut
PART III: Reframings
12 Space, time, and architectural history, Nancy Stieber
13 Visuality and architectural history, Belgin Turan Ozkaya
14 The digital disciplinary divide: reactions to historical virtual reality models, Diane Favro
15 The afterlife of buildings: architecture and Walter Benjamin’s theory of history, Patricia A. Morton
16 Beyond a boundary: towards an architectural history of the non-east, Dana Arnold
lndex
ترجمه‌ی فهرست کتاب
فهرست تصاویر
یادداشتی درباره‌ی پدیدآورندگان
پیش‌گفتار
مقدمه: طرح تاریخ‌نگاشت معماری
بخش ۱. مرزها
۱. تاریخ هنر و تاریخ معماری
۲. باستان‌شناسی ابنیه: سیاق و وجوه اشتراک
۳. معماری هم‌چون سند
۴. برنامه و برنامه‌ها
۵. هرکول در میدان: چندرشته‌ای بودنِ تاریخ معماری
۶. مرزهای ممکن: تاریخ معماری، ثبات و تغییر
بخش ۲. مواجهه‌ی انتقادی.
۷. پرسش از هویت عثمانی و تاریخ معماری
۸. در زمان معمولی: تأملی در چیدمان ویدئوییِ اینییگو مانگلانو اووایه در نمایشگاه ملی جدید برلینْ اثرِ میس فان در روهه
۹. نگاهی دوباره به مسئله‌ی سند در تاریخ‌نگاشت معماری: خوانش (نگارش) رساله‌ی معماریِ فیلارته برای شناخت پی‌یرو دِمدیچی
۱۰. از تاریخ معماری تا نگارش فضایی
۱۱. معرفی آنکارا: درک عمومی از معماری و تاریخ
بخش ۳. بازنگری
۱۲. فضا، زمان، و تاریخ معماری
۱۳. بصری بودن و تاریخ معماری
۱۴. تقسیم دیجیتالی رشته‌ها: واکنش‌ها به جایگاه واقعیتِ مجازی در نمونه‌سازی‌های تاریخی
۱۵. زندگی بعدی ابنیه: معماری و نظریه‌ی تاریخِ والتر بنیامین
۱۶. فراتر از مرزها: به سوی تاریخ معماریِ غیرشرقی
نمایه
مشخصات منبع
مهرداد قیومی بیدهندی و دیگران، کتاب‌نگاشت توضیحی نظریه‌های تاریخ معماری و هنر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، ۱۳۹۴، فصل۳.
نشانی کتاب بازاندیشی تاریخ‌نگاشت معماری:
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
