مدرسۀ سپهسالار تهران، در دورۀ قاجاریه به سفارش میرزا حسن‌خان سپهسالار، صدراعظم ناصرالدین شاه، و با طراحى مهندس میرزا مهدی‌خان شقاقی طراحی و در جنوب باغ و عمارت شخصی سپهسالار ساخته شد. معماری این بنا تصویر بدیعی از مسجد و مدرسه در دورۀ بروز تمایل شدید به نوگرایی و نوخواهی است. عناصر معماری این بنا يعنى گنبد خفته در ترکیب با چهار نیم‌گنبد و مناره‌های متعدد، نمای ظاهری و تظاهر بیرونی و نیز تزئینات داخلی آن نشان از نوگرایی و ظهور عناصر غیرایرانی و غیرمعمول در بنای این مدرسه است.
در این تحقیق، فاطمه پروانه‌اسدی، در پی فهم و مطالعۀ مدرسۀ سپهسالار و تأثیر سنت، نوخواهی و نوگرایی در معماری این بنا است. بدین منظور، می‌کوشد تا با مطالعۀ معماری مساجد و مدارس دورۀ قاجاریه و مقایسۀ معماری مدرسۀ سپهسالار با آنها، جایگاه این بنا را در میان بناهای مشابه و هم‌دوره‌اش دریابد. این تحقیق سه فصل دارد. در فصل اول، «بستر شکل‌گیری»، به بررسی سیاق دورۀ قاجاریه و شناخت مدرسه سپهسالار تهران در آن سیاق می‌پردازد. در فصل دوم، «مسجد-مدرسه‌ای قاجاری»، با مطالعۀ مساجد و مدارس دورۀ قاجاریه و انتخاب بناهای مشابه با مدرسۀ سپهسالار تهران، آنها را به اعتبار شیوۀ ترکیب فضای مسجد و مدرسه دسته‌بندی کرده است. در فصل آخر، «مقایسۀ مسجد-مدرسۀ سپهسالار با دیگر مسجد-مدرسه‌های قاجاری»، با مطالعۀ مدرسۀ سپهسالار تهران و شاخت عناصر اصلی آن در مطالعه‌ای تطبیقی با سایر بناهای مشابه هم‌دوره به بررسی تعامل سنت و نوگرایی دراین بنا می‌پردازد.
فاطمه پروانه‌اسدی. «شهد و شکر: تعامل سنت و نوگرایی در معماری مدرسۀ سپهسالار». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. استاد راهنما: مهندس کامبیز حاجی‌قاسمی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، بهمن۱۳۹۰.
وبگاه تاریخ‌پژوهی و نظریه‌پژوهی معماری و هنر
